Wpływ środowiskowej i zawodowej ekspozycji na rtęć na poszczególne układy organizmu człowieka

• Autorzy: Cyran Maciej , Florek-Łuszczki Magdalena , Czarny-Działak Małgorzata , Król Halina , Szpringer Monika , Dziechciaż Małgorzata , Nowak-Starz Grażyna , Gworek Barbara , Chmielewski Jarosław

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2019.11.16

Warianty tytułu

EN

Impact of environmental and occupational exposure to mercury on the systems of the human body

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rtęć jest metalem powszechnie występującym w środowisku. Wiele badań wskazuje, że zarówno poprzez działalność człowieka, jak i w wyniku naturalnych procesów zachodzących w przyrodzie jest ona redystrybuowana w atmosferze, glebie i wodzie. Rtęć może wnikać do organizmu drogą pokarmową, przezskórną oraz oddechową. Zatrucie parami rtęci metalicznej następuje przez układ oddechowy. Dotyczy ono najczęściej pracowników przemysłu chemicznego zatrudnionych przy produkcji chloru.

EN

A review with 60 refs.

Słowa kluczowe

PL

rtęć metaliczna; produkcja chloru; amalgamat; AMAP/UNEP; zatrucie metalami

EN

metallic mercury; chlorine production; amalgam; AMAP/UNEP; metal poisoning

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2019
• Tom: T. 98, nr 11
• Strony: 1773--1777
• Opis fizyczny: Bibliogr. 60 poz., tab.

Twórcy

autor

Cyran Maciej

• Uczelnia Medyczna im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa

autor

Florek-Łuszczki Magdalena

• Instytut Medycyny Wsi, Lublin

autor

Czarny-Działak Małgorzata

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Król Halina

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Szpringer Monika

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Dziechciaż Małgorzata

• Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna, Jarosław

autor

Nowak-Starz Grażyna

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Gworek Barbara

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa

autor

Chmielewski Jarosław

• Wyższa Szkoła Rehabilitacji w Warszawie, ul. Kasprzaka 49, 01-234 Warszawa

Bibliografia

• [1] A. Affelska-Jercha, Med. Pracy 1999, 50, nr 4, 305.
• [2] W. Trzebiatowski, Chemia nieorganiczna, PWN, Warszawa 1978.
• [3] Praca zbiorowa CRC Handbook of chemistry and physics (red. D.R. Lide), CRC Press, 2005.
• [4] Lenntech Water treatment & air purification Holding B.V., Electrolytic Processes for Chlorine and Caustic Soda [online] 2007, http://www.lenntech com/chemistry/electolytic-chlorine-caustic.htm, dostęp 8 stycznia 2019 r.
• [5] N. Greenwood, A. Earnshaw, Chemistry of the elements, Elsevier, Oxford 1997.
• [6] S.H. Soratur, Essentials of dental materials, Jaypee Brothers Publishers, New Delhi 2002.
• [7] AMAP/UNEP, Technical Background Report to the Global Atmospheric MercuryAssessment [online], Arctic Monitoring and Assessment Programme/UNEP Chemicals Branch, 2008, http://www.chem.unep. ch/mercury/Atmospheric_Emissions/Technical_background_report. pdf, dostęp 5 stycznia 2019 r.
• [8] B. Dębski, K. Olendrzyński, J. Cieślińska i in., Inwentaryzacja emisji do powietrza SO, NO, NH, pyłów, metali ciężkich, NMLZO i TZO w Polsce za rok 2007, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2009, 25.
• [9] P. Burmistrz, L. Czepirski, K. Kogut, A. Strugała, Przem. Chem. 2014, 93, nr 12, 2014.
• [10] C. Johnsson, G. Sallsten, A. Schutz i in., Environ. Res. 2004, 96, nr 3, 257.
• [10] M.I. Szynkowska, E. Leśniewska, T. Paryjczak, Przem. Chem. 2003, 82, nr 3, 240.
• [11] B. Gworek, J. Rateński, Ochr. Środ. Zasobów Naturalnych 2009, 41, 614.
• [12] M. Kłys, Arch. Med. Sąd. Kryminol. 2010, 60, 298.
• [13] European Communities, Ambient air pollution by mercury (Hg). Position paper, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg 2001.
• [14] A. Sapota, M. Skrzypińska-Gawrysiak, Podstawy Metody Oceny Środ. Pracy 2010, nr 3, (65), 85.
• [15] Praca zbiorowa Toksykologia współczesna (red. W. Seńczuk), PZWL, Warszawa 2006, 360.
• [16] Euro Chlor, Code of practice control of worker exposure to mercury in the chlor-alkali industry, Euro Chlor Publication, Brussels 2008.
• [17] U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service Agency for Toxic Substances and Disease Registry, Toxicological profile for mercury [online], Atlanta 1999,http://www.atsdr.cdc gov/toxprofiles/ tp46.pdf, dostęp 6 lutego 2019 r.
• [18] M. Boroń i in., Przem. Chem. 2018, 97, nr 12, 2182.
• [19] B.F. Azevedo, L.B.Furieri, F.M. Pecanha i in., J. Biomed. Biotechnol. 2012, doi: 10.1155/2012/949048.
• [20] V.L. Cariccio, A. Samà, P. Bramanti, E. Mazzon, Biol. Trace Elem. Res. 2019, 187, nr 2, 341.
• [21] Ministerstwo Środowiska, Najlepsze dostępne techniki (BAT). Wytyczne dla branży chemicznej w Polsce, Przemysł Chloro-Alkaliczny, Warszawa 2005.
• [22] Casarett and Doull’s toxicology. The basic science of poisons (red. C.D. Klaassen), McGraw-Hill, New York 2008.
• [23] A. Sapota, M. Skrzypińska-Gawrysiak, Podstawy Metody Oceny Środ. Pracy 2010, nr 3, (65), 85.
• [24] Office of Environmental Health Hazard Assessment, Chronic toxicity summary mercury inorganic [online], 2000, http://oehha.ca.gov/air/ chronic_rels/pdf/22Summs.pdf, dostęp 10 lutego 2019 r.
• [25] F. Fonnum, E.A. Lock, J. Neurochem. 2004, 88, nr 3, 513.
• [26] A.F. Castoldi, T. Coccini, S. Ceccatelli i in., Brain Res. Bull. 2001, 55, nr 2, 197.
• [27] Praca zbiorowa Methylmercury and neurotoxicity (red. S. Ceccatelli, M. Aschner), t. 2, Springer US, New York 2012.
• [28] J.K. Kern, D.A. Geier, T. Audhya i in., Acta Neurobiol. Exp. 2012, 72 nr 2, 113.
• [29] G. Olivieri, M. Novakovic, E. Savaskan i in., Neuroscience 2002, 113, nr 4, 849.
• [30] K.M. Madsen, M.B. Lauritsen, C.B. Pedersen i in., Pediatrics 2003, 112, nr 3, Pt 1, 604.
• [31] B. Wright, H. Pearce, V. Allgar i in., PLoS ONE 2012, 7, 2.
• [32] G. De Palma, S. Catalani, A. Franco i in., J. Autism Develop. Disorders 2012, 42, nr 3, 342.
• [33] A. Hviid, J.V. Hansen, M. Frisch i in., Ann. Int. Med. 2019, 170, nr 8, 513.
• [34] A. Kobierzycka-Bala, M. Misiuk-Hojło, A. Hill-Bator, A. Affelska-Jercha, E. Lewczuk, Bezp. Pracy. Nauka Praktyka 2007, nr 11, 7.
• [35] M. Fillion, M. Lemire, A. Philibert i in., NeuroToxicology 2013, 37, 173.
• [36] M. Jędrejko, A. Skoczyńska, Med. Pracy 2011, 62, nr 3, 227.
• [37] A.C.H. Hoshino, H.P. Ferreira, O. Malm i in., Cadernos de Saúde Pública 2012, 28, nr 7, 1239.
• [38] M. Farina, M. Aschner, Adv. Neurobiol. 2017, 18, 267, doi: 10.1007/978- 3-319-60189-2_13.
• [39] V. Unsal, Adv. Pharm. Bull. 2018, 8, nr 3, 365, doi: 10.15171/ apb.2018.043.
• [40] M. Hybenova, P. Hrda, J. Procházková i in., Neuroendocrinol. Lett. 2010, 31, nr 3, 283.
• [41] Z. Marchewka, Bromatol. Chemia Toksykol. 2009, 67, nr 4, 1135.
• [42] A. Skoczyńska, M. Jędrejko, H. Martynowicz i in., Med. Pracy 2010, 61, nr 4, 381.
• [43] F.J. Dieguez-Acuna, W.W. Polk, M.E. Ellis i in., Toxicol. Sci. 2004, 82, nr 1, 114.
• [44] M.C. Houston, J. Clin. Hypertension 2011, 13, nr 8, 621.
• [45] S.J. Li, S.H. Zhang, H.P. Chen i in., Clin. J. Am. Soc. Nephrol. 2010, 5, nr 3, 439.
• [46] D.V. Vassallo, M.R. Simões, L.B. Furieri i in., Brazilian J. Med. Biol. Res. 2011, 44, nr 9, 939.
• [47] M. Wennberg, U. Stromberg, I.A. Bergdahl i in., Am. J.Clin. Nutr. 2012, 96, nr 4, 706.
• [48] J.K. Virtanen, S. Voutilainen, T.H. Rissanen i in., Arteriosclerosis, Thrombosis Vascular Biol. 2005, 25, nr 1, 228.
• [49] B. Valera, T. Dewailly, P. Poirier i in., Environ. Res. 2013, 120, 102.
• [50] B. Valera, G. Muckle, P. Poirier i in., NeuroToxicology 2012, 33, nr 5, 1067.
• [51] P. Ayotte, A. Carrier, N. Ouellet i in., Environ. Health Perspect. 2011, 119, 1077.
• [52] C.H. You, J.M. Kim, B.G. Kim i in., J. Prev. Med. Public Health 2011, 44, nr 5, 218.
• [53] R. Poręba, A. Skoczyńska, P. Gać i in., Toxicol. Appl. Pharmacol. 2012, 263, nr 3, 368.
• [54] D.A. Rizzetti, J.G. Torres, A.G. Escobar i in., PLoS One 2013, 8, 2.
• [55] B. Choi, K.J. Yeum, S.J. Park i in., Environ. Toxicol. 2015, 30, nr 1, 101.
• [56] J.K. Virtanen, A.N. Nyantika, J. Kauhanen i in., Hypertension Res. 2012, 35, nr 10, 1000.
• [57] E.L. Moreira, J. de Oliveira, M.F. Dutra i in., Toxicol. Sci. 2012, 130, nr 2, 373.
• [58] P. Moszczyński, Przegl. Lek. 2006, 63, nr 7, 84.
• [59] D.L. Wright, S. Ehrlich, K. Berry i in., Fertility Sterility 2010, 94, nr 4, 228.
• [60] E.K. Silbergeld, P.J. Devine, Fuel Proc. Technol. 2000, 65-66, 35.

Uwagi

1. Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

2. Projekt finansowany w ramach programu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą "Regionalna Inicjatywa Doskonałości" w latach 2019-2022 nr projektu 024/RID/2018/19 kwota finansowania 11 999 000,00 zł.