Niezwykłe anomalie termiczne w strefie klimatu podbiegunowego obszaru atlantycko-europejskiego

• Autorzy: Twardosz R. , Kossowska-Cezak U.

Warianty tytułu

EN

Exceptional thermal anomalies in the Atlantic-European area of the sub-polar zone

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Opracowanie oparto na wartościach średnich miesięcznych temperatury powietrza z 17 stacji meteorologicznych od Wybrzeży Grenlandii do Nowej Ziemi z 60-lecia 1951-2010. Do badań przyjęto stacje, w których temperatura średnia wieloletnia w najcieplejszym miesiącu, tj. w lipcu, nie przekracza 12°C. Za anomalne uznano te miesiące, w których temperatura różniła się od średniej wieloletniej przynajmniej o 2 odchylenia standardowe. Zbadano przebieg roczny występowania miesięcy o anomalii ujemnej (niezwykle zimnych) i dodatniej (niezwykle ciepłych) oraz tendencji zmian ich częstości w 60-leciu, a także rozkład przestrzenny najbardziej rozległych anomalii. Stwierdzono, ze w ciągu 60 lat były 132 miesiące niezwykle zimne i 127 miesięcy niezwykle ciepłych. Najwięcej miesięcy niezwykle zimnych (41) i najmniej niezwykle ciepłych (11) było w 10-leciu 1961-1970; najmniej miesięcy niezwykle zimnych (3) i najwięcej niezwykle ciepłych (57) było w 10-leciu 2001-2010. Wzrost częstości miesięcy ciepłych zaznaczył się głównie w zachodniej części badanego obszaru.

EN

The study is based on average monthly temperature data from 17 weather stations located along a belt between the Greenland coast and the island of Novaya Zemlya and recorded during the period 1951-2010. The stations were selected to meet the criterion of a maximum long-term average temperature of 12°C for the warmest month, i.e. July. The anomalous month was defined as having an average temperature different from the long-term average by at least 2 standard deviations. Both positive (exceptionally warm) and negative (exceptionally cold) anomalies were analysed, as well as their trends of frequency change during the study period and the spatial distribution of the cases with the largest geographical spread. However, a majority of the anomalous months of each type were only recorded at single stations or at two neighbouring stations (of those included in the study), which would suggest spatially limited or even strictly local factors effecting such an exceptional temperature increase or drop. Exceptionally cold months (ECM) were more frequent than their warm counterparts (EWM), had a greater spatial extent and the scale of their anomaly tended to be larger (i.e. down to –12°C compared to maximum +10°C for EWMs). ECMs were more often linked in two-month or three-month series (31 such series), while multiple EWM series were fewer (18), but longer, lasting up to 6 months. The highest numbers of anomalous months were recorded during the decade 1961-1970 (41 ECM and 11 EWM) and the lowest numbers in the decade 2001-2010 (3 ECM and 57 EWM). The increase in the warm month activity was largely limited to the western end of the study area. The annual pattern of anomalous months was far more defined in the eastern section of the area, along the coast of a vast continent, than in the maritime west. This clear definition of the eastern pattern was mainly down to the frequency of ECMs and their large spatial extent. In the western section of the area the distribution of ECMs and EWMs is more balanced with a recent maximum of EWM frequency located in Iceland. ECMs coincide with the advection of cold air masses from the north and northeast, while EWMs tend to occur in association with southern warm advections.

Słowa kluczowe

PL

klimat podbiegunowy; anomalia termiczna; miesiąc niezwykle zimny; miesiąc niezwykle ciepły; Arktyka Atlantycka

EN

subpolar climate; thermal anomaly; exceptionally cold month; exceptionally warm month

• Wydawca: Stowarzyszenie Klimatologów Polskich
• Czasopismo: Problemy Klimatologii Polarnej
• Rocznik: 2013
• Tom: Nr 23
• Strony: 93--105
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Twardosz R.

• Zakład Klimatologii, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

autor

Kossowska-Cezak U.

• Zakład Klimatologii, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa

Bibliografia

• 1. Filipiuk E, Kaszewski B.M., 2000. Hot and cold summer in Central Europe (1871-1990). Prace Geograficzne, 108: 149-154.
• 2. IPCC, 2007. Climate Change 2007. The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Solomon, S., D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M.Tignor and H.L. Miller (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
• 3. Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2012a. Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010), Cz. I Niezwykle gorące miesiące letnie. Przegląd Geofizyczny, 3-4: 299-324.
• 4. Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2012b. Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010), Cz. II Niezwykle gorące sezony letnie. Przegląd Geofizyczny, 3-4: 325-342.
• 5. Kottek M., 2006. World map of the Köppen-Geiger climate classification updated. Meteorologische Zeitschrift, 15, 3: 259-263.
• 6. Marsz A.A., 2007. Temperatura powietrza. [w:] Klimat rejonu Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie – stan, zmiany i ich przyczyny. Marsz A. A., Styszyńska A. (red.), Wydawnictwo Akademii Morskiej w Gdyni: 131-174.
• 7. Niedźwiedź T., 1987. Wpływ cyrkulacji atmosfery na temperaturę powietrza w Hornsundzie, Spitsbergen. XIV Sympozjum Polarne, Lublin: 174-180.
• 8. Niedźwiedź T., 2007. Cyrkulacja atmosferyczna. [w:] Klimat rejonu Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie – stan, zmiany i ich przyczyny. Marsz A. A., Styszyńska A. (red.), Wydawnictwo Akademii Morskiej w Gdyni: 45-63.
• 9. Niedźwiedź T., 2012. Katalog typów cyrkulacji nad Spitsbergenem (1951-2012). Zbiór komputerowy (Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec (http://klimat.wnoz.us.edu.pl).
• 10. Niedźwiedź T., Łupikasza E., Małarzewski Ł., 2012, Wpływ cyrkulacji atmosfery na występowanie dni mroźnych w Hornsundzie (Spitsbergen). Problemy Klimatologii Polarnej, 22: 17 – 26.
• 11. Przybylak R., 1992. Stosunki termiczno-wilgotnościowe na tle warunków cyrkulacyjnych w Hornsundzie (Spitsbergen) w okresie 1978–1983, Dokumentacja Geograficzna, 2: 105 s.
• 12. Strässer M., 1998. Klimadiagramme zur Köppenschen Klimaklassifikation. Klett-Pertnes, Gotha-Stuttgart, 95.
• 13. Twardosz R., Kossowska-Cezak U., 2012. Exceptionally hot summers in Central and Eastern Europe (1951-2010). Global Conference on Global Warming 2012, Book of Abstract, July 8-12, 2012, Istanbul Technical University (ITU), Istanbul, Turkey.
• 14. Twardosz R., Kossowska-Cezak U., 2013a. Exceptionally hot summers in Central and Eastern Europe (1951-2010). Theoretical and Applied Climatology, 112 (3-4): 617-628.
• 15. Twardosz R., Kossowska-Cezak U., 2013b, Exceptionally hot summers months in Central and Eastern Europe during the years 1951-2010. Springer (w druku).