Zmiany temperatury wody w Prośnie w latach 1965-2014

• Autorzy: Ptak M. , Nowak B.

Warianty tytułu

EN

Changes in water temperature in Prosna river in 1965–2014

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy jest analiza zmian warunków termicznych rzeki Prosny w środkowej Polsce (profil Bogusław) w ciągu ostatnich 50 lat (1965–2014). Na podstawie codziennych pomiarów temperatury prowadzonych przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy stwierdzono, że średnia roczna temperatura wody rzeki Prosny uległa znacznemu ociepleniu, średnio 0,27°C∙dek–1. W układzie miesięcznym najwyższy wzrost odnotowano w kwietniu – 0,46°C∙dek–1. Zmiany temperatury wody były silnie uzależnione od transformacji warunków klimatycznych. Wzrost średniej rocznej temperatury powietrza w tym samym wieloleciu mierzonej na stacji Kalisz (ok. 20 km od profilu badawczego) wyniósł 0,3°C∙dek–1. Tak wyraźne zmiany reżimu termicznego Prosny mają i będą miały wpływ na funkcjonowanie całego ekosystemu. Jest to dobrze widoczne, m.in. w występowaniu zjawisk lodowych, których czas trwania uległ skróceniu o 5,6 dni•dek–1.

EN

The objective of the paper is the analysis of changes in the thermal conditions of the Prosna River in central Poland (station Bogusław) over the last 50 years (1965–2014). Based on daily temperature measurements performed by the Institute of Meteorology and Water Management – National Research Institute, it was determined that the mean annual water temperature in the analysed river considerably increased by an average of 0.27°C∙decade–1. In monthly distribution, the highest increase was recorded in April. It amounted to 0.46°C∙decade–1. Changes in water temperature were strongly dependent on the transformation of climatic conditions. An increase in the annual air temperature in the analogical multiannual for station Kalisz (about 20 km from the research site) amounted to 0.3°C∙decade–1. Such evident changes in the thermal regime of the Prosna Regime have and will have an effect on the functioning of the entire ecosystem. It is clearly visible among others in the occurrence of ice phenomena the persistence of which decreased by 5.6 day∙decade–1.

Słowa kluczowe

PL

Prosna; rzeka; temperatura wody; zjawiska lodowe; zmiany klimatu

EN

climate change; ice phenomena; Prosna River; rivers; water temperature

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 17, z. 3
• Strony: 101--112
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys.

Twórcy

autor

Ptak M.

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej, ul. B. Krygowskiego 10, 61-680 Poznań

autor

Nowak B.

• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie

Bibliografia

• ASHIZAWA D., COLE J.J. 1994. Long-term temperature trends of the Hudson River: A study of the historical data. Estuaries. Vol. 17. Iss. 1 s. 166–171.
• AUGUSTYNOWICZ J., NIEREBIŃSKI M., ZAWADA M., ZIELONKA D., RUSSEL S. 2015. Wpływ podstawowych parametrów fizykochemicznych na mikrobiologiczną jakość wody na wybranym odcinku Wisły [The effect of basic physical and chemical parameters on microbiological water quality in a selected section of the Vistula River]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 15. Z. 1 (49) s. 5–15.
• BARTHOLOW J.M. 2005. Recent water temperature trends in the lower Klamath River. California. North American Journal of Fisheries Management. Vol. 25. Iss. 1 s. 152–162.
• BĄK B., ŁABĘDZKI L. 2014. Thermal conditions in Bydgoszcz region in growing seasons 2011–2050 in view of expected climate change. Journal of Water and Land Development. Vol. 23 s. 21–29.
• BENJAMIN J.R., HELTZEL J.M., DUNHAM J.B., HECK M., BANISH N. 2016. Thermal regimes, nonnative trout, and their influences on native bull trout in the upper Klamath River Basin, Oregon. Transactions of the American Fisheries Society. Vol. 145. Iss. 6 s. 1318–1330.
• CHOIŃSKI A., ŁAWNICZAK A., PTAK M. 2016. Changes in water resources of Polish lakes as influenced by natural and anthropogenic factors. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 25. Iss. 5 s. 1883–1890.
• CHOIŃSKI A., PTAK M., SKOWRON R., STRZELCZAK A. 2015. Changes in ice phenology on Polish lakes from 1961–2010 related to location and morphometry. Limnologica. Vol. 53 s. 42–49.
• DABROWSKI M., MARSZELEWSKI W., SKOWRON R. 2004. The trends and dependencies between air and water temperatures in lakes in northern Poland from 1961–2000. Hydrology and Earth System Sciences. Vol. 8. Iss. 1 s. 79–87.
• DE RHAM L.P., PROWSE T.D., BONSAL B.R. 2008. Temporal variations in river-ice break-up over the Mackenzie River Basin, Canada. Journal of Hydrology. Vol. 349. Iss. 3–4 s. 441–454.
• FERRARI M.R., MILLER J.R., RUSSELL G.L. 2007. Modeling changes in summer temperature of the Fraser River during the next century. Journal of Hydrology. Vol. 342. Iss. 3–4 s. 336–346.
• FLOURY M., DELATTRE C., ORMEROD S.J., SOUCHON Y. 2012. Global versus local change effects on a large European River. Science of the Total Environment. Vol. 441 s. 220–229.
• IOŚ 2006. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2005 [Report on the state of the environment in Wielkopolska in 2005]. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Poznań ss. 207.
• JANOWICZ J.R. 2010. Observed trends in the river ice regimes of northwest Canada. Hydrology Research. Vol. 41. Iss. 6 s. 462–470.
• JIANG Y., DONG, W., YANG S., MA J. 2008. Long-term changes in ice phenology of the Yellow River in the past decade. Journal of Climate. Vol. 21. Iss. 18 s. 4879–4886.
• JUSTICE C., WHITE S.M., MCCULLOUGH D.A., GRAVES D.S., BLANCHARD M.R. 2017. Can stream and riparian restoration offset climate change impacts to salmon populations? Journal of Environmental Management. Vol. 188 s. 212–227.
• KANIECKI A. 1976. Dynamika rzeki w świetle osadów trzech wybranych odcinków Prosny [River dynamics in the light of sediments of three selected sections of Prosna]. Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej – Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. PWN. Warszawa–Poznań. ISSN 0137-9771 ss. 100.
• KĘDZIORA A. 2008. Bilans wodny krajobrazu konińskich kopalni odkrywkowych w zmieniających się warunkach klimatycznych [Water balance of Konin strip mine landscape in changing climatic conditions]. Roczniki Gleboznawcze. T. 59. Z. 2 s. 104–118.
• KRISTENSEN P.B., KRISTENSEN E.A., RIIS T., ALNOEE A.B., LARSEN S.E., VERDONSCHOT P.F.M., BAATTRUP-PEDERSEN A. 2015. Riparian forest as a management tool for moderating future thermal conditions of lowland temperate streams. Inland Waters. Vol. 5. Iss. 1 s. 27–38.
• KWAK Y., IWAMI Y. 2016. Rapid global exposure assessment for extreme river flood risk under climate change. Journal of Disaster Research. Vol. 11. Iss. 6 s. 1128–1136.
• MAGNUSON J.J., ROBERTSON D.M., BENSON B.J., WYNNE R.H., LIVINGSTONE D.M., ARAI T., ASSEL R.A., BARRY R.G., CARD V., KUUSISTO E., GRANIN N.G., PROWSE T.D., STEWART K.M., VUGLINSKI V.S. 2000. Historical trends in lake and river ice cover in the Northern Hemisphere. Science. Vol. 289. Iss. 5485 s. 1743–1746.
• MAKHMUDOV R.N. 2016. Regional climate changes and river runoff in Azerbaijan. Russian Meteorology and Hydrology. Vol. 41. Iss. 9 s. 635–639.
• MARSZELEWSKI W., PIUS B. 2016. Long-term changes in temperature of river waters in the transitional zone of the temperate climate: A case study of Polish rivers. Hydrological Sciences Journal. Vol. 61. Iss. 8 s. 1430–1442.
• MOGAJI K.A., LIM H.S., ABDULLAH K. 2013. Regional modeling of climate change impacts on groundwater resources sustainability in peninsular Malaysia. Modern Applied Science. Vol. 7. Iss. 5 s. 72–97.
• PEŁECHATA A., PEŁECHATY M., PUKACZ A. 2015. Winter temperature and shifts in phytoplankton assemblages in a small Chara-lake. Aquatic Botany. Vol. 124 s. 10–18.
• PRATS J., VAL R., ARMENGOL J., DOLZ J. 2007. A methodological approach to the reconstruction of the 1949–2000 water temperature series in the Ebro River at Escatrón. Limnetica. Vol. 26. Iss. 2 s. 293–306.
• PRZYBYŁEK J., NOWAK B. 2011. Wpływ niżówek hydrogeologicznych i odwodnień górniczych na systemy wodonośne Pojezierza Gnieźnieńskiego [Impact of hydrogeological low flows and groundwater drainage by lignite open cast mine on aquifer systems of Gniezno Lakeland]. Biuletyn PIG. Nr 445. Ser. Hydrogeologia. Z. 12/2 s. 513–527.
• PTAK M. 2017. Wpływ zalesienia zlewni na temperaturę wody w rzece [Effects of catchment area forestation on the temperature of river waters]. Leśne Prace Badawcze. T. 78. Z. 3 s. 251–256.
• PTAK M., CHOIŃSKI A. 2016. Ice phenomena in rivers of the coastal zone (Southern Baltic) in the years 1956–2015. Baltic Coastal Zone. Vol. 20 s. 73–83.
• PTAK M., CHOIŃSKI A., KIRVIEL J. 2016. Long-term water temperature fluctuations in coastal rivers (Southern Baltic) in Poland. Bulletin of Geography. Physical Geography Series. Vol. 11 s. 35–42.
• PTAK M., NOWAK B. 2016. Variability of oxygen-thermal conditions in selected lakes in Poland. Ecological Chemistry and Engineering S. Vol. 23. Iss. 4 s. 639–650.
• SKOWRON R., PIASECKI A. 2016. Dynamics of the daily course of water temperature in Polish lakes. Journal of Water and Land Development. No. 31 s. 149–156.
• VAN VLIET M.T.H., FRANSSEN W.H.P., YEARSLEY J.R., LUDWIG F., HADDELAND I., LETTENMAIER D.P., KABAT P. 2013. Global river discharge and water temperature under climate change. Global Environmental Change. Vol. 23. Iss. 2 s. 450–464.
• WOOLWAY R.I., JONES I.D., MABERLY S.C., FRENCH J.R., LIVINGSTONE D.M., MONTEITH D.T., SIMPSON G.L., THACKERAY S.J., ANDERSEN M.R., BATTARBEE R.W., DEGASPERI C.L., EVANS C.D., EYTO E.D., FEUCHTMAYR H.,HAMILTON D.P., KERNAN M., KROKOWSKI J., RIMMER A., ROSE K.C., RUSAK J.A., RYVES D.B., SCOTT D.R., SHILLAND E.M., SMYTH R.L., STAEHR P.A., THOMAS R., WALDRON S., WEYHENMEYER G.A. 2016. Diel surface temperature range scales with lake size. PLoS ONE. 11. 3. Article number e0152466.
• WRZESIŃSKI D. 2013. Entropia odpływu rzek w Polsce [Entropy of the outflow of rivers in Poland]. Poznań. Bogucki Wydaw. Nauk. ISBN 9788363400811 ss. 204.
• WRZESIŃSKI D., CHOIŃSKI A., PTAK M., SKOWRON R. 2015. Effect of the North Atlantic Oscillation on the pattern of lake ice phenology in Poland. Acta Geophysica. Vol. 63. Iss. 6 s. 1664–1684.
• YAGBASAN O. 2016. Impacts of climate change on groundwater recharge in Küçük Menderes River Basin in Western Turkey. Geodinamica Acta. Vol. 28. Iss. 3 s. 209–222.
• ZWEIMÜLLER I., ZESSNER M., HEIN T. 2008. Effects of climate change on nitrate loads in a large river: The Austrian Danube as ex ample. Hydrological Processes. Vol. 22. Iss. 7 s. 1022–1036.