Nikotyna

• Autorzy: Szymańska J. , Frydrych B. , Bruchajzer E.

Warianty tytułu

EN

Nicotine

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Nikotyna jest bezbarwną, bezwonną i oleistą cieczą otrzymywaną z liści tytoniu przez destylację z parą wodną w środowisku zasadowym i ekstrakcję eterem. Największe zużycie nikotyny jest związane z produkcją wyrobów tytoniowych, a także z produkcją środków, których zażywanie ma na celu odzwyczajenie się od palenia. Nikotyna jest składnikiem niektórych pestycydów. Narażenie zawodowe na nikotynę możliwe jest przy produkcji i suszeniu tytoniu. Zatrucia śmiertelne zdarzały się w latach 20. i 30. XX w. w trakcie opryskiwania roślin preparatami z nikotyną. Obecnie w Polsce tylko 8 osób było narażonych na nikotynę o stężeniu w powietrzu przekraczającym wartość NDS, tj. 0,5 mg/m3 (dane z 2002 r.). Do śmiertelnego zatrucia zawodowego nikotyną dochodzi bardzo rzadko. Objawami ostrego zatrucia małymi dawkami nikotyny są: pobudzenie oddechu, nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy, biegunka, częstoskurcz, wzrost ciśnienia krwi oraz pocenie i ślinienie się. Po dużych dawkach nikotyny stwierdzono ponadto pieczenie w jamie ustnej, gardle i żołądku. Później następowało wyczerpanie, drgawki, osłabienie czynności oddechowej, zaburzenie rytmu serca oraz zaburzenia koordynacji ruchowej i śpiączka. Śmierć może wtedy nastąpić w czasie od 5 min do 4 h. Zatrucia przewlekłe nikotyną prowadzą do zaburzeń układu krążenia. Zmiany naczyniowe sprzyjają powstawaniu dusznicy bolesnej oraz zawałom serca, a także powodują: osłabienie pamięci, zwolnienie procesów psychicznych i koordynacji myśli, brak energii oraz ogólne wyczerpanie. Obserwuje się również zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Nikotyna jest związkiem, który powoduje uzależnienie fizyczne i psychiczne. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych epidemiologicznych dotyczących zawodowego narażenia na nikotynę w postaci czystej. Nikotyna jest substancją o dużej toksyczności ostrej dla zwierząt – po podaniu dożołądkowym wartość DL50 mieści się w granicach 3,34 ÷ 188 mg/kg masy ciała. Informacje na temat toksyczności nikotyny wskazują na jej wielokierunkowe działanie. Narażenie drogą pokarmową szczurów na dawkę 1 mg/kg/dzień nikotynę przez 9 dni nie spowodowało żadnych zmian. Podobnie żadnych skutków nie zanotowano po podawaniu nikotyny szczurom w dawce 1,14 mg/kg/dzień przez 34 tygodnie. Dawka czterokrotnie większa powodowała wzrost aktywności niektórych enzymów w sercu szczurów narażonych przez 34 tygodnie. Podobna dawka podawana przez 9 dni wywoływała zmiany w zapisie EEG. Narażenie szczurów na nikotynę w dawce 3,5 mg/kg/dzień przez 90 dni oraz na nikotynę w dawce 12,5 mg/kg/dzień przez 28 dni (dawka skumulowana wynosiła odpowiednio: 315 lub 350 mg/kg) powodowało u zwierząt zaburzenia w gospodarce lipidowej i węglowodanowej. Z obserwacji zależności efektu toksycznego od wielkości narażenia po podaniu dożołądkowym nikotyny można przyjąć za wartość NOAEL dawkę 1,14 mg/kg/dzień, a za wartość LOAEL dawkę 4,56 mg/kg/dzień. Nikotyna nie wykazuje działania mutagennego, ale jest jednak genotoksyczna (wymiana chromatyd siostrzanych i aberracje chromosomowe) oraz fetotoksyczna. Udowodnione działanie rakotwórcze wykazują nitrozoaminy – związki powstające w wyniku palenia się tytoniu (NNN i NNK). Nikotyna dobrze wchłania się przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy i skórę. Największe stężenia nikotyny stwierdzono w mózgu, nerkach, błonie śluzowej żołądka, rdzeniu nadnerczy, błonie śluzowej nosa i śliniankach. Nikotyna wiąże się z białkami osocza w 5 20% i przenika przez łożysko oraz do mleka matek karmiących. W trakcie metabolizmu nikotyna może ulegać: C-oksydacji, demetylacji połączonej z C-oksydacją, N-oksydacji oraz N-metylacji. Jej głównymi metabolitami są: kotynina i nikotyno-1’-N-tlenek. Nikotyna i jej metabolity są szybko wydalane przez nerki. Mechanizm działania nikotyny jest wypadkową aktywacji cholinergicznych receptorów nikotynowych powodujących pobudzenie komórek nerwowych i desensytyzacji powodującej zablokowanie przekaźnictwa sympatycznego. Działania obwodowe wywołane małymi dawkami nikotyny są wynikiem pobudzenia zwojów autonomicznych i obwodowych receptorów czuciowych, głównie w sercu i płucach. Pobudzenie tych receptorów wywołuje częstoskurcz, zwiększenie wyrzutu serca, wzrost ciśnienia tętniczego, zmniejszenie perystaltyki przewodu pokarmowego i pocenie się. Najbardziej rozpowszechnionym wśród ludzi przykładem działania łącznego nikotyny z innymi związkami jest palenie papierosów, w których – oprócz nikotyny – znajdują się setki innych substancji. Jednoczesnemu narażeniu szczurów na nikotynę i etanol towarzyszyło znaczące zmniejszenie ich płodności oraz zaburzenie reakcji immunologicznych u potomstwa. Nikotyna nasila hepatotoksyczne działanie CCl4. Na podstawie danych literaturowych przyjęto dawkę 1,14 mg/kg/dzień (po której nie zaobserwowano żadnych szkodliwych skutków) za wartość NOAEL nikotyny, zaś dawkę 4,56 mg/kg/dzień – za jej wartość LOAEL Po analizie danych literaturowych i wykonanych obliczeniach pozostano przy obowiązującej w Polsce wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) nikotyny wynoszącej 0,5 mg/m3 z oznaczeniami związku literami „Sk” i „Ft”. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono informacji uzasadniających wyznaczenie dla nikotyny wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh).

EN

Nicotine is an oily, colourless and odourless liquid obtained from leaves of tobacco plants. The most widespread use of nicotine is in tobacco as well as in remedies for nicotine abuse. Nicotine is a component of certain pesticides. Occupational exposure to nicotine is possible during its production and the tobacco drying process. To date only 8 people have been exposed in Poland to nicotine concentration in the air exceeding the TWA value which is 0.5 mg/m3 (data from 2002). Deadly occupational nicotine intoxication is very rare. The symptoms of severe nicotine intoxication with its small doses are: increased breath stimulation, nausea, vomitting, headache and vertigo, diarrhea, tachycardia, high blood pressure as well as sweating and excessive saliva production. After the administration of high doses of nicotine the following symptoms occured: burning sensations in the oral cavity, throat and stomach, fatigue, palpitations, weakening of the respiratory functions, disturbances of cardiac rhythm, dizziness, weakness, lack of coordination and coma. Death can then occur within 5 minutes up to 4 hours. Chronic nicotine intoxication leads to disturbances in the circulatory system. Vascular changes may lead to angina pectoris and heart attacks; they also cause: a weakening of memory, a slowdown of physical processes and thought coordination, lack of energy and exhaustion. Disturbances in the digestive system may also occur. Nicotine causes both physical and mental abuse. No epidemiological data was found concerning occupational exposure to nicotine in pure form. Nicotine is a substance of high acute toxicity to animals. After intragastrical administration the LD50 value is between 3.34 ÷ 188 mg/kg of body weight. Information concerning toxicity of nicotine indicates its multidirectional influence. Exposure of rats at oral doses (1 mg/kg/day, 9 days or 1.14 mg/kg/day, 34 weeks) caused no changes. When fourfold higher doses were administered to rats, after 34 weeks they caused an increase in the activity of certain enzymes in the heart, and the EEG changed after 9 days. Exposure to nicotine for 28 and 90 days (the accumulated dose was 350 or 315 mg/kg respectively) caused a disturbances in lipid and carbohydrate metabolism. Nicotine has no mutagenic potential, yet it is genotoxic (sister chromatid exchanges and chromosomal aberrations) as well as fetotoxic. Nitrosoamines (compounds produced due to tobacco smoking) have proved to show carcinogenic potential. Nicotine is well absorbed via respiratory tracts, the alimentary canal and the skin. The highest concentrations were detected in the brain, kidneys, stomach mucosa, adrenal medulla, nasal mucosa and salivary glands. Nicotine binds with plasma proteins in 5 - 20%. It penetrates through placenta and gets to the milk of nursing mothers. During metabolism nicotine can undergo: C-oxidation, demethylation with z C-oxidation, N-oxidation and N-methylation. Nicotine’s core metabolites are: cotinine and nicotine-1’-N-oxide. Nicotine and its metabolites are rapidly discharged by the kidneys. Smoking cigarettes is the most common example of nicotine activity together with many other compounds. In addition to nicotine, they include hundreds of other substances. Rats simultaneously exposured to ethanol and nicotine have shown impaired fertility and disturbance of immunological reactions occured in the offspring. Nicotine increases the hepatotoxic activeness of CCl4. Basing on the literature data 1.14 mg/kg/day has been accepted as a NOAEL value of nicotine (no negative results have been observed) whereas 4.56 mg/kg/day has been taken as its LOAEL value. After an analysis of published data and after conducting necessary calculations the MAC of nicotine in Poland remains unchanged: 0.5 mg/m3 with ‘Sk’ and ‘Ft’ compound symbols.

Słowa kluczowe

PL

nikotyna; toksyczność; NDS

EN

nicotine; toxicity; MAC-value

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2007
• Tom: Nr 2 (52)
• Strony: 121--154
• Opis fizyczny: Bibliogr. 90 poz., tab.

Twórcy

autor

Szymańska J.

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi 90-151 Łódź ul. Jana Muszyńskiego 1

autor

Frydrych B.

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi 90-151 Łódź ul. Jana Muszyńskiego 1

autor

Bruchajzer E.

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi 90-151 Łódź ul. Jana Muszyńskiego 1

Bibliografia

• 1.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienists (1991) Documentation of the threshold limit values and biological exposure indices. 6. ed., vol. I, II, III. Cincinnati 1081 [cyt. za: HSDB 2003].
• 2.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienists (2000). Based on the documentation of the Threshold Limit Values for chemical substances and physical agents and biological exposure indices. TLVs and BEIs.
• 3.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienists (2001) Nicotine.
• 4.Ajarem J.S., Ahmad M. (1998) Prenatal nicotine exposure modifies behavior of mice through early development. Pharmacol. Biochem. Behav. 59 (2), 313-318.
• 5.American hospital formulary service – drug information 97(1997) [Red.] G.K. McEvoy Bethesda. American Society of Health-System Pharmacists. Inc. 1051 [cyt. za: HSDB 2003].
• 6.Ashakumary L., Vijayammal P.L. (1997) Effect of nicotine on lipoprotein metabolism in rats. Lipids. 32 (3), 311-315.
• 7.Bachtell R.K., Ryabinin A.E. (2001) Interactive effects of nicotine and alcohol co-administration on expression of inducible transcription factors in mouse brain. Neuroscience 103(4), 941-954.
• 8.Ballard T. i in. (1995) Green tobacco sickness: occupational nicotine poisoning in tobacco workers. Arch. Environ. Health 50(5), 384-389.
• 9.Balling R., Beier H.M. (1985) Direct effects of nicotine on rabbit preimplantation embryos. Toxicology 34, 309-313 [cyt. za: Patty’s… 2001].
• 10.Basta P.V. i in. (2000) Gestation nicotine exposure alone or in combination with ethanol downmodulates offspring immune function. Int. J. Immunopharmacol. 22, 159-169.
• 11.Bekairi A.M. i in. (1987) Studies on ethanol and/or nicotine induced acute changes in the levels of plasma amino acids and other biological parameters of male Wistar rats. Alcohol. Drug Res. 7(5-6), 471-479 [cyt. za: HSDB 2003].
• 12.Patty's Toxicology. Alkylpyridines and miscellaneous organic nitrogen compounds. Nicotine (2001). 5. ed., Vol. 4, Wiley Inc., New York 1226-1232.
• 13.Bogdanik T. (1988) Toksykologia kliniczna. Warszawa, PZWL.
• 14.Bozarth M.A., Pudiak C.M., KuoLee R. (1998) Effect of chronic nicotine on brain stimulation reward. I effect of daily injections. Behav. Brain Res. 96, 185-188.
• 15.Brams A. i in. (1987) A comparative study, with 40 chemicals, of the efficiency of the Salmonellaassay and the SOS Chromotest (kit procedure). Toxicol. Lett. 38(1-2), 123-133 [cyt. za: Patty’s... 2001; HSDB 2003].
• 16.Brockman H.E. i in. (1984) Mutation tests in Neurospora crassa: a report of the U.S. Environmental Protection Agency Gene-Tox Program. Mutat. Res. 133, 87-134 [cyt. za: HSDB 2003].
• 17.Broussolle E.P. i in. (1989) In vivo specific binding of [3H]-1-nicotine in the mouse brain. Life Sci. 44(16), 1123-1132 [cyt. za: HSDB 2003].
• 18.Chowdhury P. i in. (1995) Structural and functional changes of rat exocrine pancreas exposed to nicotine. Int. J. Pancrestol. 18 (3), 257-264.
• 19.Clarke M.L., Harvey D.G., Humphreys D.J. (1981) Veterinary toxicology. 2. ed. London, Bailliere Tindall, 144 [cyt. za: HSDB 2003].
• 20.Colzani R. i in. (1998) The effect of nicotine on thyroid function in rats. Metabolism 47 (2), 154-157.
• 21.Cutler A.R. i in. (1996) Prenatal cocaine and/or nicotine exposure in rats: preliminary findings on long-term cognitive outcome and genital development at brith. Neurotoxicol. Teratol. 18 (6), 635-643.
• 22.Dawydzik L. i in. (2002) Opracowanie w ujęciu tabelarycznym danych o narażeniu zawodowym nadzorowanym przez Inspektora Sanitarnego w zakładach pracy w 2002 r. Ekspertyza wykonana na zlecenie Głównego Inspektora Sanitarnego. Łódź, Instytut Medycyny Pracy.
• 23.Dean B.S. (1998) Nicotine. [W:] Encyclopedia of toxicology. Vol. 2 (F-P). San Diego, Wexler P., Academic Press, 417-418.
• 24.Doolittle D.J. i in. (1995) The genotoxic potential of nicotine and its major metabolites. Mutat. Res. 344 (3-4), 95-102 [cyt. za: HSDB 2003].
• 25.Dreisbach R.H., Robertson W.O. (1995) Tytoń i nikotyna. [W:] Vademecum zatruć. Zapobieganie, rozpoznanie i postępowanie 148-149. Warszawa, WZWL.
• 26.Dutkiewicz T. (1968) Chemia toksykologiczna. Podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa, PZWL 232-234.
• 27.Dyrektywa Rady 67/548/EWG wraz z późniejszymi zmianami (do 28 ATP włącznie).
• 28.Dyrektywa UE 91/322 z 29 maja 1991 r. w sprawie wartości dopuszczalnych dotyczących narażenia zawodowego. Commission Directive 1991/332/EC.
• 29.Ehlers C.L. i in. (1997) Effects of neonatal exposure to nicotine on electrophysiological parameters in adult rats. Pharm. Biochem. Behav. 58 (3), 713-720.
• 30.Faraday M.M., Elliott B.M., Grunberg N.E. (2001) Adult vs. adolescent rats differ in biobehavioral responses to chronic nicotine administration. Pharmacol. Biochem. Behav. 70 (4), 475-489.
• 31.Farmakologia kliniczna (2001) [Red.] H.P. Rang i in. Lublin, Wydawnictwo Czelej 613-618.
• 32.Feurt S.D. i in. (1958) Pharmacology and toxicology of nicotine with special reference to species variation. Science 127, 1054 [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 33.Foreign compound metabolism in mammals (1975) Vol. 3. London, The Chemical Society 156- 270 [cyt. za: HSDB 2003].
• 34.Franke F.E., Thomas J.E. (1936) The treatment of acute nicotine poisoning. JAMA 106, 507 [cyt. za: Haddad, Winchester 1983].
• 35.Geng Y. i in. (1995) Effects of nicotine on the immune response. I. Chronic exposure to nicotine impairs antigen receptor-mediated signal transduction in lymphocytes. Toxicol. Appl. Pharmacol. 135 (2), 268-278.
• 36.Goodman and Gilman’s the pharamacological basis of therapeutics (1996) [Red.] J.G. Hardman i in. 9. ed., New York, McGraw-Hill, 192 [cyt. za: HSDB 2003].
• 37.Grove K.L. i in. (2001) Chronic maternal nicotine exposure alters neuronal systems in the arcuate nucleus that regulate feeding behavior in the newborn Rhesus macaque. 86 (11), 5421-5426.
• 38.Guerin M.R., Buchanan M.V. (1988) Environmental exposure to N-aryl compounds. Carcinog. Mutagen. Respons. Aromat. Amines Nitroarenes. Proc. Int. Conf. Carcinogenes 3, 37-45 [cyt. za: HSDB 2003].
• 39.Guerzoni M.E., DelCupolo L., Ponti I. (1976) Riv. Sci. Tecnol. Alimenti. Nutr. Um. 6, 161 [cyt. za: Pattys... 2001].
• 40.Haddad L.M., Winchester J.F. (1983) Clinical management of poisoning and drug overdose. Philadelphia, W.B. Saunders Company 512-515.
• 41.Haustein K.O. (1999) Cigerette smoking, nicotine and pregnancy. Int. J. Clin. Pharmacol. Ther. 37(9), 417-427.
• 42.Hayes W.J. (1982) Pesticides studies in man. Baltimore, Williams & Wilkins, 86-91. Handbook of pesticide toxicology (1991) [Red.] W.J. Hayes. Vol. 2. New York, Academic Press, 603-608.
• 43.Hemsworth B.N. (1978) IRCS Med. Sci. Libr. Compend. 6, 461-472 [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 44.Hoffmann D., Lavoie E.J., Hecht S.S. (1985) Nicotine: a precursor for carcinogens. Cancer Lett. 26, 67-75.
• 45.HSDB, Hazardous Substances Data Bank (2003) Bethseda, National Library of Medicine.
• 46.Hurt R.D. i in. (1998) Nicotine nasal spray for smoking cessation: pattern of use, side effects, relief of withdrawal symptoms, and cotinine levels. Mayo Clin. Proc. 73, 118-125.
• 47.ICSC: 0519: Nicotine (1997) IPCS, International Programme on Chemical Safety, CEC.
• 48.Kalra R. i in. (2002) Chronic self-administration of nicotine in rats impairs T cell responsiveness. Pharmacol. Exp. Ther. 302 (3), 205-209.
• 49.Kier L.D. i in. (1986) The Salmonella typhimurium/mammalian microsomal assay: a report of the U.S. Environmental Protection Agency Gene-Tox Program. Mutata. Res. 168, 69-240 [cyt. za: HSDB 2003].
• 50.Kirk Othmer Encyclopedia of chemical technology (1977) 3. ed. Vol. 126. New York, Wiley 19781984, V 13, 423 [cyt. za: HSDB 2003].
• 51.Konno S., Chiao J.W., Wu J.M. (1986) Cancer Lett. 33, 91 [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 52.Lambers D.S., Clark K.E. (1996) The maternal and fetal physiologic effects of nicotine. 20 (2), 115-126.
• 53.Lau P.P. i in. (1990) Dynamic changes of pancrestic structure and function in rats treated chronically with nicotine. Toxicol. Appl. Pharmacol. 104 (3), 457-465.
• 54.Łazariew N.W. (1954) Szkodliwe substancje w przemyśle. T. I. Związki organiczne. Warszawa, Państwowe Wydawnictwa Techniczne 508-510.
• 55.Leuchtenberger C. i in. (1976) Collof. ICNRS 52, 73 [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 56.Levin E.D. i in. (1993) Prenatal nicotine exposure and cognitive performance in rats. 15 (4), 251-260. 152
• 57.Lopukhova K.A., Rogailin V.I., Kystaubaeva K.S. (1971) Vopr. Gig. Tr. Prof. Zabol. Mater. Nauch. Konf., 229. [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 58.Maisto S.A., Galizio M., Connors G.J. (2000) Narkotyki: zażywanie i nadużywanie. Warszawa, Katolicka Fundacja Pomocy Osobom Uzależnionym i Dzieciom „Karan” 141-166.
• 59.McCann J. i in. (1975) Detection of carcinogens as mutagens in the Salmonella/microsome test: assay of 300 chemicals. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 72, 5135-5139 [cyt. za: HSDB 2003].
• 60.Mizusaki S. i in. (1977) Relation between chemical constituents of tobacco and mutagenic activity of cigarette smoke condensate. Mutat. Res. 48, 319 [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 61.Muramatsu M. i in. (1987) Estimation of personal exposure to ambient nicotine in daily environment. Int. Arch. Occup. Environ. Health 59(6), 545-550 [cyt. za: HSDB].
• 62.Nakayama H. (1988) Nicotine metabolism in mammals. Drug. Metab. Drug Interact. 6(2), 95-122 [cyt. za: Szajerka, Kwiatkowska 1997].
• 63.Nasrat H.A., Al-Hachim G.M., Mahmood F.A. (1986) Perinatal effects of nicotine. Biol. Neonate. 49, 8-14.
• 64.NIOSH (NOES Survey 1981-1983) [cyt. za: HSDB 2003].
• 65.Patty’s Toxicology. Akylpyridines and miscellanous organic nitrogen compounds. Nicotine (2001) [Red.] E. Bingham i in. 5ed.. Vol. 4. New York, Wiley 1226-1232.
• 66.Poradnik fizykochemiczny (1974) Praca zbiorowa. 2. ed. Warszawa, Wydawnictwa Naukowo- Techniczne.
• 67.Rakowocz-Sulczynska E.M., McIntosh D.G., Smith M. (1994) Growth factor-mediated mechanisns of nicotine-dependent carcinogenesis. Carcinogenesis 15 (9), 1839-1846.
• 68.Ray D.E. (1991) Pesticides derived from plants and other organisms. [W:] Handbook of pesticide toxicology. Vol. 2. New York, Academic Press 603-608.
• 69.Riebe M., Westphal K. (1983) Studies on the induction of sister chromatid exchanges in Chinese hamster ovary cells by various tobacco alkaloids. Mutat. Res. 124(3-4), 281-286 [cyt. za: HSDB 2003].
• 70.Riesenfeld A., Oliva H. (1987) Acta Anal. 128(1), 45-50 [cyt. za HSDB 2003].
• 71.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. Załącznik. DzU nr 129, poz. 1110.
• 72.Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 29.11.2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 217, poz. 1833.
• 73.Saxena K., Scheman A. (1985) Suicide plan by nicotine poisoning: a review of nicotine toxicity. Vet. Hum. Toxicol. 27(6), 495497 [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 74.Sax's dangerous properties of industrial materials. Nicotine 2637 (2000) [Red.] R.J. Lewis. 10 ed. New York, Wiley. Inc.
• 75.Sekhon H.S. i in. (2001) Prenatal nicotine exposure alters pulmonary function in newborn Rhesus monkeys. Am. J. Respir. Crit. Care. Med. 164 (6), 989-994.
• 76.Semba J. i in. (1998) Antidepressantlike effects of chronic nicotine on learned helplessness paradigm in rats. Biol. Psychiatry. 43, 389-391.
• 77.Sen S., Sharma A. (1991) Inhibition of clastogenic effects of nicotine by chlorophyllin in mice bone marrow cells in vivo. Phytother. Res. 5, 130-133 [cyt. za: HSDB 2003]. 153
• 78.Singh S.P. i in. (2000) Acute and chronic nicotine exsposures modulate the immune system through different pathways. Toxicol. Appl. Pharmacol. 164 (1), 65-72.
• 79.Szajewski J., Feldman R., Glińska-Serwin M. (2000) Leksykon ostrych zatruć. Nikotyna. Warszawa, PZWL 324-325.
• 80.Szarejka G., Kwiatkowska D. (1997) Metabolizm nikotyny – mechanizm i kliniczne efekty toksycznego działania. Post. Hig. Med. Dośw. 51(1), 23-38.
• 81.The Merck Index. En encyclopedia of chemicals, drugs, and biologicals. (2001) [Red.] S. Budavari 13 ed. New York, Merck & Co., Inc., Whitehouse Station.
• 82.Tizabi Y. i in. (1999) Antidepressant effects of nicotine in an animal model of depression. Psychopharmacology 142, 193-199.
• 83.Trivedi A.H., Dave B.J., Adhvaryu S.C. (1993) Genotoxic effects of nicotine in combination with arecoline on CHO cells. Cancer Lett. 74(1-2), 105-110 [cyt. za: HSDB 2003].
• 84.Trivedi A.H., Dave B.J., Adhvaryu S.G. (1990) Assessment of genotoxicity of nicotine employing in vitro mammalian test system. Cancer Lett. 54(1-2), 89-94 [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 85.Tso T.C. (1972) Physiology and biochemistry of tobacco plants. Dowden, Hutchinson & Ross, Stroudburg, PA. [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 86.Tso T.C. (1990) Production, physiology, and biochemistry of tobacco plants. Institute of International Development and Education in Agriculture and Life Sciences, Beltsville, MD [cyt. za: Patty’s... 2001].
• 87.Tsujimoto A. i in. (1975) Tissue distribution of [3H]nicotine in dogs and rhesus monkeys. Toxicol. Appl. Pharmacol. 32, 21-31.
• 88.van Dijk A.P.M. i in. (1998) Transdermal nicotine inhibits interleukin 2 synthesis by mononuclear cells derived from healthy volunteers. Eur. J. Clin. Invest. 28, 664-671.
• 89.Waldum H.L. i in. (1996) Long-term effects of inhaled nicotine. Life Sciences 58 (16), 1339-1346.
• 90.Welzbacher U. (1998) Niebezpieczne substancje – praktyczny poradnik. Nikotyna. Warszawa, Wyd. Informacji Zawodowej.
• 91.Wenzel D.G., Richards M.H. (1970) Effects of chronic nicotine acute hypoxia and their interactions on myocardial enzymes. Toxicol. Appl. Pharmacol. 16, 656-667.
• 92.Wilson R.H., DeEds E. (1936) Chronic nicotine toxicity. I. Feeding of nicotine sulfate, tannate, and bentonite. J. Int. Hyg. Toxicol. 18, 553-564 [cyt. za: ACGIH 2001].
• 93.Wong S.H., Ogle C.W., Cho C.H. (1986) The influence of chronic or acute nicotine pre-treatment on ethanol – induced gastric ulceration in the rat. J. Pharm. Pharmacol. 38, 537-540.
• 94.Woolf A. i in. (1997) Childhood poisoning involving transdermal nicotine patches. Pediatrics 99(5), 724.
• 95.Woolf A. i in. (1996) Self-poisoning among adults using multiple transdermal nicotine patches. Clin. Toxicol. 34(6), 691-698.
• 96.Wright S.C. i in. (1993) Nicotine inhibition of apoptosis suggests a role in tumor promotion. Faseb. J. 7 (11), 1045-1051.
• 97.Yuen S.T. i in. (1995) The effect of nicotine and its inretaction with carbon tetrachloride in the rat liver. Pharmacol. Toxicol. 77, 225-230.