Building Materials and Architectural Details of Natural Stone used in the 13th Century Castle Buildings of King Daniel in the City of Chełm

• Autorzy: Gazda Lucjan , Bevz Mykola , Gołub Stanisław

Identyfikatory

DOI

10.35784/teka.3270

Warianty tytułu

PL

Materiały budowlane i detale architektoniczne z kamienia naturalnego użyte w XIII-wiecznych budowlach zamkowych króla Daniela w Chełmie

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The city of Chełm (Kholm in the past; today located on the territory of Poland) was founded by King of Rus` (Ruthenia) Danylo (Daniel) Romanovych in the middle of the 13th century. Initially, it was a small town with a small castle, but later Daniel rebuilt it and turned it into his capital. Unfortunately, buildings from the 13th century are preserved here only in the form of archaeological remains of the foundations and lower parts of the walls. The great historical significance of this city prompted us to study its building structure. It is important to know from which materials and in which technological solutions a large metropolitan city could have emerged in such a short time in the 13th century. The archaeological reports were the main source base for the study. Reports reflect all results of in-situ fixations of the walls and foundations remains of the castle. These fixations were carried out directly during archaeological research. The analysis shows that Chełm was built using materials from both local deposits and imported ones. Various stone raw materials and bricks were used for construction. It turned out that the main rock for the construction of walls and the manufacture of decorative architectural details was glauconite. The largest quantities of this raw material were used for the castle. Limestone, sandstone, opoka, and fossilized chalk were also used. The nature of the processing of stone materials shows that the builders of the castle had extensive technological knowledge and conducted numerous experiments with materials. The results of the study give an understanding of how castle buildings were erected in the 13th century both in technological and artistic aspects.

PL

Miasto Chełm (dawniej Kholm; dziś położone na terytorium Polski) zostało założone przez króla Rusi Danyło (Daniela) Romanowicza w połowie XIII wieku. Początkowo było to małe miasteczko z niewielkim zamkiem, później Daniel je przebudował i uczynił swoją stolicą. Niestety zabudowa z XIII wieku zachowała się tu jedynie w postaci archeologicznych pozostałości fundamentów i dolnych partii murów. Duże znaczenie historyczne tego miasta skłoniło nas do zbadania jego struktury budowlanej. Ważne jest, aby wiedzieć, z jakich materiałów i w jakich rozwiązaniach technologicznych mogło powstać w tak krótkim czasie w XIII wieku duże miasto metropolitalne. Podstawową bazą źródłową do badań były sprawozdania archeologiczne. Raporty odzwierciedlają wszystkie wyniki badań in situ pozostałości murów i fundamentów zamku. Umocnienia te były wykonywane bezpośrednio podczas badań archeologicznych. Z przeprowadzonej analizy wynika, że Chełm został zbudowany przy użyciu materiałów pochodzących zarówno z lokalnych złóż, jak i importowanych. Do budowy używano różnych surowców kamiennych i cegieł. Okazało się, że głównym kamieniem do budowy murów i wykonywania ozdobnych detali architektonicznych był glaukonit. Największe ilości tego surowca zużyto do budowy zamku. Wykorzystywano również wapień, piaskowiec, opokę i skamieniałą kredę. Charakter obróbki materiałów kamiennych wskazuje, że budowniczowie zamku posiadali rozległą wiedzę technologiczną i prowadzili liczne eksperymenty z materiałami. Wyniki badań pozwalają na zrozumienie sposobu wznoszenia budowli zamkowych w XIII wieku zarówno w aspekcie technologicznym, jak i artystycznym.

Słowa kluczowe

EN

City of Chełm; Kholm; stone materials; architectural detail; construction; technology of building; 13th century

PL

Miasto Chełm; materiały kamienne; detale architektoniczne; konstrukcja; technologia budynku; XIII wiek

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2022
• Tom: T.18, nr 2
• Strony: 41--54
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., fig.

Twórcy

autor

Gazda Lucjan

• Department of Building Materials Engineering and Geoengineering, Faculty of Civil Engineering and Architecture, Lublin University of Technology (Poland)

• https://orcid.org/0000-0003-0821-4348

autor

Bevz Mykola

• Architecture and Conservation Department, Institute of Architecture and Design, Lviv Polytechnic National University (Ukraine)

• https://orcid.org/0000-0003-1513-7045

autor

Gołub Stanisław

• https://orcid.org/0000-0002-7583-7898

Bibliografia

• [1] Litopys, 1989. Lìtopis rusʹkij za Ìpatsʹkim spiskom, przekład i komentarze L. Mahnovecʹ, Kyiv. 1989. Google Scholar
• [2] Gazda, Bevz, 2017. Gazda L., Bevz M. 2017. Średniowieczny eksperyment materiałowo-technologiczny przy odbudowie założeń rezydencjalno-sakralnych Daniela Romanowicza w Chełmie, „Materiały Budowlane”, 11 (543), 88−92.DOI: https://doi.org/10.15199/33.2017.11.37 Google Scholar
• [3] Dąbrowski, Jusupović, 2017. Kronika Halicko-Wołyńska (Kronika Romanowiczów) 2017. Tłumaczenie, wstęp i komentarze D. Dąbrowski i A. Jusupović, (Monumenta Poloniae Historica nova series, t. 16), Kraków–Warszawa. Google Scholar
• [4] Buko, Dzieńkowski, Gołub, 2012. Buko A., Dzieńkowski T., Gołub S. 2012. Rezydencja książęca na „Wysokiej Górce” w Chełmie w świetle badań archeologicznych z lat 2010−2012, „Rocznik Chełmski”, 16, 293−304. Google Scholar
• [5] Gazda, Harasimiuk, Krzowski, 1992. Gazda L., Harasimiuk M., Krzowski Z. 1992. Litogeneza warstw z glaukonitem w górnej kredzie i paleocenie Pagórów Chełmskich (Wyżyna Lubelska, E Polska), „Annales UMCS”, sec. B, 47, 1−24. Google Scholar
• [6] Gazda, Golub, Bevz, 2015. Gazda L., Gołub S., Bevz M. 2015. Glaukonityt – unikatowy materiał budowlany i architektoniczny XIII-wiecznych budowli ziemi chełmskiej, [w:] Integracja sztuki i techniki w architekturze i urbanistyce, red. J. Flizikowski, Bydgoszcz, 127−138. Google Scholar
• [7] Buko at al, 2014. Buko A., Dobrowolski R., Dzieńkowski T., Gołub S., Petryk V., Rodzińska-Chorąży T. 2014. A palatium or a residential complex? Recent research into the northern part of Góra Katedralna (Wysoka Górka) in Chełm [Palatium czy zespół rezydencjonalny? Północna część Góry Katedralnej w Chełmie (Wysoka Górka) w świetle wyników najnowszych badań], „Sprawozdania Archeologiczne”, 66, 101−154. Google Scholar
• [8] Gazda, 2017. Gazda L. 2017. Skały Lubelszczyzny w budownictwie i architekturze regionu – glaukonit, „Budownictwo i Architektura”, 16/3, 143−154.DOI: https://doi.org/10.24358/Bud-Arch_17_163_14 Google Scholar
• [9] Gazda, 2019. Gazda L., Golub S., Bevz M. Surowce, materialy I technologie trzynastowiecznego zespolu rezydencialnego na gorze katedralnej w Chelmie. [In book:] Sredniowieczny zespoł rezydencionalny na Górze Katedralnej w Chełmie. Pod red. A.Buko. Warszawa, 2019. – S. 135−150. Google Scholar
• [10] Golub, 2017. Gołub S. 2017. Chełm – Wysoka Górka, ul. Lubelska 2, stanowisko 1. Wstępna dokumentacja z prac archeologicznych w sezonie 2017, mps w archiwum WUOZ w Lublinie Delegatura w Chełmie. Google Scholar
• [11] Dzienkowski, Golub, 2018. Dzieńkowski T., Gołub S. 2018. Badania archeologiczne na Wysokiej Górce w Chełmie w sezonie 2016. Rocznik Chełmski”, 22, 385−397. Google Scholar
• [12] Gazda, 2016. Gazda L. Wyniki badań surowców i materiałów budowlanych, [w:] Od cerkwi katedralnej króla Daniela Romanowicza do Bazyliki pw. Narodzenia NMP w Chełmie. Wyniki badań interdyscyplinarnych sezonu 2013−2014, red. A. Buko, S. Gołub, Chełm, 2016. S. 213−234. Google Scholar
• [13] Buko, 2019. Średniowieczny zespół rezydencjionalny na Górze Katedralnej w Chełmie. Pod red. A.Buko, Warszawa, wyd-wo Instytutu Archeologii I Etnologii PAN, 2019, 464 s. Google Scholar
• [14] Stasiuk, 2015. Stasiuk Olena, Bevz Mykola. Restavratsia tvoriv mystetstva z kameniu. Vybrani dyplomni roboty studentiv spetsialnostsi “Restavratsia tvoriv mystetstva z kameniu“. Lviv, NULP, 2015, s. 28−29. Google Scholar
• [15] Buko, 2016. Andrzej Buko. Elementy monumentalnej zabudowy Chełma I okolic miasta w czasach Daniela Romanowicza [in] Korol Danylo Romanovych: kulturna I derzhavotvorcha spadshchyna yoho doby. Lviv, Natsionalnyi universytet “Lvivska Politechnika”, Rastr-7, 2016. S. 104−117. Google Scholar
• [16] Kotlyar, 2002. Halytsʹko-Volynsʹkyy litopys. Doslidzhennya. Tekst. Komentar. Za red. M.F.Kotlyara. Kyiv, Naukova dumka, 2002 (Галицько-Волинський літопис. Дослідження. Текст. Коментар. За ред. М.Ф.Котляра. Київ, Наукова думка, 2002). Google Scholar
• [17] Gazda, Bevz, 2019. Gazda L., Bevz M. Materials and architectural details from a natural and artificial stone of king Daniel Romanovich’s 13th-century residence in Cholm [in] Architectural Studies, Lviv Polytechnic National University, Volume 5, Number 2. 2019. P. 93−105.DOI: https://doi.org/10.23939/as2019.02.092 Google Scholar
• [18] Bevz, 2016. M. Bevz, (nauk.redaktor). Monografiya. «Korolʹ Danylo Romanovych: kulʹturna ta derzhavotvorcha spadshchyna yoho doby». Lʹviv: Rastr-7, 2016. – 270 s. Google Scholar
• [19] Bevz, Bewz, Lukomskyi, Petryk, 2017. Mykola Bevz, Wołodymyr Bewz, Jurij Łukomskij, Wasyl Petryk. Uspens’kyi sobor Davnioho Halycha: ìstorìâ vyvchennia, problemy zberezhennia ta konservatsii [v] 2017, с. 187−194. Uspens’kyi sobor Halycha. Mynule, suchasne, majbutnê. – Halych, 2017, s. 187−194. Google Scholar
• [20] Gazda and Bevz, 2019. Lucjan Gazda and Mykola Bevz. Medieval Material and Technological Experiment in the Construction of King Daniel Romanovich’s Residence in Cholm /Proceedings of CEE 2019: Advances in Resource-saving Technologies and Materials in Civil and Environmental Engineering. – 2020, s. 7−16.DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-27011-7_2 Google Scholar
• [21] Gazda and Bevz, 2020. Lucjan Gazda, Mykola Bevz. Budivelʹni materialy ta tekhnolohichni osoblyvosti budivelʹ zamku Korolya Danyla Romanovycha v Kholmi // Problemy teoriyi ta istoriyi arkhitektury Ukrayiny. – Odesa, ODABA, 2020, nr 20, s. 96−115DOI: https://doi.org/10.31650/2519-4208-2020-20-96-115 Google Scholar
• [22] Golub, 2015. Stanislaw Golub. Polsko-ukrainski projekt badan cerkwi Bogurodzicy wybudowanej w Chelmie przez daniela Romanowicza w XIII w. Wyniki badan 2014 r. [in] Rocznik Chełmski. Tom 19. Chelm, 2015. S. 419−436. Google Scholar