Octan izopentylu : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Soćko R. , Czerczak S.

Warianty tytułu

EN

Isoamyl acetate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Octan izopentylu jest jednym z izomerów octanu n-pentylu. Octan izopentylu jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym bananowym zapachu stosowaną jako rozpuszczalnik nitrocelulozy, celuloidu, żywic, tłuszczów, wosków oraz używaną jako substancja aromatyczna w przemyśle cukierniczym i mydlarskim, a także w przemyśle perfumeryjnym. Octan izopentylu dobrze się wchłania przez drogi oddechowe i z przewodu pokarmowego. Może wchłaniać się również przez nieuszkodzoną skórę. W organizmie ulega hydrolizie do alkoholu izopentylu i kwasu octowego. Pary octanu izopentylu działają drażniąco na śluzówki oczu oraz na błonę śluzową górnych dróg oddechowych. Działanie drażniące na oczy wykazano u ludzi, kiedy związek podawano przez 3 ÷ 5 min, o stężeniu 1596 mg/m³. Narażenie drogą inhalacyjną powoduje ponadto senność, bóle głowy, ból gardła i zmęczenie. Większe stężenia octanu izopentylu wykazują działanie narkotyczne, a także mogą powodować zaczerwienienie i suchość skóry. Na podstawie wyników badań na zwierzętach wykazano także działanie drażniące par i postaci ciekłej octanu izopentylu na oczy. Wartość NDS octanu izopentylu ustalono na podstawie wartości RD50 dla tego związku, którą na podstawie wyników badań na myszach ustalono na poziomie 5612 mg/m³. Dla substancji o działaniu drażniącym wartość NDS może znajdować się w przedziale od 0,01 do 0,1 RD50, a wartość NDS w przedziale od 56,12 do 561,2 mg/m³. Ze względu na podobną siłę działania drażniącego octanu izopentylu i octanu n-pentylu sugeruje się przyjęcie takiej wartości NDS octanu izopentylu, jaka obowiązuje aktualnie w Polsce dla octanu n-pentylu, tj. na poziomie 250 mg/m³. Wartość ta mieści się w powyższym przedziale i jest zbliżona do wartości normatywu obowiązującego w innych państwach, w tym również w Unii Europejskiej. Wartość NDSCh proponuje się ustalić na poziomie 500 mg/m³ (dwa razy wartość NDS) ze względu na działanie drażniące związku.

EN

Isoamyl acetate is an isomer of pentyl acetate. Isoamyl acetate is a colorurless, flammable liquid with a banana or pear-like odour. Isoamyl acetate is employed as a solvent and is used in perfumes and flavourings. Banana oil (pear oil), a commercial mixture of amyl acetate isomers, has found wide use as a solvent in lacquers and other products containing cellulose esters. The acute toxicity of isoamyl acetate for laboratory animals is low by all routes of administration. The subcutaneous LD5o for rabbit is 17500 mg/kg, and the oral LD50 for the rat is 16600 mg/kg. The liquid and vapour phases of isoamyl acetate are iritating to the eyes, skin and mucous membranes. Narcotic effects occur at high concentrations. It probably does not accumulate. Animal experiments suggest that isoamyl acetate readily reacts with water in the body to form isoamyl alcohol and acetic acid, which are excreted in the urine. In setting the MAC value, the results of an acute irritation study (RD50 concentration which produces a 50% reduction in breath rate in mice exposed for 10 min. was 5612 mg/m3) were considered. Because of the above data, the MAC value for isoamyl acetate was established at 250 mg/m3 and the value of STEL at 500 mg/m3.

Słowa kluczowe

PL

octan izopentylu; narażenie zawodowe; toksyczność; działanie mutagenne

EN

isoamyl acetate; occupational exposure; toxicity; mutagenic effects

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2001
• Tom: Nr 3 (29)
• Strony: 185--196
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., tab.

Twórcy

autor

Soćko R.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź u.św. Teresy 8

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź u.św. Teresy 8

Bibliografia

• 1. ACGIH (1998) Documentation of threshold limit values. Cincinnati.
• 2. Amor A.J. (1998) The toxicity of solvents. Paint Manufacture 20, 53-58, 1950 (cyt. wg ACGIH, 1998).
• 3. Boss P.M.J. i in. (1992) Evaluation of sensory irritation test for assessment of occupational health risk. Toxicology, 2 1(6), 423-450.
• 4. Browning E. (1965) Toxicity and metabolism of industrial solvents. New York, American Elsevier.
• 5. Clayton G.D., Clayton F.E. [Red.] Patty’s industrial hygiene and toxicology (1981-1982). Vol. 2A, 2B, 2C: Toxicology. 3rd ed. New York, John Wiley, 2278.
• 6. Criteria group for occupational standards (1983) Scientific basis for Swedish Occupational Standards. IV. Consensus report for amyl acetate. Arbete och Hlsa 36, 124-130.
• 7. Dyrektywa Rady 80/1 107/EWG z dnia 29 maja 1991.
• 8. Flury F., Wirth W. (1933) Arch. Gewerbepath u. Gewerbehyg. 5, 1 (cyt. wg ACGIH, 1998).
• 9. Goldmann H. (1930) A new industrial retrobulbar neuritis. Klin Monatsbl Augenheilkd. 84, 761-762, 1930 (cyt. wg Granta i Schumana, 1993).
• 10. Gorgone G., Inserra A. (1970) Electroretinographic studies in experimental poisoning with amyl acetate (Note I. Acute intoxication). Ann Ottalmol. Clin Ocul. 96, 313-319 (cyt. wg Granta i Schumana, 1993).
• 11. Grant W.M., Schuman J.S. (1993) Toxicology of the eye. Vol. I. 4th ed. Springfield, Illinois: Charles C. Thomas Publisher.
• 12. Guide to occupational exposure values (1998) Complied by the American Conference of Governmental Industrial Hygienists. Cincinnati.
• 13. HSDB (1998) (Hazardous Substances Detabank) [komputerowa baza danych].
• 14. Inserra A., Malfitano D., Guardabasso B. (1969) Ocular pathology of industrial solvents. Folia Med. 52, 348-36 1. (cyt. wg Granta i Schumana, 1993).
• 15. Inserra A. i in. (1970) Electroretinographic studies in experimental poisoning with amyl acetate (Note II. Chronic intoxication). Ann Ottalmol. Clin Ocul. 96, 321-324 (cyt. wg Granta i Schumana, 1993).
• 16. International Labour Office (1983) Encyclopedia of occupational health and safety. Vol. I and II. Geneva, International Labour Office, 1983, 783.
• 17. Lehmann K.B., Flury F. (1943) Toxicology and hygiene of industrial solvents. p. 228. (Baltimore) The Williams and Wilkins Co., (Cyt wg. ACGIH, 1998).
• 18. Lund A. (1944) (cyt. wg Grant i Schuman, 1993).
• 19. Łazariew N. W. (1956) Szkodliwe substancje w przemyśle. Tom II. Związki nieorganiczne i metaloorganiczne. Warszawa, 188-189.
• 20. Muller J., Greff G. (1984) Recherche de relations entre toxicite de molecules d’interet industriel et proprietes physicochimiques: test d’irritation des voles aeriennes superieures appliques a quatre familles chimiques. Food. Chem. Toxic., 22, 661-664 (cyt. wg Szaper’a, 1993).
• 21. Nelson K W. i in. (1943) Sensory responseto certain industrial solvents vapors. J. Ind. Hyg. Toxicol., 25, 282 (cyt. wg ACGIH, 1998).
• 22. Obwieszczenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 17 maja 1995. DzU. nr 69, poz. 351.
• 23. Occupational exposure limits (1998) European Commission.
• 24. RTECS (1998) Registry of Toxic Effects of Chemical Substances [baza danych].
• 25. Schaper M. (1993) Development of a detabase for sensory irritants and its use in establishing occupational exposure limits. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 54(9), 488-544.
• 26. Sfogliano C., Fazio C., Parlato G. (1968) On two cases of subatrophy of the optic nerve in workers exposed to poisoning by amyl acetate. Bull Soc. Med. Chir Catania. 36, 113. (cyt. wg Grant i Schuman, 1993).
• 27. Smyth H.F. i in. (1962) Range-finding toxicity data: List VI. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. Vol. 23, 95-107.
• 28. Zimmermann F. K i in. (1985) Acetone, methyl ethyl ketone, ethyl acetate, acetonitrile and other polar aprotic solvents are strong inducers of aneuploidy in Saccharomyces cerevisiae. Mutation Research, 149, 339-35 1.
• 29. Valvo A., Spagna C., Parlato G. (1967) Ocular pathology of industrial solvents (Note I. Clinical and experimental observations on workers in contact with amyl acetate and ethyl acetate). Ann Ottalmol Clin Ocul., 93, 799-807.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.