Public greenery in Głogówek from the 19th century to the present day: An analysis of historical and compositional changes

• Autorzy: Steur-Jurek Anna

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc250208

Warianty tytułu

PL

Zieleń publiczna w Głogówku od XIX w. do czasów współczesnych. Analiza przemian historyczno-kompozycyjnych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Public greenery is an essential part of a city’s or town’s urban layout. When it is designed in an informed manner during its various stages of development, it becomes an artistically and functionally mature organism. In Głogówek, the first systems of landscaped public greenery were observed to be built in the 19th century. With the development of industry and the expansion of the town, new urban public gardens were created – they formed a distinct system in the spatial layout. At present, the number of public greenery complexes has increased, but they no longer form an ordered and interconnected system. This paper discusses the public greenery system in Głogówek in different historical periods. This paper analyses the changes that took place between the 19th century and the present. This made it possible to formulate guidelines for revalorisation and define directions for further development. They aim to develop a system of urban gardens based on historical patterns and place-based identity. Available archival material, including cartographic and iconographic material in particular, was used to characterise the public greenery system in the city, as well as the transformations it underwent. The research also drew on literature on design guidelines, analogies or the wider context. The contemporary state was determined by in-situ surveys. After analysing the findings, it can be assumed that public greenery designed in an informed manner is of great significance – as it is one of the expressions of a place’s identity that enables not only a link between historical and contemporary buildings, but also a better identification of the city in the region.

PL

Zieleń publiczna stanowi istotny element układu urbanistycznego miasta. Świadomie kształtowana na różnych etapach rozwoju sprawia, że staje się ono dojrzałym artystycznie i funkcjonalnie organizmem. W Głogówku pierwsze układy komponowanej zieleni publicznej zostały zauważone w XIX w. Wraz z rozwojem przemysłu i powiększeniem się miasta powstawały nowe miejskie ogrody publiczne – tworzyły wyraźny system w układzie przestrzennym. Obecnie liczba zespołów zieleni publicznej zwiększyła się, nie tworzą już one jednak uporządkowanego i połączonego systemu. W artykule nakreślono charakterystykę zieleni publicznej w Głogówku. Przeanalizowano przemiany, jakie zachodziły od XIX w. do czasów współczesnych. Dzięki temu można było sprecyzować wytyczne zarówno dotyczące rewaloryzacji, jak i kierunków dalszego rozwoju. Mają one na celu wypracowanie systemu ogrodów miejskich opartego na historycznych wzorcach i tożsamości miejsca. Dostępne materiały archiwalne, w tym w szczególności kartograficzne oraz ikonograficzne, posłużyły do scharakteryzowania systemu zieleni publicznej w mieście, a także przemian, jakie w nim zachodziły. W badaniach sięgnięto również po literaturę przedmiotu i odniesiono się do wytycznych projektowych, analogii i szerszego kontekstu. Stan współczesny został określony na podstawie badań in situ. Po analizie wyników badań można przyjąć, że świadomie kształtowana zieleń publiczna ma duże znaczenie – jest bowiem jednym z wyrazów tożsamości miejsca pozwalających nie tylko na połączenie historycznej i współczesnej zabudowy, lecz także na lepszą identyfikację miasta w regionie.

Słowa kluczowe

EN

public city gardens; city landscape; place-based identity; greenery systems; Silesia

PL

miejskie ogrody publiczne; krajobraz miasta; tożsamość miejsca; systemy zieleni; Śląsk

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2025
• Tom: Nr 2 (81)
• Strony: 81--90
• Opis fizyczny: Bibliogr. 42 poz., rys.

Twórcy

autor

Steur-Jurek Anna

• Faculty of Architecture, T. Kościuszko Cracow University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0009-0009-4440-9071

Bibliografia

• Chrzanowski, Tadeusz. Śląsk w zabytkach sztuki: Głogówek. Ossolineum, 1977.
• Derkacz, Aleksandra, Łukasz Szała, and Marek Szała. “Z przeszłości miasta.” In Ziemia Głogówecka, edited by Aleksandra Derkacz, Łukasz Szała, Marek Szała, Aleksander Devosges Cuber, and Elżbieta Romanowska. Towarzystwo Miłośników Głogówka, 2009.
• Główny Urząd Geodezji i Kartografii. “Geoportal Krajowy.” Accessed July 20, 2024, at https://mapy.geoportal.gov.pl/
• Główny Urząd Statystyczny. “Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku.” Published July 22, 2024. Accessed July 24, 2024, at https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/po- wierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2024-roku,7,21. html.
• Hauptstock, Günter. Mój Głogówek. MS Bogusław Szybkowski, 2016.
• Hauptstock, Günter. Z dziejów Głogówka. MS Bogusław Szybkowski, 2009.
• Jäger, Hermann. Lehrbuch der gartenkunst: oder Lehr von der Anlage Aus - schmückung und Künstlerischen unterhalung der Gärten und freien Anlagen. Hugo Voigt, 1877.
• “Karte des Deutschen Reiches.” Blatt 499 Cosel, 1:100 000. 1886. Accessed July 21, 2024, at https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/ publication/115479/edition/106308?language=en.
• Kłuskiewicz, Jarosław. Wspomnienia z Głogówka. MS Bogusław Szyb- kowski, 2018.
• Kłuskiewicz, Jarosław, and Barbara Grzegorczyk. Głogówek na dawnej pocztówce. MS Bogusław Szybkowski, 2008.
• Koch, Hugo. Gartenkunst im Städtebau. Wasmuth, 1914.
• Kosian, Alfred. Führer durch das schöne Oberglogau. Der Sinn der Geschichte einer oberschlesischen Kleinstadt. E. Radek, 1931.
• Legendziewicz, Andrzej. “Gotycka architektura kościoła kolegiackiego w Głogówku i jej przekształcenia do schyłku XVIII wieku.” Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation 66 (2021): 47–64. https://doi.org/10.48234/WK66COLLEGIATE.
• Majdecki, Longin. Historia ogrodów. Vol. 2. Od XVIII wieku do współczesności. PWN, 2008.
• Messtischblatt. 1:25000. 1883. Accessed July 16, 2024, at http://maps.ma- pywig.org/m/German_maps/series/025K_TK25/5673_(3303)_Ober- Glogau_1883_IfL.jpg. [Manuscript in: Leibniz-Institut für Länderkunde].
• Messtischblatt. 1:25000. 1913. Accessed July 20, 2024, at http://maps. mapywig.org/m/German_maps/series/025K_TK25/5673_(3303)_ Ober-Glogau_1913_UPKrak.jpg. [Manuscript in: Instytut Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków].
• Messtischblatt. 1:25000. 1940. Accessed July 22, 2024, at http://maps. mapywig.org/m/German_maps/series/025K_TK25/5673_Ober- glogau_1940.jpg. [Manuscript in: The University of California Berkeley Library].
• Mierzejewska, Lidia. “Zieleń miejska jako przestrzeń publiczna.” In Przestrzeń publiczna miast. XXIV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, edited by Iwona Jażdżewska. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2011.
• Oberglogauer Stadtblatt 1905, May 15, no. 55.
• Oberglogauer Stadtblatt 1906, April 25, no. 49.
• Oberglogauer Stadtblatt 1906, November 14, no. 136.
• Oberglogauer Stadtblatt 1929, June 8, no. 86.
• Parafia pw. św. Bartłomieja w Głogówku. “Cmentarz Komunalny w Głogówku. Historia.” Accessed July 24, 2024, at https://cmentarz.glogovia. pl/index.php?id=historia.
• “Plan Głogówka z 1811 r.” Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. RO IX/19.
• “Program Ochrony Środowiska dla Gminy Głogówek na lata 2021–2024. Projekt.” Edited by EkoLogika Mariusz Orzechowski. Accessed July 24, 2024, at https://bip.glogowek.pl/2809/program-ochrony-srodo- wiska-dla-gminy-glogowek-na-lata-2021-2024.html.
• Próchnicka, Emilia, and Franciszek Czyżowski. “Ewidencja parku zamkowego w Głogówku.” Opole 1987. [Manuscript in Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, Opole].
• Przybyłok, Arkadiusz. “Mury miejskie na Górnym Śląsku w późnym średniowieczu.” PhD diss., Uniwersytet Łódzki, 2014.
• Romanowska, Elżbieta. “Przyroda Głogóweckiej ziemi.” In Ziemia Gło- gówecka, edited by Aleksandra Derkacz, Łukasz Szała, Marek Szała, Aleksander Devosges Cuber, and Elżbieta Romanowska. Towarzystwo Miłośników Głogówka, 2009.
• Rozmarynowska, Katarzyna. Ogrody odchodzące…? Fundacja Terytoria Książki, 2017.
• “Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 24 czerwca 2022 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych.” Dz. U. z 2022 r., poz. 1518. Accessed July 10, 2024, at https:// isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220001518/O/ D20221518.pdf.
• Schermuly, Josef Eduard. Das Lehrer-Seminar zu Ober-Glogau: Festschrift zur Jubelfeier seines hundertjährigen Bestehens am 12. Mai 1902. Ferdinand Hirt, 1902.
• Schmidlin, Eduard. Die bürgerliche Gartenkunst oder Praktische Anleitung zur zweckmässigen Anlage, Eintheilung und Best. Hoff- mann’sche Verlags-Buchhandlung, 1863.
• Schnurpfeil, Heinrich. “Geschichte und Beschreibung der Stadt OberGlogau in Oberschlesien: mit der Genealogie der Grafen von Oppersdorf. Oberglogau.” Commission bei Heinrich Handel, 1860.
• Siewniak, Marek, and Anna Mitkowska. Tezaurus sztuki ogrodowej. Rytm, 1998.
• Strecke, Josef, ed. Festschrift zur 700-Jahrfeier der Stadt Oberglogau. Verlag der Stadt Oberglogau, 1925.
• Sutkowska, Eliza. “Współczesny kształt i znaczenie zieleni miejskiej jako zielonej przestrzeni publicznej w strukturze miasta – przestrzeń dla kreacji.” Teka Komisji Architektury Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, 2 (2006): 184–92.
• Steuer-Jurek, Anna. “Kultywowanie miejsc pamięci na przykładach cmentarzy w Głogówku.” Przestrzeń, Urbanistyka, Architektura 1 (2019): 133–44. https://doi.org/10.4467/00000000PUA.19.010.10013.
• “Uchwała Rady Miejskiej w Głogówku nr LII/450/2022 z dnia 28 stycznia 2022 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody Alei Lipowej w Głogówku.” Accessed July, 20 2024, at https://bip.glogowek.pl/ download/attachment/11602/450-w-spr-ustanowienia-pomnika -przyrody-alei-lipowej-wglogowku.docx.
• Urmesstischblatt. 1 : 25.000. 1825. Staatsbibliothek zu Berlin, syg. Kart. N 729.
• Waryś, Ewa. “Znaczenie angielskich skwerów miejskich w krajobrazie zurbanizowanym.” Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie 44 (2016): 233–40.
• Wrobel, Ralph M. “Die Entstehung des Gärtnerstandes in der Herrschaft Oberglogau.” Oberschlesisches Jahrbuch, no. 9 (1993): 67–81.
• Wrobel, Ralph M. “Die Gründung und frühe Entwicklung der Stadt Oberglogau.” Oberschlesisches Jahrbuch, no. 20 (2004): 13–66.