Buildings at 14 Franciszkańska Street and 24 Fosa Staromiejska Street in Toruń in the light of architectural research and source queries

• Autorzy: Kucharzewska Joanna

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc220409

Warianty tytułu

PL

Budynki przy ul. Franciszkańskiej 14 i Fosa Staromiejska 24 w Toruniu w świetle badań architektonicznych i kwerend źródłowych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article presents the results of architectural research carried out at the basement level at 14 Franciszkańska and 24 Fosa Staromiejska Streets in Toruń. The aforementioned research was supplemented with source studies concerning both cellars and above-ground parts. The aim of the architectural research was to determine stages of construction on the plots in question from the Middle Ages to the beginning of the 20^th century. An important issue was to identify the content of the oldest historic substance from the medieval period and the moment of functional and spatial integration of the opposite plots. The plot is located in the northern part of the Old Town of Toruń, within a triangular block of buildings, the outline of which was determined by the course of the north-eastern section of the city walls. Currently, on two opposite plots there is a tenement house, which received its final shape in the early 20^th century. During the research, it was found that the oldest, Gothic fragments are present in the southern part (on the side of Franciszkańska Street). In the second Gothic stage, the northern part (from the side of Fosa Staromiejska Street) was given a basement and the stone foundations of the earlier building were used to create it. In the modern period, the two parts, which had been two independent units until then, were connected by a side outbuilding. In the 18^th century, on the plot facing Franciszkańska Street, there was a two-story, brick granary. From the side of Fosa Staromiejska Street, there was a timber frame coach house. Both buildings burnt down at the beginning of the 19^th century. In the mid-19^th century, a large, fivestorey granary covering both plots was erected. The granary was founded on medieval and modern cellars. The ultimate change of buildings took place in 1906, when, after the demolition of the granary, two tenement houses were built with a common central route containing a staircase and an inner courtyard. Architectural research together with the source material was an effective tool for reconstructing individual stages of construction and expanding our knowledge about the forms of development of the walled part of the Old Town in Toruń.

PL

W artykule zaprezentowano wyniki badań architektonicznych przeprowadzonych na poziomie piwnic przy ul. Franciszkańskiej 14 i Fosa Staromiejska 24 w Toruniu, uzupełnione o kwerendy źródłowe dotyczące zarówno piwnic, jak i części naziemnych. Celem badań architektonicznych było ustalenie kolejnych etapów budowlanych zachodzących na omawianych działkach od średniowiecza do początków XX w. Istotną kwestią było rozpoznanie zawartości najstarszej substancji zabytkowej pochodzącej z okresu średniowiecznego oraz momentu scalenia funkcjonalno-przestrzennego przeciwległych działek. Będąca tematem pracy działka znajduje się w północnej części Starego Miasta Torunia, w obrębie trójkątnego bloku zabudowy, którego zarys determinowany był przez przebieg północno-wschodniego odcinka murów miejskich. Obecnie na dwóch przeciwległych parcelach znajduje się kamienica, która ostateczny kształt uzyskała na początkuXXw. W trakcie badań stwierdzono, że najstarsze gotyckie fragmenty znajdują się w części południowej (od strony ul. Franciszkańskiej). W drugim etapie gotyckim podpiwniczono część północną (od strony Fosy Staromiejskiej), wykorzystując kamienne fundamenty założone dla wcześniejszej budowli.W okresie nowożytnym te dwie, do tej pory funkcjonujące niezależnie, części połączyła oficyna boczna.W XVIII w. na działce od strony ul. Franciszkańskiej znajdował się 2-piętrowy, murowany spichlerz, a od strony Fosy Staromiejskiej wozownia o konstrukcji szkieletowej. Obydwa budynki spłonęły na początku XIX w. W połowie XIX w. powstał duży, obejmujący obie działki, 5-kondygnacyjny spichlerz, który założono na średniowiecznych i nowożytnych piwnicach. Ostateczna zmiana zabudowy nastąpiła w 1906 r., kiedy po rozbiórce spichlerza wybudowano dwie kamienice ze wspólnym traktem środkowym wypełnionym klatką schodową i wewnętrznym podwórkiem. Badania architektoniczne wraz z materiałem źródłowym stanowiły skuteczne narzędzie do rekonstrukcji poszczególnych etapów budowy i poszerzenia wiedzy na temat form zabudowy przymurnego fragmentu Starego Miasta w Toruniu.

Słowa kluczowe

EN

architectural research; Toruń; 14 Franciszkańska Street; 24 Fosa Staromiejska Street

PL

badania architektoniczne; Toruń; Franciszkańska 14; Fosa Staromiejska 24

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 4 (72)
• Strony: 91--102
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., il.

Twórcy

autor

Kucharzewska Joanna

• Faculty of Fine Arts, Nicolaus Copernicus University, Toruń, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-4560-5658

Bibliografia

• [1] Kucharzewska J., Dąbrowski P., Badania architektoniczne piwnicy w kamienicy przy ul. Franciszkańska 14/Fosa Staromiejska 24 w Toruniu, Toruń 2017 [manuscript in: Archiwum Miejskiego Konserwatora Zabytków, Toruń].
• [2] Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia, Akta budowlane, sygn.G725.
• [3] Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia, Akta budowlane, sygn.G742.
• [4] Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia, Akta gruntowe, sygn.F344.
• [5] Mikulski K., Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku,UMK, Toruń 1999.
• [6] Bobiński S., Urbanistyka polskich miast przedlokacyjnych, PWN, Warszawa1975.
• [7] Jasiński T., Toruń XIII–XIV wieku – lokacja miast toruńskich i początki ich rozwoju (1231–1350), [in:] M. Biskup (red.), Historia Torunia, t. 1: W czasach średniowiecza (do roku 1454), Towarzystwo Naukowew Toruniu, Toruń1999,100–166.
• [8] Jasiński T., Z zagadnień topografii społecznej średniowiecznego Torunia (Część I – Stare Miasto), “Zapiski Historyczne” 1983, t. 48, z.3,390–431.
• [9] Tandecki J., Rozkwit toruńskiego ośrodka handlowego i produkcyjnego w latach 1350–1411, [in:] M. Biskup (red.), Historia Torunia, t. 1: W czasach średniowiecza (do roku 1454), Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1999, 168–178.
• [10] Löwener M., Die Einrichtung von Verwaltungsstrukturen in Preussen durch den Deuschen Orden bis zur Mitte des 13. Jahrhunderts, Harrassowitz, Wiesbaden1998.
• [11] Krakowiecka-Górecka D., Soczewica K, Jarosz S., Toruń. Stare Miasto, Kwartał Mariacki, Blok H, zabudowa w obrębie ulic: Chełmińskiej, Franciszkańskiej, Fosa Staromiejska. Dokumentacja naukowa do potrzeb konserwatorskich, t. 3, Toruń 1997 [manuscript in: Archiwum Miejskiego Konserwatora Zabytków, Toruń, sygn. 1538/3].
• [12] Niedzielska M., Życie polityczne i kulturalne Torunia (1815–1914), [in:] M. Biskup (red.), Historia Torunia. W czasach zaboru pruskiego (1793–1920), t. 3, cz. 1, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 2003, 220–289.
• [13] Książnica Miejska im. Kopernika w Toruniu, Dział Zbiorów Specjalnych,Grafika, Teka5,nr33.
• [14] https://plus.nowosci.com.pl/jak-palec-bozy-wille-juliusa-grossera-ocalil/ar/12460322[accessed:12.03.2022].