Geomorphological and soil conditions of the variability and persistence of forest landscape since the beginning of the 19th century in the Lubrzanka catchment (the Holy Cross Mountains, Poland)

• Autorzy: Suligowski Roman , Ciupa Tadeusz , Wałek Grzegorz , Kopyść Piotr
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper analyzes changes of forest cover in the Lubrzanka river catchment (the Holy Cross Mountains) in the years 1800–2011 in relation to the morphological characteristics of the terrain (altitude, slope gradients, and slope aspect) and genetic soil types, in relation to political and socio-economic factors. The source material consists of topographic maps from 1800, 1900, 1930 and 1983, thematic maps and Digital Elevation Model (DEM). GIS tools and algorithms were used to analyze the temporal and spatial forest cover changes. It was documented that the forest content was the largest at the beginning of the analyzed research period – in 1800 (46.7%) and the smallest in 1900 (24.3%). Subsequently, a slow but continuing increase in forest cover from 1900 to 2011 was demonstrated. An analysis of the persistence of the forest landscape in the context of the stability of its use was also carried out. In the Lubrzanka catchment, permanent forest use in the period 1800–2011 covered 48.9 km2 , which accounted for 19.2% of its total area.

Słowa kluczowe

EN

forest cover; forest landscape; morphological characteristics; comparative cartography; Holy Cross Mountains; Poland

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica
• Rocznik: 2022/2023
• Tom: Vol. 56/57
• Strony: 121--137
• Opis fizyczny: Bibliogr. [61] poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Suligowski Roman

• Department of Environmental Research and Geo-Information, Institute of Geography and Environmental Sciences, Jan Kochanowski University, Uniwersytecka 7, 25-406 Kielce

autor

Ciupa Tadeusz

• Department of Environmental Research and Geo-Information, Institute of Geography and Environmental Sciences, Jan Kochanowski University, Uniwersytecka 7, 25-406 Kielce

autor

Wałek Grzegorz

• Department of Environmental Research and Geo-Information, Institute of Geography and Environmental Sciences, Jan Kochanowski University, Uniwersytecka 7, 25-406 Kielce

autor

Kopyść Piotr

• Department of Environmental Research and Geo-Information, Institute of Geography and Environmental Sciences, Jan Kochanowski University, Uniwersytecka 7, 25-406 Kielce

Bibliografia

• Bielenin K . , 1992. Starożytne górnictwo i hutnictwo żelaza w Górach Świętokrzyskich. KTN, Kielce.
• Błaszczyk H., 1959. Organizacja techniczno-gospodarcza lasów górniczych województwa kieleckiego w latach 1816-1869. Rocznik WSR Poznań 8, 23–77.
• Bolliger J., Schmatz D., Pazúr R., Ostapowicz K., Psomas A., 2017. Reconstructing forest-cover change in the Swiss Alps between 1880 and 2010 using ensemble modelling. Regional Environmental Change 17, 2265–2277. DOI:10.1007/s10113-016-1090-4
• Bryndal T., Cabaj W., Ciupa T., 2006. Lokalne powodzie w Niecce Nidziańskiej. [in:] A. Kostrzewski, J. Szpikowski (eds.), Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 4. Procesy ekstremalne w środowisku geograficznym. Poznań–Storkowo, UAM, 45–48.
• Bryndal T., Cabaj W., Suligowski R., 2010. Hydrometeorologiczna interpretacja gwałtownych wezbrań małych cieków w źródłowej części Wielopolki w dniu 25 czerwca 2009 roku. [in:] A. Magnuszewski (ed.), Hydrologia w ochronie i kształtowaniu środowiska. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN 69, 81–98.
• Camarretta N., Puletti N., Chiavetta U., Corona P., 2018. Quantitative changes of forest landscapes over the last century across Italy, Plant Biosystems. An International Journal Dealing With All Aspects Of Plant Biology 152(5), 1011-1019. DOI: 10.1080/11263504.2017.1407374
• Ciołkosz A., Poławski Z., 2005. Zmiany użytkowania ziemi w Polsce w II połowie XX w. na podstawie analizy danych kartograficznych. Roczniki Geomatyki 3, 17–26.
• Ciupa T., 2001, Zmiany w rzeźbie lessowej Wyżyny Miechowskiej wywołane nawalnymi opadami deszczu w latach 1995 i 2000. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis 217, Agricultura (87), 27–32.
• Ciupa T., 2008. Rola użytkowania w kształtowaniu obszarów dostawy sedymentu do koryt w zlewni Sufragańca i Silnicy (Góry Świętokrzyskie). Landform Analysis 9, 75–78.
• Ciupa T., Suligowski R., Wałek G., 2015. Morphological and soil conditions of forest cover changes in the Holy Cross National Park and its buffer zone. Queastiones Geographicae 1, 55–63.
• Ciupa T., Suligowski R., Wałek G., 2016. Use of GIS-supported comparative cartography and historical maps in long-term forest cover changes analysis in the Holy Cross Mountains (Poland). Baltic Forestry 1, 63–73.
• Degórska B., 2015. Transformacja krajobrazu wschodnich Kujaw w kontekście zmian użytkowania ziemi i osadnictwa (1770–1970). Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Dobosz M., Kozak J., Kolecka N., 2019. Integrating contemporary spatial forest cover data in the Polish Carpathians: does abundance of data increase knowledge or uncertainty? Geoinformatica Polonica 18, 31–43. DOI: 10.4467/21995923GP.19.002.10886.
• Farr T.G., Rosen P.A., Caro E., Crippen R., Duren R., Hensley S., Kobrick M., Paller M., Rodriguez E., Roth L., Seal D., Shaffer S., Shimada J., Umland J., Werner M., Oskin M., Burbank D., Alsdorf D., 2007. The Shuttle Radar Topography Mission. Reviews of Geophysics 2, RG2004.
• Gielarek S., Klich D., Antosiewicz M., 2011. Zmiany powierzchni leśnej w Bieszczadach Zachodnich w XIX i XX wieku. Sylwan 12, 835–842.
• Giętkowski T., 2009. Zmiany lesistości Borów Tucholskich w latach 1938-2000. Promotio Geographica Bydgostiensia 4, 149–162.
• Guldon Z., 2000. Zarys dziejów osadnictwa, gospodarki i kultury materialnej. [in:] S. Cieśliński, A. Kowalkowski (eds.) Monografia Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Wyd. ŚPN, Bodzentyn-Kraków, 527–535.
• Janicki T., 2018. Lasy na ziemiach polskich u progu niepodległości (1918–1924). Studia i Materiały Ośrodka Kultury Leśnej 17, 137–153.
• Jankowska M., Lisiewicz S., 1998. Kartograficzne i geodezyjne metody badań zmian środowiska. Wyd. Akademii Rolniczej, Poznań, 50–51.
• Kałamucka W., Kałamucki K., Cebrykow P., Cygan J., 2016. Zmiany wielkości i struktury przestrzennej lesistości a rozwój sieci obszarów chronionych na Roztoczu w XX w.. Rocznik Ochrona Środowiska 18, 363–374.
• Kasprzyk S., 1961. Lasy górnicze w Królestwie Polskim. Las Polski 12, 13–14.
• Kowalski B.J., 1990. Rozwój rzeźby przełomowego odcinka doliny Lubrzanki przez główne pasmo Gór Świętokrzyskich w holocenie. Przegląd Geograficzny 62, 3-4, 407–431.
• Kowalski B.J., 1992. Litofacjalne zróżnicowanie aluwialnego wypełnienia dna doliny Lubrzanki w holocenie. Rocznik Świętokrzyski 19, 107–126.
• Kozak J., 2010. Forest Cover Changes and Their Drivers in the Polish Carpathian Mountains Since 1800. [in:] H. Nagendra, J. Southworth (eds.) Reforesting Landscapes Linking Pattern and Process. Landscape Series 10, Springer, 253–273. DOI:10.1007/978-1-4020-9656-3-11
• Kozak J., Estreguil C., Ostapowicz K., 2008. European forest cover mapping with high resolution satellite data: The Carpathians case study. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation 1, 44–55. DOI:10.1016/j.jag.2007.04.003
• Kozak J., Estreguil C., Troll M., 2007. Forest cover changes in the northern Carpathians in the 20th century: a slow transition. Journal of Land Use Science 2, 127–146. DOI:10.1080/17474230701218244
• Kozak J., Ziółkowska E., Vogt P., Dobosz M., Kaim D., Kolecka N., Ostafin K., 2018. Forest-Cover Increase Does Not Trigger Forest-Fragmentation Decrease: Case Study from the Polish Carpathians. Sustainability 10, 1472. DOI:10.3390/su10051472
• Kroczak R., Bryndal T., Żychowski J., 2022. Surface Drainage Systems Operating during Heavy Rainfall – A Comparative Analysis between Two Small Flysch Catchments Located in Different Physiographic Regions of the Western Carpathians (Poland). Water 14, 482. DOI:10.3390/w14030482
• Kuna J., 2015. Metodyczne aspekty analiz przestrzennych GIS wykorzystujących dawne mapy topograficzne. [in:] A. Czerny (ed.) Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficznohistorycznych. UMCS, Lublin, 125–150.
• Kunz M., 2012. Zmiany lesistości Pomorza Zachodniego w ostatnich 400 latach. Roczniki Geomatyki 4, 145–155.
• Ludwikowska-Kędzia M., 2021. Middle polish fluvial high terrace” in the river valleys of the Kielce–Łagów depression (Holy Cross Mountains, Poland) – fact or myth?, Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 55, 129–152.
• Majewski M., Marszałek Ł., 2020. Forest cover changes over historical times in the area of Lake Jasień (northern Poland) recorded in slope sediments and archival maps – a case study. Proceedings of the Estonian Academy of Sciences 69, 1, 43–52. DOI:10.3176/proc.2020.1.05
• Miklaszewski J., 1928. Lasy i leśnictwo w Polsce. Warszawa.
• Musierowicz A., 1961. Mapa Gleb Polski w skali 1:300 000. IUNG, Puławy.
• Nita J., Myga-Piątek U., 2012., Krajobrazowe skutki wzrostu powierzchni leśnych na Wyżynie Częstochowskiej. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 16, 191–207.
• Nyrek K., 1997. Uwagi o przyczynach zmian zalesienia ziem polskich w latach 1772-1918. Słupskie Studia Historyczne 5, 91-98.
• Ostafin K., Iwanowski M., Kozak J., Cacko A., Gimmi U., Kaim D., Psomas A., Ginzler C., Ostapowicz K., 2017. Detection of forest on historical topographic maps based on image processing. Geoscience Data Journal 4, 29–39.
• Ozga-Zielińska M., Kupczyk E., Ozga-Zieliński B., Suligowski R., Niedbała J., Brzeziński J., 2011. River-flooding potential in terms of the safety of water management structures and flooding risk. Introduction to methodology. Institute of Meteorology and Water Management-National Research Institute, Warsaw.
• Pieńkowski P., Kupiec M., 2015. Trwałość struktury krajobrazu w obrębie obszarów leśnych dawnej prowincji – Nowa Marchia. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 28, 27–34.
• Pieńkowski P., Podlasiński M., Stoltman M., 2020. Wpływ zmian w lesistości na stopień fragmentacji lasów Pojezierza Ińskiego w XX wieku. Sylwan 164, 1, 41–48.
• Piussi P., 2000. Expansion of European mountain forests. [in:] M.F. Price, N. Butt (eds.) Forests in sustainable mountain development: a state of knowledge report for 2000. IUFRO Research Series 5, CABI Publishing, Wallingford-New York, 19–25.
• Plit J., 2008. Przestrzenne analizy zmian środowiska przyrodniczego oraz użytkowania terenu (wykonywane na bazie starych map i materiałów archiwalnych). [in:] W. Żyszkowska, W. Spallek (eds.) Analizy przestrzenne w kartografii. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• Plit J., 2016. Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany. Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 253, 1-302.
• Podobnikar T., 2010. Historical maps of Ljubljana for GIS applications. Acta Geodaetica et Geophysica Hungarica 1, 80–88.
• Polna M., 2005, Zmiany lesistości Polski w latach 1990-2001. Acta Scientiarum Polonorum, Silvarum Colendarum Ratio et Industria Lignaria 4, 51–60.
• Richling A., Solon J., 2011. Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa.
• Siuta J., Żukowski B., 2011. Wzrost lesistości kraju od 1946 roku. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 47, 133–145.
• Skalos J., Engstova B., Trpakova I., Santruckova M., Podrazsky V., 2012. Long-term changes in forest cover 1780–2007 in central Bohemia, Czech Republic. European Journal of Forest Research 131, 871–884. DOI: 10.1007/s10342-011-0560-y
• Sobala M., Rahmonov O., 2020. The Human Impact on Changes in the Forest Range of the Silesian Beskids (Western Carpathians). Resources 9, 141. DOI:10.3390/resources9120141.
• Sobala M., Rahmonov O., Myga-Piątek U., 2017. Historical and contemporary forest ecosystem changes in the Beskid Mountains (southern Poland) between 1848 and 2014. iForest Biogeosciences and Forestry 10, 939–947.
• Sütő L., Dobány Z., Novák T.J., Adorján B., Incze J., Rózsa P., 2017. Long-term changes of land use/land cover pattern in human transformed microregions – case studies from Borsod-Abauj-Zemplén County, North Hungary. Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences 12, 2, 473–483.
• Szymański B., 1983. Zmiany powierzchni leśnej kielecczyzny w XIX i XX wieku. Prace IBL Warszawa 629, 1–115.
• Szymański B., 1993. Badanie zmian powierzchni leśnej Kielecczyzny w XIX i XX wieku na podstawie materiałów kartograficznych (I). Sylwan 4, 73–82.
• Szymura T.H., Dunajski A., Ruczakowska A.M., 2010. Zmiany powierzchni lasów na obszarze Karkonoskiego Parku Narodowego w okresie 1747-1977. Opera Corcontica 1, 159–166.
• Szymura T. H., Murak S., Szymura M., Raduła M.W., 2018. Changes in forest cover in Sudety Mountains during the last 250 years: patterns, drivers, and landscape-scale implications for nature conservation. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 87, 1, 3576. DOI: org/10.5586/ asbp.3576
• Terefenko P., Furmańczyk K., 2005. Wykorzystanie GIS w badaniach zmian krajobrazu. Roczniki Geomatyki 4, 189–197.
• Wilson J.W., 2005, Historical and computational analysis of long-term environmental change: forests in the Shenandoah Valley of Virginia. Historical Geography 33, 33–53.
• Wulf M., Sommer M., Schmidt R., 2010. Forest cover changes in the Prignitz region (NE Germany) between 1790 and 1960 in relation to soils and other driving forces. Landscape Ecology 25, 299–313. DOI:10.1007/s10980-009-9411-3
• Wulf M., Jahn U., Meier K., 2016. Land cover composition determinants in the Uckermark (NE Germany) over a 220-year period. Regional Environmental Change 16, 1793–1805. DOI:10.1007/s10113-016-0930-6
• Yang X., Jin X., Yang Y., Song J., Zhang T., Zhou Y., 2022. Spatially explicit changes of forestland in Taiwan Province from 1910 to 2010. Journal of Geographical Sciences 32, 3, 441–457. DOI: 10.1007/s11442-022-1956-y
• Zgłobicki, W., Gawrysiak, L., Baran-Zgłobicka, B., Telecka M., 2016. Long-term forest cover changes, within an agricultural region, in relation to environmental variables, Lubelskie province, Eastern Poland. Environmental Earth Sciences 75, 1373. DOI: org/10.1007/s12665-016-6195-z
• Żabko-Potopowicz A., 1954. Zagadnienie lasów w Polsce przed rozbiorami od schyłku XV do połowy XVIII wieku. Sylwan 5, 363–388.