Trimetoksyfosfan

• Autorzy: Piotrowski J. K. , Orłowski Cz.

Warianty tytułu

EN

Trimethyl phosphate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Trimetoksyfosfan (fosforyn trimetylu, TMP) jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym ostrym zapachu, która w wodzie ulega hydrolizie do fosforynu dimetylu (dimetoksyfosfiny) i metanolu. Główne zastosowanie trimetoksyfosfanu jest związane z produkcją pestycydów. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych o toksycznym działaniu trimetoksyfosfanu na ludzi. Jedyna informacja dotyczy braku skutków szkodliwych u pracowników narażonych na trimetoksyfosfan o stężeniach 1,5 ÷ 21 mg/m3. Wartość medialnej dawki śmiertelnej (LD50) trimetoksyfosfanu po narażeniu per os u szczurów wynosi 2450 ÷ 2890 mg/kg masy ciała. Zbliżone wartości LD50 trimetoksyfosfanu otrzymano po narażeniu dermalnym oraz dootrzewnowym, co świadczy o dużej wydajności wchłaniania związku drogą dermalną. U szczurów narażanych inhalacyjnie na trimetoksyfosfan o stężeniu 3100 mg/m3 (6 h dziennie, 5 dni w tygodniu w ciągu 4 tygodni) stwierdzono dużą liczbę (ponad 70%) padnięć zwierząt. Po narażeniu na trimetoksyfosfan o stężeniu 1550 mg/m3 padło 10% zwierząt, a po narażeniu na związek o stężeniach mniejszych obserwowano objawy szkodliwego działania związku na oczy: podrażnienie, zaćmę i zmętnienie soczewek. Po narażeniu zwierząt na trimetoksyfosfan o stężeniu równym 260 mg/m3 obserwowano u zwierząt skutki szkodliwe (wartość LOAEL), tj. podrażnienie rogówki u obu płci oraz zaćmę u samic, natomiast związek o stężeniu 52 mg/m3 nie powodował u zwierząt żadnych skutków (wartość NOAEL). Nie ma danych w dostępnym piśmiennictwie na temat działania rakotwórczego trimetoksyfosfanu. Wykazano mutagenne działanie związku w testach u Drosophila melanogaster oraz w komórkach chłoniaka myszy. Negatywnywynik działania mutagennego uzyskano w teście Amesa u Salmonella typhimurium oraz w teście naprawy DNA u Escherichia coli i Salmonella typhimurium. Działanie teratogenne trimetoksyfosfanu obserwowano u szczurów po dawce 164 mg/kg/dzień podawanej między 6. a 15. dniem ciąży. Nie stwierdzono działania teratogennego związku po dawkach 15 i 49 mg/kg/dzień. Nie ma danych w dostępnym piśmiennictwie dotyczących toksykokinetyki i mechanizmu działania toksycznego trimetoksyfosfanu. W większości państw za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) przyjęto stężenie 10 mg/m3, co według ACGIH powinno zabezpieczyć pracowników przed działaniem drażniącym związku. W Finlandii i Danii przyjęto wartość nieco mniejszą wynoszącą 2,6 mg/m3, natomiast w Niemczech, ze względu na działanie teratogenne i mutagenne trimetoksyfosfanu oraz z uwagi na brak danych o działaniu rakotwórczym, wartości MAK nie ustalono. Za wartość NOAEL dla działania drażniącego trimetoksyfosfanu na oczy przyjęto stężenie 52 mg/m3. Po zastosowaniu współczynników niepewności za wartość NDS trimetoksyfosfanu przyjęto stężenie 5 mg/m3, a za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) trimetoksyfosfanu – 10 mg/m3. Ponadto proponuje się substancję oznaczyć literami „Sk”, które oznaczają substancje wchłaniające się przez skórę.

EN

Trimethyl phosphite (TMP) is a colorless liquid with a distinctive, pungent odor. It is mainly used as an intermediate in the manufacture of pesticides. Acute oral LD50 values for rats are between 2450 and 2890 mg/kg b.w. Superficial irritation of the cornea was observed in rats exposed at 50 and 100 ppm, and mild cataracts developed in female rats only. No effects were detected in animals exposed at 10 ppm (52 mg/m3). The substance was positive in a battery of Drosophila melanogaster mutagenicity assays and in a bacterial DNA damage/repair suspension assay using various strains of Escherichia coli and Salmonella typhimurium. The Expert Group for Chemical Agent established an 8-hour TWA value of 5 mg/m3, and a STEL value of 10 mg/m3.

Słowa kluczowe

PL

trimetoksyfosfan; fosforyn trimetylu; TMP; toksyczność; ustalenie wartości NDS

EN

trimethyl phosphite; TMP; toxicity; establishing MAC (TWA)

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2006
• Tom: Nr 4 (50)
• Strony: 93--104
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., tab.

Twórcy

autor

Piotrowski J. K.

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi 90-151 Łódź ul. J. Muszyńskiego 1

autor

Orłowski Cz.

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi 90-151 Łódź ul. J. Muszyńskiego 1

Bibliografia

• 1.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienists (1982) TLV’s and other occupational exposure values.
• 2.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienists (1985) TLV’s and other occupational exposure values.
• 3.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienists (1996) TLV’s and other occupational exposure values.
• 4.DFG (2006) List of MAK and BAT Values 2006. Report nr 37. Weinheim, Wiley-VHC.
• 5.CHEMINFO (February 2002) Canadian Centre for Occupational Health and Safety [komputerowa baza faktograficzna].
• 6.Czajkowska T. i in. (1978) Ocena ostrego toksycznego działania fosforynu trójmetylowego i fosforynu trójetylowego. Medycyna Pracy 29(5), 393-398.
• 7.EPA (1979a) Drosophila mutagenicity assays of trimethyl phosphite. EG&G Manson Research Institute.
• 8.EPA Document nr 88-7900291, fiche nr OTS0200634 (cyt. za HSDB 2001).
• 9.EPA (1979b) Salmonella/Mammalian-Microsome pre-incubation mutagenesis assay. EG&G Manson Research Institute. EPA Document nr 88-7900291, fiche nr OTS0200634 (cyt. za HSDB 2001).
• 10.EPA (1979c) An evaluation of the mutagenic potential of trimethyl phosphite employing the L5178Y TK+/- mouse lymphoma assay. EG&G Mason Research Institute. EPA Document nr 88-7900291, fiche nr OTS0200634 (cyt. za HSDB 2001).
• 11.EPA (1979d) Evaluation of trimethyl phosphite (distilled) for mutagenic potential employing the L5178Y TK+/- mutagenesis assay. EG&G Mason Research Institute. EPA Document nr 88-7900291, fiche nr OTS0200634 (cyt. za HSDB 2001).
• 12.EPA (1979e) Salmonella/Microsome pre-incubation mutagenesis assay. EG&G Manson Research Institute.
• 13.EPA Document nr 88-7900291, fiche nr OTS0200634 (cyt. za HSDB 2001).
• 14.EPA (1979f) Evaluation of trimethyl phosphite for mutagenic potential employing the L5178Y TK+/- mutagenesis assay. EG&G Manson Research Institute. EPA Document nr 88-7900291, fiche nr OTS0200634 (cyt. za HSDB 2001).
• 15.EPA (1979g) Bacterial DNA repair assay of mobil chemical company compound, trimethyl phosphite. EG&G Mason Research Institute. EPA Document nr 88-7900291, fiche nr OTS0200634 (cyt. za HSDB 2001).
• 16.EPA (1982) Chemical hazard information profile (draft report) trimethyl phisphite. Office of toxic sub stances, office of pesticides and toxic substances. Washington, US Environmental Protection Agency DC (cyt. za ACGIH 1996).
• 17.HSDB, Hazardous Substances Data Bank (August 2001) National Library of Medicine, USA [komputerowa baza faktograficzna].
• 18.Kodama J.K. i in. (1955) Toxicity of organophosphorous compounds. AMA Arch. Ind. Health 11, 487- 493 (cyt. za ACGIH 1996).
• 19.Levin L., Gabriel K.L. (1973) The vapor toxicity of trimethyl phosphite. American Industrial Hygiene Association Journal 34, 7, 286-291.
• 20.Mehlman M.A., Craig P.H., Gallo M.A. (1984) Teratological evaluation of trimethyl phosphite in the rat. Toxicol. Appl. Pharmacol. 72(1), 119-123 (cyt. za HSDB 2001).
• 21.Mobil Chemical Company. Communication to TLV Committee (1980a), (cyt. za ACGIH 1996).
• 22.Mobil Chemical Company. Interoffice memorandum (1980b) Medical Dept., Richmond, VA (cyt. Za ACGIH 1996).
• 23.Padilla S.S., Grizzle T.B., Lyerly D. (1987) Triphenyll phosphite: in vivo and in vitro inhibition of rat neurotoxic esterase. Toxicol. Appl. Pharmacol. 87, 249-256.
• 24.RTECS (January, 2006) National Institute for Occupational Safety and Health [komputerowa baza danych].