Przyczynki do międzywojennych dziejów Zakładu Architektury Polskiej

• Autorzy: Wółkowski Wojciech

Warianty tytułu

EN

Contributions to the Interwar History of the Department of Polish Architecture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dzieje przedwojennego Zakładu Architektury Polskiej były już wielokrotnie opisywane. Również w suplemencie do niniejszego tomu znajdą państwo opisujący je artykuł. Zdecydowana większość tych publikacji jest jednak oparta na bardzo ograniczonej bazie źródłowej, składającej się w większości z materiałów publikowanych czy to jeszcze przed II wojną światową w postaci sprawozdań z działalności jednostki czy artykułów popularyzujących jej działalność, a także wydawanych już po wojnie artykułów, mających bardziej wspomnieniowy charakter. Niniejszy artykuł oparty został natomiast na zachowanych w zbiorach ZAP nielicznych dokumentach źródłowych pochodzących z okresu jego działalności (zdecydowana większość z nich przepadła w czasie powstania warszawskiego i tuż po nim), takich jak sprawozdania i rozliczenia kierującego nią profesora Oskara Sosnowskiego, resztkach jego notatek, czy zachowanych fragmentarycznie katalogach zbiorów przybywających do Zakładu. Tekst, nie jest więc kompleksowym opisem bardzo wszechstronnej działalności Zakładu Architektury Polskiej, a raczej uzupełnieniem wiedzy o nim w obszarach, dla których szczęśliwie zachowały się, nieznane dotąd, materiały źródłowe. Przykładami takich obszarów może być finansowanie bieżącej działalności jednostki oraz jej skład osobowy. Takim obszarem jest również słabo dotychczas znana działalność zakładowej modelarni, powstałej w 1926 roku i wykonującej drewniane i gipsowe bardzo skomplikowane makiety budowli historycznych – zarówno na potrzeby edukacyjne na Wydziale Architektury, ale też dla państwowych muzeów, m.in. Muzeum Śląskiego. Podobnie rzecz się ma z informacjami dotyczącymi Działu Inwentaryzacji Malarskiej, do którego kolekcji trafiały kopie dekoracji malarskich wnętrz kościołów, cerkwi, synagog i budowli rezydencjonalnych, wykonywane m.in. przez Zygmunta Kamińskiego, Jana Zachwatowicza czy Stefana Daukszę.

EN

The prewar history of the Department of Polish Architecture (ZAP) has already been described many times over. An article describing it may even be found in the supplement to this volume. However, the decided bulk of such publications is based on very limited source documents that, for the most part, consists of materials published either before the war in the form of reports on the activities of this unit or articles popularizing its undertakings. There are also articles published after the war whose character is more that of memoirs. For its part, this article is based on those rare source documents that have survived in the ZAP collections that originate from the period of its activity. While most source documents were lost during the Warsaw Uprising or in its aftermath, these include the reports and accounts of Prof. Oskar Sosnowski, who directed the Department. There is also what is left of his notes and the preserved fragmentary catalogues of collections deposited with the Department. Thus, this text is not a comprehensive description of the extremely wide–ranging activities of the ZAP. Rather, it provides a supplement to knowledge about it in areas that have happily been preserved and serve as source documents up till now unknown. Examples of such areas include the day–to–day financing of the unit as well as its personnel. One area whose operations are poorly investigated to this day is the model–building section. It was established in 1926 and was concerned with the making of extremely complex wood and plaster models of historical buildings as aids to teaching at the Faculty of Architecture as well as for state museums, including the Silesian Museum. The same is true with respect to information on the Painting Inventory Division. It was home to collections of copies of the painted decorations of the interiors of Roman Catholic and Orthodox churches, synagogues, and residences as executed by Zygmunt Kamiński, Jan Zachwatowicz, and Stefan Dauksza.

Słowa kluczowe

PL

pomiary zabytków; Zakład Architektury Polskiej; Oskar Sosnowski; Politechnika Warszawska; dwudziestolecie międzywojenne

EN

historical monument surveys; Department of Polish Architecture; Oskar Sosnowski; Warsaw University of Technology; interwar

• Wydawca: Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce
• Rocznik: 2020
• Tom: nr 3
• Strony: 8--35
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz., rys.

Twórcy

autor

Wółkowski Wojciech

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

Bibliografia

• [1] Buczkowski K., Skórczewski S., Dawne Szkła Polskie, Warszawa 1938.
• [2] Budownictwo wsi polskiej, broszura pomocnicza do audycji Polskiego Radia, Warszawa 1939.
• [3] Ciołek G., Skandynawskie muzea pod otwartym niebem, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, nr 1, 1938, s. 44–56.
• [4] Ciołek G., Urządzenia ogniowe i ich wpływ na rozwój planu chałupy wiejskiej, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, t. 9 (1947), s. 369–378.
• [5] Ciołek T.M., Gerard Ciołek i przyjaciele: kalendarium życia i pracy 25 pasterzy krajobrazu i zabytków. Cz. 1, 1841–1945, Kraków 2019.
• [6] Ciołek T.M., Gerard Ciołek i przyjaciele : kalendarium życia i pracy 25 pasterzy krajobrazu i zabytków. Cz. 2, 1946–1991, Kraków 2019.
• [7] Dmochowski Z., Sprawozdanie z pomiaru inwentaryzacyjnego na terenie pow. Stolińskiego 17.VIII.–12.IX.1933, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1933, nr 2, s. 93–98.
• [8] Dmochowski Z., Sprawozdanie ze studiów nad poleskiem budownictwem drzewnem, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1935, nr 4, s. 311–334.
• [9] Katalog działu malarskiego w zbiorach Sekcji Malarskiej Zakładu Architektury i Historii Sztuki, rękopis w zb. naukowych ZAP WA PW.
• [10] Katalog oficjalny Działu Polskiego na międzynarodowej wystawie Sztuka i Technika 1937 w Paryżu, 1937.
• [11] Kriegseisen A., Jerzy Raczyński – historyk i konserwator architektury, „Folia Historiae Artium”, SN, 1995, t. 1.
• [12] Królikowski J., Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki, [w:] Oskara Sosnowskiego świat architektury, Warszawa 2004, s. 71–74.
• [13] Kunkel R., Albumy Inwentaryzacji Wsi Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 1981, z. 3–4, s. 277–292.
• [14] Kunkel R., Materiały do Architektury Małopolski w zbiorach naukowych Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej – Sekcja Budownictwa Ludowego, „Teki Konserwatorskie”, 1996/III, s. 229–251.
• [15] Meble Wnętrz Mieszkalnych, M. Leykam (red.), Warszawa 1937.
• [16] Neff M., Przedwojenne pomiary grażd huculskich wykonane w Zakładzie Architektury Polskiej wzorem dla schroniska na Kostrzycy, „Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce”, 2018, t. 1 , s. 95–125.
• [17] Piaścik F., Zbiory Sekcji Budownictwa Ludowego Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki PW, „Biuletyn Naukowy ZAP i HS PW”, 1932, nr 1, s. 2–12.
• [18] Piaścik F., Zbiory Sekcji Budownictwa Ludowego Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki PW, ciąg dalszy. Katalog miejscowości zinwentaryzowanych w okresie od 1 lipca 1931 do 1 lipca 1935 r., „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1935, nr 1, s. 1–5.
• [19] Piaścik F., Zbiory Sekcji Pomiarów Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki PW. Budownictwo drzewne. Katalog zbiorów Sekcji Pomiarów, ciąg dalszy, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1936, nr 3, s. 141–152.
• [20] Pracownia modelarska Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki i jej działalność, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1933, nr 4, s. 165–167.
• [21] Przeworska J., Walicki M., Strop z XVI w. kościoła w Boguszycach, „Studja do dziejów sztuki w Polsce”, t. I, Warszawa 1929, s. 105–115.
• [22] Rozbicka M., Dwory, w Albumach Inwentaryzacji Wsi Zakładu Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (1921–1939), Warszawa 2015.
• [23] Sienicki S., Meble kolbuszowskie, Warszawa 1936.
• [24] Sosnkowski J., Wycieczka architektów polskich na Pomorze i do Gdańska, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 14, 1920, s. 262–278.
• [25] Sosnowski O., Zakład Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej, „Architektura i Budownictwo”, 1926, z. 5, s. 3–18.
• [26] Sosnowski O., Sprawozdanie z działalności Zakładu Architektury Politechniki Warszawskiej [r.a. 1927/1928], mps w zbiorach ZPA WA PW.
• [27] Sosnowski O., Katedra Architektury Polskiej, „Album Młodej Architektury”, 1930, s. 11–24.
• [28] Sosnowskiego O., Powstanie, układ i cechy charakterystyczne sieci ulicznej na obszarze wielkiej Warszawy, Warszawa 1930.
• [29] Sosnowski O., Zarys działalności Zakładu Architektury Polskiej w ubiegłym dziesięcioleciu, „Biuletyn Naukowy ZAP i HS PW”, 1933, nr 3, s. 101–108.
• [30] Sosnowski O., Uzupełnienie do: Zarys działalności Zakładu Architektury Polskiej, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, nr 4, 1935, s. 273.
• [31] Spis nagród za wystawę 1937 w Paryżu, „Komunikat SARP”, 1938, nr 1, s. 9.
• [32] Sprawozdanie o pracach jury międzynarodowego oraz pełny wykaz nagród i dyplomów przyznanych uczestnikom sekcji polskiej sporządzony na podstawie listy oficjalnej ogłoszonej w Dzienniku Urzędowym Republiki Francuskiej, aneks z dnia 22 lipca 1938 r., Warszawa 1939.
• [33] Sprawozdanie z działalności Wydziału II Historii Sztuki i Kultury Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, w okresie od 15.X.1931 r. do 15.VI.1932 r., „Biuletyn Naukowy ZAP i HS PW”, 1933, nr 3, s. 158–164.
• [34] Sprawozdanie z działalności Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej w roku akad. 1935–36, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1937, nr 1, s. 103–113.
• [35] Sprawozdanie z działalności Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztyki Politechniki Warszawskiej w roku akad. 1936–37, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1938, nr 1, s. 113–118.
• [36] Sprawozdanie z działalności Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztyki Politechniki Warszawskiej w roku akad. 1937–38, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1938, nr 4, s. 379–385.
• [37] Starzyński J., Walicki M., Malarstwo monumentalne w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1929.
• [38] Studium Wnet̨rza i Sprzet̨u, „Komunikaty SARP”, 1937, nr 11, s. 32.
• [39] Tanikowski A., Przed Stellą: Od Sosnowskiego do Piechotków, [w:] Frank Stella i synagogi dawnej Polski, Warszawa 2016, s. 194–227.
• [40] Walicki M., Fragment gotyckich malowideł ściennych w zamku warszawskim, „Studja do dziejów sztuki w Polsce”, t. II, Warszawa 1930, s. 85–90.
• [41] Walicki M., Malowidła ścienne kościoła św. Trójcy na zamku w Lublinie (1418), „Studja do dziejów sztuki w Polsce”, t. III, Warszawa 1930, s. 1–92.
• [42] Walicki M., Piękne szesnastolecie, „Arkady”, 1938, nr 12, s. 589–591.
• [43] Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków 1920–1930, Wilno ca. 1931.
• [44] Wółkowski W., Między Warszawą a Łunną Wolą, Zakład Architektury Polskiej a inwentaryzacja bóżnic drewnianych, [w:] Frank Stella i synagogi dawnej Polski, Warszawa 2016, s. 76–83.
• [45] Wystawa wszystkie epoki meblarstwa, „Młoda Architektura”, 1938, nr 3, s. 19–20.
• [46] Zachwatowicz J., Zbiory Sekcji Malarskiej Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej, „Biuletyn Naukowy ZAP i HS PW”, 1932, nr 2, s. 53–57.
• [47] J.Z. (Zachwatowicz J.), Polichromie i ich inwentaryzacja, „Młoda Architektura”, 1938, nr 3, s. 16–17.
• [48] Zachwatowicz J., Katedry Historii Architektury, [w:] Warszawska Szkoła Architektury, Warszawa 1967, s. 162.
• [49] Zajczyk S., Architektura barokowych bóżnic murowanych w Polsce, „Biuletyn Naukowy ZAP i HS”, 1933, nr 4, s. 186–195.
• [50] Zajczyk S., Bóżnica w Kępnie, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1939, nr 2, s. 150–168.
• [51] Żelechowska K., Ciołek G., Ze studiów nad założeniami ogrodowymi Wołynia, sprawozdanie z badań z roku 1938, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1939, nr 1, s. 19–49.
• [52] Żukowski J., Huculszczyzna, przyczynki do badań nad budownictwem ludowem, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1935, nr 4, s. 274–310.
• [53] Żukowski J., Ze studiów nad huculskim budownictwem drzewnym, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 1937, nr 1, s. 84–95.