Poszukiwanie wzorców form budownictwa dla historycznych krajobrazów kulturowych na przykładzie otuliny Pienińskiego Parku Narodowego

• Autorzy: Forczek-Brataniec Urszula

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK79BUFFER

Warianty tytułu

EN

Searching for architectural patterns for sensitive areas: case study of the Pieniny National Park buffer zone

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Malownicze obszary turystyczne są szczególnie narażone na presję inwestycyjną. Dotyczy to również parków narodowych i ich otoczenia. Na terenie PPN ma miejsce stopniowy zanik tradycyjnych form architektonicznych grożący utratą wypracowanych przez pokolenia form architektonicznych kształtujących krajobraz kulturowy. W obliczu presji inwestycyjnej przeprowadzono badania w celu opracowania wytycznych dla form architektonicznych. Zastosowana metodyka „karty wsi” stanowiła rozwinięcie badań nad regionalizmem prowadzonych w krakowskim Instytucie Architektury Krajobrazu od lat 70. XX w. Na przykładzie Szczawnicy dokonano analizy i subregionalizacji typologii zabudowy. Katalog form zabudowy stał się zbiorem wytycznych dla władz lokalnych i projektantów. Dotyczą one układu budynków na działce, ich proporcji oraz artykulacji formalnej. Wyniki stanowią zapis i dokumentację form regionalnych i poprzez twórczą interpretację formułują wskazówki do kontynuowania charakterystycznych form zabudowy z możliwością adaptacji do nowych funkcji. Stały się podstawą referencyjną dla innych opracowań.

EN

Picturesque tourist areas are particularly susceptible to investment pressure, which also affects national parks and their surroundings. In the PPN area, there is a gradual disappearance of traditional architectural forms, threatening the loss of architectural styles that have shaped the cultural landscape over generations. In response to this investment pressure, research was conducted to develop guidelines for architectural forms. The methodology employed, known as the “village card” builds on regionalism studies conducted by the Cracow Institute of Landscape Architecture since the 1970s. Using Szczawnica as a case for study, an analysis and sub-regionalization of building typologies were carried out. The resulting catalogue of building forms has become a set of guidelines for local authorities and designers, covering the layout of buildings on plots, their proportions, and formal articulation. The results provide a record and documentation of regional forms and, through creative interpretation, offer guidelines for continuing the characteristic building styles with the potential for adaptive reuse. These guidelines have also become a reference point for other studies.

Słowa kluczowe

PL

regionalizm; forma zabudowy; wernakularyzm; krajobraz kulturowy

EN

regionalism; building form; vernacularism; cultural landscape

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 79
• Strony: 59--72
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., il., fot., tab.

Twórcy

autor

Forczek-Brataniec Urszula

• Politechnika Krakowska, Wydział Architektury

• https://orcid.org/0000-0003-1600-4332

Bibliografia

• 1. Araoz Gustavo, Preserving heritage places under a new paradigm, „Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development” 2011, nr 1.
• 2. Austin Gary, Green Infrastructure for Landscape Planning, Londyn–Nowy Jork 2014.
• 3. Benni Stefano, Carfagna Elisabetta, Torreggiani Daniele, Maino Elisabetta, Bovo Marco, Tassinari Patrizia, Multidimensional Measurement of the Level of
• 4. Consistency of Farm Buildings with Rural Heritage: A Methodology Tested on an Italian Case Study, „Sustainability” 2019, nr 11.
• 5. Bogdanowski Janusz, Grudniewicz Dorota, Uproszczo- na Karta Krajobrazowa Wsi dla Katalogu Form Budownictwa, „Urbanism and Architecture Files” 1993– 1994, nr 26.
• 6. Bucci Alessandro, Mollo Luigi, Regional architecture in the Mediterranean area, Florencja 2010.
• 7. Ciołek Gerard, Regionalizm w budownictwie wiejskim, t. 1, Kraków 1983a.
• 8. Ciołek Gerard, Regionalizm w budownictwie wiejskim, t. 2, Kraków 1983b.
• 9. Đukanović Zoran, Participatory Urban Design for Touristic Presentation of Cultural Heritage Sites: The Case of Negotinske Pivnice (Wine Cellars) in Serbia, „Sustainability” 2021, nr 13.
• 10. Forczek-Brataniec Urszula, Zmiany w krajobrazie wokół zbiorników wodnych w Pieninach, [w:] Pieniny. Zapora.
• 11. Zmiany, red. Roman Soja, Stanisław Knutelski, JanBodziarczyk, Krościenko nad Dunajcem 2010.
• 12. Forczek-Brataniec Urszula, Zając Ewelina, Widoki na przyszłość. Przekształcenia krajobrazu Pienin w kontekście zagospodarowania przestrzennego okolicznych gmin, [w:] Społeczne funkcje terenów chronionych, red. Piotr Dąbrowski, Bernadetta Zawilińska, Kraków 2023.
• 13. Frampton Kenneth, Ten Points on an architecture of Rgionalism: A Provisional Polemic, [w:] Architectural Regionalism, red. Vincent Canizaro, New York 2018.
• 14. Lawrence Roderick, Learning from the vernacular: Basic principles for sustaining human habitats, [w:] Vernacular Architecture in the Twenty-First Century. Theory, Education and Practice, red. Lindsay Asquith, Marcel Vellinga, Abingdon, UK 2006.
• 15. Leder Andrzej, Prześniona rewolucja, Warszawa 2014.
• 16. Managing Cultural World Heritage: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, UNESCO; ICCROM; ICOMOS; IUCN, Paris 2013.
• 17. Marconi-Betka Anna, Regionalne tematyczne spotkanie ekspertów na temat krajobrazu kulturowego w Europie Wschodniej, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 1999, nr 6.
• 18. Myczkowski Zbigniew, Krajobraz kulturowy – fenomen integracji ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2018, nr 56.
• 19. Obradovici Vladimir, The restoration of the wooden monument church Saint Parascheva from Crivina de Sus, a training for the interdisciplinary project team, „SHS Web of Conferences” 2019, nr 66.
• 20. Rapoport Amos, House Form and Culture, Londyn 1969.
• 21. Styrna Jolanta, Piskorska Kinga, Smolarczyk Marcelina, Forczek-Brataniec Urszula, Zając Ewelina, Tradycyjne układy zieleni w zagrodach pienińskich, forma i znaczenie elementów roślinnych, „Pieniny – Przyroda i Człowiek” 2018, nr 15.
• 22. Wang Xiaokang, Zhu Li, Li Jiang, Zhang Ni, Tang Yue, Sun Yilin, Wu Honglin, Cheng Chuang, Architectural Continuity Assessment of Rural Settlement Houses: A Systematic Literature Review, „Land” 2023, nr 12.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025)