Konserwacja założeń zieleni Twierdzy Kraków. Zarys problematyki

• Autorzy: Wielgus Krzysztof , Środulska-Wielgus Jadwiga

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK62GREENERY

Warianty tytułu

EN

An outline of conservation of greenery in the Cracow Fortress Area

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Zieleń forteczna stanowi trzeci, konstytutywny element obiektów fortyfikacyjnych i niefortyfikacyjnych twierdz XIX i XX wieku, obok struktur murowych i struktur ziemnych. Oryginalna zieleń forteczna spełniała funkcje maskujące, przeszkodowe, techniczno-strukturalne, użytkowe i ozdobne. Cechy genetyczne, ekstrapolowane w teraźniejszość i przyszłość poprzez sukcesję i degradację, wymagają specyficznego, procesualnego podejścia w praktyce ochronnej i konserwatorskiej. Zarys tej problematyki, aktualnej zarówno dla państwowych i samorządowych służb konserwatorskich, jak i dla zarządów sprawujących pieczę nad skomunalizowanymi zespołami fortecznymi oraz dla ich właścicieli i dzierżawców, to tematyka niniejszego artykułu.

EN

Fortress greenery is the third constitutive element of fortification and non-fortification buildings of the nineteenth and twentieth centuries, next to masonry and earth structures. The original fortress greenery fulfilled camouflage, obstacle, technical and structural, functional and decorative functions. Genetic traits, extrapolated to the present and future through succession and degradation, require a specific process-based approach in conservation and conservation practice. An outline of these issues, current for both state-level and local conservation services, management boards overseeing municipalized fortress complexes, as well as for their owners and tenants - this is the subject of this article.

Słowa kluczowe

PL

zabytkowe zespoły zieleni; zieleń forteczna; konserwacja założeń zieleni; Twierdza Kraków

EN

historic greenery complexes; fortress; greenery; conservation of greenery assumptions; Cracow Fortress

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 62
• Strony: 42--54
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Wielgus Krzysztof

• Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

autor

Środulska-Wielgus Jadwiga

• Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• Opracowania / Secondary sources
• 1. Bogdanowski Janusz, Problemy rewaloryzacji fortyfikacji systemu rozproszonego z przełomu XIX i XX wieku, [w:] Konserwatorska teka zamojska, materiały z sesji naukowej w Zamościu 26–27 listopada 1981, cz. 2., Warszawa–Zamość 1984.
• 2. Bogdanowski Janusz, Rozwój i urbanistyczne kompozycje nowożytnego Krakowa oraz problem ich rewaloryzacji (XVI–XX w.), „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 1981, t. 16.
• 3. Brzoskwinia Waldemar, Zielona Twierdza, „Aura” 1987, nr 6. Budziło Józef, Bellona – Florze, „Aura” 1991, nr 5.
• 4. Budziło Józef, Pozostałości twierdzy Kraków kanwą zieleni miejskiej, „Architektura” 1966.
• 5. Myczkowski Zbigniew (kier. nauk.), Wielgus Krzysztof (koordynacja prac, red.), Środulska-Wielgus Jadwiga, Staniewska Anna, Bąk Anna, Brzoskwinia Waldemar, Chajdys Karol, Górski Tadeusz, Jakubowska Katarzyna, Jakubowski Kasper, Kielar Łukasz, Kocieniewski Jan, Leonwicz Piotr, Maj Anna, Mikulski Marcin Jakub, Pasula Ewa, Piekło Joanna, Pstuś Dariusz, Rojkowska Halina (red.), Rymsza-Mazur Wojciech, Szkoła Michał (red.), O przyszłość Twierdzy Kraków, Kraków 2010–2012, wyd. uzup. 2014.
• 6. Pardela Łukasz, Wilkaniec Agnieszka, Środulska- -Wielgus Jadwiga, Wielgus Krzysztof, Znaczenie terenów zieleni pofortecznej dla zieleni miejskiej Krakowa, Poznania i Wrocławia, „Nauka – Przyroda – Technologie” 2018, t. 12, z. 2.
• 7. Środulska-Wielgus Jadwiga, Zieleń Twierdzy Kraków, „Atlas Twierdzy Kraków”, Seria II, t. 4, Kraków 2005.
• 8. Środulska-Wielgus Jadwiga, Staniewska Anna, Łakomy Katarzyna, Wielgus Krzysztof, The historical elements of Kraków’s green system – protection challenges for landscape planning in the 21st century, „Greenways and Landscapes in Change Proceedings of 5th Fábos Conference on Landscape and Greenway Planning”, Budapest 2016, s. 439–447.
• 9. Środulska-Wielgus Jadwiga, Wielgus Krzysztof, Parki kulturowe Twierdzy Kraków, „Fortyfikacja” 2004, t. 14.
• 10. Wielgus Krzysztof, Środulska-Wielgus Jadwiga, Mikulski Marcin Jakub, Pstuś Dariusz, Obronność Krakowa XIX i XX wieku jako elementów rozwoju miasta, „Nowe Studia nad Rozwojem Przestrzennym Krakowa”, Kraków 2007.
• 11. Zachariasz Agata, Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych, Kraków 2006.
• Inne / Others
• 12. Basiński Grzegorz, Głuszek Cezary, Górski Marcin, Janczykowski Jan, Klupsz Lidia, Małachowicz Maciej, Narębski Lech, Pardela Łukasz, Rojkowska- -Tasak Halina, Środulska-Wielgus Jadwiga, Wielgus Krzysztof, Wild Patryk, „Raport Komisji Architektury Militarnej PKN ICOMOS dotyczący dziedzictwa fortyfikacyjnego Krakowa, sporządzony po posiedzeniu wyjazdowym Komisji w dniach 15–17 marca 2018 w Krakowie”, oprac. i red. Aleksy Oleksicki, Lech Narębski, Krzysztof Wielgus, Kraków– Toruń–Warszawa 2018 (opracowanie niepubl., przekazane Prezydentowi Miasta Krakowa i dyrektorom wydziałów Urzędu Miasta Krakowa).
• 13. „Studium historyczne i architektoniczne fortów Twierdzy Kraków” (na zlecenie Wydziału Ochrony Zabytków w Krakowie), etapy 1–3, 1995–1998, oprac. i wdrożenie systemu rejestracji, waloryzacji i desygnacji konserwatorsko-adaptacyjnej dawnych dzieł obronnych fortyfikacji nowożytnej w postaci tzw. Kart Krajobrazu Warownego, kier. Krzysztof Wielgus 1995.
• 14. „Studium i program ochrony Twierdzy Przemyśl”, Krajowy Program Ministra Kultury i Sztuki, etapy 1–2, 1997, oprac. i wdrożenie systemu rejestracji, waloryzacji i aplikacji do Ogólnych Planów Miejscowych dzieł i zespołów obronnych fortyfikacji nowożytnej, kier. Krzysztof Wielgus.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).