Wpływ wód kopalnianych z odkrywek węgla brunatnego na zmiany różnorodności biologicznej makrofitów

• Autorzy: Staniszewski R.

Warianty tytułu

EN

The impact of brown coal mine waters on the changes of macrophytes biodiversity

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wody kopalniane postrzegane są obecnie jako jeden z groźniejszych rodzajów ścieków i ich znaczenie dla środowiska będzie wzrastać. W przypadku prowadzenia działalności odkrywkowej niezbędne jest odwodnienie, które prowadzi do powstania leja depresyjnego oraz zmian jakościowych w wodach odbiorników. Celem prowadzonych badań było określenie zmian wskaźników różnorodności biologicznej pod wpływem zrzutu wód kopalnianych. Badaniami objęto cztery zrzuty, w tym Tomisławice - dwa stanowiska, Bełchatów i Drzewce. W każdym przypadku analizowano trzy stanowiska. Stanowiska górne były zlokalizowane 50 metrów powyżej zrzutu, dolne w odległości 100 m i 1000 m poniżej zrzutu. Dane do obliczenia wskaźników różnorodności biologicznej zbierano na tych samych stanowiskach, na których pobierano próbki wód rzecznych. Dopływ wód kopalnianych z badanych odkrywek węgla brunatnego powodował zazwyczaj nieznaczny spadek wartości wskaźników różnorodności biologicznej, lecz nie były to zmiany istotne statystycznie. Analizy statystyczne wykazały odrębność stanowisk odbierających wody kopalniane o niskiej przezroczystości od pozostałych stanowisk badawczych na Noteci. Stwierdzono istotny wpływ przezroczystości wody oraz stężeń chlorków na wskaźniki różnorodności biologicznej makrofitów.

EN

Mine waters are perceived as a one of the most dangerous waste waters and their role in environment will increase. In case of open-pit mines mine water drainage is necessary and cause cone of depression and water quality changes in surrounding rivers. Aim of studies was evaluation of changes of macrophyte biodiversity in watercourses affected by mine waters pressure. Four discharges from mines were studied, as like Tomisławice - two discharges, Bełchatów and Drzewce. In each location three sites were examined. Upper sites were situated 50 metres above mine waters discharge, lower sites were situated 100 and 1000 metres below discharge. Data for calculation of biodiversity indices were collected in the same places as water samples. In general, impact of mine waters from brown coal mining caused decrease of biodiversity but it was not statistically significant. In Noteć River the statistical analyses showed differences between river sites accepting turbid mine waters and others. Significant impact of water transparency and chlorides on macrophyte biodiversity indices was found.

Słowa kluczowe

PL

węgiel brunatny; wody kopalniane; makrofity; różnorodność biologiczna; kopalnia odkrywkowa

EN

brown coal; mine waters; macrophytes; biodiversity; open-pit mine

• Wydawca: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Ekologia i Technika
• Rocznik: 2015
• Tom: R. 23, nr 1
• Strony: 19--24
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys.

Twórcy

autor

Staniszewski R.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska

Bibliografia

• 1.Arthington A.H., Naiman R.J., McClain M.E., Nilsson C. 2009. Preserving the biodiversity and ecological services of rivers: new challenges and research opportunities. Freshwater Biology: 1-16.
• 2.Baattrup-Pedersen A., Szoszkiewicz K., Nijboer R,.O'Hare M., Ferreira T. 2006. Macrophyte communities in unimpacted European streams: variability in assemblage patterns, abundance and diversity. Hydrobiologia, 566: 179-196.
• 3.Burchardt L., Messyasz B., Stępniak A. 2006. Diversity of phytoplankton community in Borusa and Grundela ponds. Teka Kom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr., 3: 35-40.
• 4.Czachorowski S. 2005. Ocena stanu biocenoz wodnych - wskaźniki naturalności i cenności biocenotycznej. Ecostatus - wdrażanie ramowej dyrektywy wodnej: ocena stanu ekologicznego wód w Polsce. Materiały konferencyjne, 7-9 grudnia 2005, Łódź: s1l.
• 5.Czachorowski S., Pakulnicka J., Szczepański W. 2004. Waloryzacja obszarów przyrodniczo cennych - w poszukiwaniu nowego wskaźnika. Trichopteron 11: 11-12.
• 6.Dobrzańska J., Hewelke P. 2010. Waloryzacja przyrodnicza wybranych starorzeczy Wisły na terenie Warszawy. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 9: 65-75.
• 7.Downing J. 2014. Limnology and oceanography: two estranged twins reuniting by global change. Inland Waters, 4: 215-232.
• 8.Elbanowska H., Zerbe J., Siepak J. 1999. Fizyczno-chemiczne badania wód. Wydawnictwo UAM, Poznań: 232 ss.
• 9.Friedman M. 1937. The use of ranks to avoid the assumption of normality implicit in the analysis of variance. Journal of the American Statistical Association, 32, 200: 675-701.
• 10.Joniak T. Sobczyński T. 2011. Stan ekologiczny rzeki Samicy Stęszewskiej w gminie Stęszew i w Wielkopolskim Parku Narodowym - stan obecny i zagrożenia. Ekologia i Technika, 19, 4: 208-213.
• 11.Jusik S., Szoszkiewicz K. 2009. Różnorodność biologiczna roślin wodnych w warunkach zróżnicowanych przekształceń morfologicznych rzek nizinnych Polski Zachodniej. Nauka-Przyroda-Technologie. 3, 3, #84.
• 12.Kaca E., Łabędzki L., Czaplak I., Jędryka E., Chrzanowski S. 2002: Systemy melioracyjne dolin rzecznych i ich funkcjonowanie a ochrona walorów przyrodniczych. Mater. Ogóln. Konf. Nauk. Bliskie naturze kształtowanie dolin rzecznych, Sarbinowo: 13-17.
• 13.Kaca E., Nyc K., Jędryka E., Lipiński J. 2009. Gospodarka wodna na obszarach wiejskich w ocenie Sekcji Głównej Melioracji i Ochrony Środowiska SITWM. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, 2: 54-59.
• 14.Kiryluk A. 2004. Roślinność w rowach melioracyjnych jako wskaźnik zmian antropogenicznych łąki pobagiennej. Roczniki AR Poznań, Melior. Inż. Śród. CCCXLII, 25: 231-237.
• 15.Magurran A.E. 1988. Ecological Diversity and its Measurement. Princeton University Press, Princeton: 179 ss.
• 16.Mioduszewski W. 2012. Zjawiska ekstremalne w przyrodzie- susze i powodzie. W: A. Łachacz (Red.). Wybrane problemy ochrony mokradeł. Współczesne Problemy Kształtowania i Ochrony Środowiska. Monografie, UWM Olsztyn: 57-74.
• 17.Motyka J., Czop M., Jończyk W., Stachowicz Z., Jończyk I., Martyniak R. 2007. Wpływ głębokiej eksploatacji węgla brunatnego na zmiany środowiska wodnego w rejonie kopalni Bełchatów. Górnictwo i Geoinżynieria, 31,2: 477-487.
• 18.Owczarzak W., Mocek A. 2007. Problem wpływu kopalnictwa odkrywkowego węgla brunatnego na otaczające środowisko. Ekologia i Technika, 15, 4: 146-154.
• 19.Pełechaty M., Gąbka M. 2003. Two approaches to lake-naturalness détermination - a case study from four mid-forest Polish lake. Polish Journal of Environmental Studies,12, 4: 447-451.
• 20.Pierzgalski E., Jeznach J. 2006. Measures for soil water control in Poland. Journal of Water and Land Development, 10: 79-89.
• 21.Policht-Latawiec A., Kapica A. 2013. Wpływ kopalni węgla kamiennego na jakość wody rzeki Wisły. Rocznik Ochrona Środowiska, 15, 3: 2640-2651.
• 22.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2011 r., Nr 257, poz. 1545)
• 23.Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2012 r., Nr 0. poz. 81).
• 24.Rząsa S., Owczarzak W., Mocek A. 1999. Problemy odwodnieniowej degradacji gleb uprawnych w rejonach kopalnictwa odkrywkowego na Niżu Środkowopolskim. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu: 394 ss.
• 25.Sawicki J. 2010. Hydrogeologiczne i górnicze uwarunkowania eksploatacji złoża węgla brunatnego Złoczew. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, 123, 34: 127-148.
• 26.Sienkiewicz J. 2010. Koncepcje bioróżnorodności- ich wymiary i miary w świetle literatury. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 45: 7-29.
• 27.Skowysz A. 2011. O wykorzystaniu wzorów empirycznych do obliczania długości drogi pełnego wymieszania ścieków zrzucanych do rzek i kanałów. Przegląd Naukowy - Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 53: 237-246.
• 28.Staniszewski R. 2001. Estimation of river trophy in Kujawskie Lakeland using Mean Trophic Rank and Chemical Index of Trophy. Rocz. AR Pozn. 334, Bot. 4: 139-148.
• 29.Staniszewski R., Jusik S. 2013. Wpływ zrzutu wód kopalnianych z odkrywki węgla brunatnego na jakość wód rzecznych. Roczniki Ochrona Środowiska 15, 3: 2652-2665.
• 30.StatSoft Inc. 2011. STATISTICA (data analysis software system), version 10, www.statsoft.com.
• 31.Szczepiński J., Straburzyńska-Janiszewska R. 2011. Prediction of the depression cone range for lignite open pit Mąkoszyn-Grochowiska KWB Konin SA. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 445:671-684.
• 32.Tajduś A., Dubiński J. 2011. Globalne problemy górnictwa węgla brunatnego. Górnictwo i Geoinżynieria. 35, 3: 367-379.
• 33.Wilk Z. (Red.) 2003. Hydrogeologia polskich złóż kopalin i problemy wodne górnictwa, t. 1. Ucz. Wyd. Nauk-Dydakt., Kraków: 605 ss.
• 34.Wolkersdorfer Ch., Bowell R. (Eds). 2005. Contemporary Reviews of Mine Water Studies in Europe. Mine Water and the Environment, 24 (Suppl.): 76 ss.
• 35.Zarzycki J., Korzeniak J. 2012. Wpływ zróżnicowanych zabiegów agrotechnicznych na różnorodność florystyczną górskiej łąki. Ekologia i Technika, 20, 1: 41-46.
• 36.Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Korzeniak U. 2002. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Biodiversity of Poland vol. 2. Instytut Botaniki im. W. Szafera. Polska Akademia Nauk. Kraków: 183 ss.
• 37.Żelazo J., Popek Z. 2002. Podstawy renaturyzacji rzek. Wyd. SGGW, Warszawa: 319 ss.