Ebenezer Howard (1850-1928) i jego nigdy niezrealizowana koncepcja miasta społecznego

• Autorzy: Martyn Peter J.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0016.1010

Warianty tytułu

EN

Ebenezer Howard (1850-1928) and his never realised concept of the social city

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Współcześni architekci, zwłaszcza zaś planiści zajmujący się projektowaniem osiedli mieszkaniowych i przestrzeni zielonych w miastach, często powołują się w swoich działaniach na rozważania teoretyczne Ebenezera Howarda (1850-1928), dostrzegając w nim twórcę koncepcji miasta ogrodowego. Przedstawienie okoliczności powstania wydanej w 1898 roku książki Howarda, analiza ilustrujących ją wykresów, jak również omówienie wskazanych w niej źródeł inspiracji prowadzą do wniosku, że pierwotnym celem brytyjskiego reformatora było stworzenie pewnego typu miasta społecznego. Rezygnacja z tego zamierzenia wynikła z ustępstw wobec osób, które z czasem przejęły kontrolę nad wydaną przez niego książką - z wyraźnym celem stworzenia pierwszej osady noszącej miano miasta ogrodowego, którą stało się Letchworth, założone już w 1904 r. (Welwyn było już raczej wytworem okresu międzywojennego i istotną osadą satelitarną dla Londynu). Daty przyjścia Howarda na świat na obrzeżach londyńskiego City w 1850 roku i jego śmierci w Letchworth w 1928 roku objęły okres intensyfikacji uprzemysłowienia Wielkiej Brytanii, reform rządowych i budowania imperium handlowego. Istotnym faktem, który należy wziąć pod uwagę, jest to, że pierwotny tytuł jego książki, KU JUTRZEJSZEMU DNIOWI! Pokojowa droga do rzeczywistej reformy zmieniono w drugim nakładzie z 1902 roku na powszechnie dziś znaną wersję Miasta Ogrodowe Jutra. Zastosowawszy słowa „rzeczywista reforma”, Howard miał na myśli konieczne, w jego przekonaniu, holistyczne przestrzenne (lub miejskie) planowanie, w połączeniu z reformami gospodarczymi i społecznymi, kluczowymi dla realizacji jego koncepcji rozwoju kompleksów miast ogrodowych, aby dobrze funkcjonowały i rozkwitały jako miasta społeczne. Wprowadził on na przełomie XIX i XX wieku termin „Miasto Ogrodowe” w odniesieniu, jak się wydaje, do nowoczesnego ujęcia niegdysiejszej koncepcji „Miasta Niebiańskiego”. Był człowiekiem religijnym ery wiktoriańskiej. Te kluczowe wątki ujawniają się w powszechnie znanej w Wielkiej Brytanii koncepcji miasta ogrodowego (takie tłumaczenie polskojęzyczne wydaje się najściślej oddawać terminologię angielską) jako kompleksu wielu miast, usytuowanych w pobliżu głównego, nieco większego, ośrodka centralnego, z których każde miało być niezależnie funkcjonującym organizmem.

EN

Contemporary architects and/or planners involved in the design of housing estates and green spaces in cities frequently refer to the theoretical considerations of Ebenezer Howard (1850-1928), knowing him to be the father of the garden city movement. The presentation of the circumstances of Howard’s book, originally published in 1898, the analysis of the charts illustrating it, as well as discussion of the sources of inspiration indicated in it lead to the conclusion that the original goal of the British reformer was to create a settlement - or rather cluster of them - that were pro-societal: a social city. The ‘Garden City’ initially referred merely to the name of one of the settlements in the cluster of the seventh diagram in the1898 publication - symbolically excluded from the revised copy of 1902 with its altered title. Abandonment of his original intentions resulted from concessions to those who took control of the book’s altered contents - with the express aim of creating the first settlement in Great Britain to bear the title of garden city: Letchworth, founded as early as in 1904 (Welwyn being a creation of the inter-war years and an essential satellite settlement for London). Howard’s birth just outside the City of London in 1850 and death in Letchworth in 1928 spanned the key period in Britain’s intensified industrialisation, governmental reforms and trade empire building. A vital fact to take into consideration is that the book’s original title of To-morrow! A Peaceful Path to Real Reform (self-evidently devoid of any reference to any garden city) was altered for the second print-run of 1902 to the typically familiar one of today: Garden Cities of To(-)morrow. With the words „real reform”, Howard had in mind the dire, in his conviction, need for wholistic urban, or town planning, combined with social and economic reform crucial for his concept of a multiple „Garden-City” development to function and flourish. He applied the term „Garden City” in reference to a new, contemporary notion of the Heavenly City for the dawning 20th century. He was a religious, Victorian man. These key themes surrounding his Garden-City concept, as a complex of towns with a core city that were each intended to be independently functioning urban organisms, have long been well-known in Britain - no less than their highly original author.

Słowa kluczowe

PL

Howard Ebenezer; miasto społeczne; miasto ogród; planowanie przestrzenne

EN

Howard Ebenezer; social city; garden city; town planning

• Wydawca: BUILDER CORP Sp. z o.o.
• Czasopismo: Builder
• Rocznik: 2022
• Tom: R.26, nr 12
• Strony: 70--75
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., il.

Twórcy

autor

Martyn Peter J.

• Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, Warszawa

• https://orcid.org/0000-0001-5154-0398

Bibliografia

• [1] Czyżewski A., Trzewia Lewiatana: antropologiczna interpretacja utopii miasta-ogrodu, Kraków 2001.
• [2] Czyżewski A., Trzewia Lewiatana: miasta ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego. Howard E., Miasta ogrody przyszłości, tłum. P. Borman, A. Czyżewski, Warszawa 2009.
• [3] Szczepańska M., Miasto-ogród jako przestrzeń zamieszkania, pracy i rekreacji dawniej i dziś, „Studia Periegetica. Zeszyty Naukowe Wielkopolskiej Wyższej Szkoły Turystyki i Zarządzania w Poznaniu” 2011, nr 6, s. 77-89.
• [4] Howard E., Miasta-ogrody jutra, tłum. M. Trykozko, wstęp D. Leśniak-Rychlak, Warszawa - Gdańsk 2015.
• [5] Czapiewska A., Interpretacja koncepcji miasta ogrodu Ebenezera Howarda, „Neuropsychiatria. Przegląd Kliniczny. Review of Clinical Neuropsychiatry” 2017, Vol. 9 (Nr 1), s. 24-28.
• [6] Emmons P., Reading what is written between the lines. The esoteric dimension of Ebenezer Howard’s Garden Cities of To-Morrow, [w:] Neveu M. J., Djavaherian N. [red.], Architecture’s Appeal. How theory informs architectural praxis, London - New York 2015, s. 33-46.
• [7] Howard E., TO-MORROW. A peaceful path to real reform, London 1898.
• [8] George H., A Perplexed Philosopher, being an examination of Mr. Herbert Spencer’s various utterances on the Land Question, with some incidental reference to his Synthetic Philosophy, New York 1892.
• [9] Keynes J.M., 1924, Alfred Marshall, 1842-1924, Vol. 34, No. 135, s. 311-372.
• [10] Kittrell, E.R. 1973, Wakefield’s Scheme of Systematic Colonisation and Classical Economics, „The American Journal of Economics and Sociology”, Vol. 32, No. 1, s. 87-111.
• [11] Buckingham J. S., National Evils and Practical Remedies. With a Plan for a Model Town, Cambridge 2012 (wyd. I 1849), https://doi.org/10.1017/CBO9781139095235.
• [12] Tizot J.-Y., 2016, Radical legacy or intellectual indelicacy? Ebenezer Howard’s use of “the most admirable project of Thomas Spence” in the Garden City concept, Miranda, No. 13, https://doi.org/10.4000/miranda 1973.
• [13] Fishman R., Urban Utopias in the Twentieth Century: Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright, Le Corbusier, New York 1977.
• [14] Kropotkin P., Fields, Factories and Workshops, London 1899 (nowe wyd. red. C. Ward, London 1985).
• [15] Bellamy E., Looking Backward, New York 1888.
• [16] Morris W., News from Nowhere or An Epoch of Rest, Boston 1890.
• [17] Morris W., Wieści z Nikąd, czyli Epoka Spoczynku. Kilka rozdziałów utopijnego romansu, tłum. Wojciech Szukiewicz, Lwów 1902.
• [18] Giedion S., Przestrzeń, czas i architektura, Warszawa 1968.
• [19] Lynch K., A Theory of Good City Form, Cambridge - London 1981.
• [20] Mumford L., Revaluations I: Howard’s Garden City, New York Review of Books, Issue from April 8, 1965.
• [21] Howard E., Garden Cities of To-Morrow. Preface by J.F. Osborn, Cambridge 1965.
• [22] Beevers R., The Garden City Utopia. A Critical Biography of Ebenezer Howard, London 1988).

Uwagi

Artykuł umieszczony w części "Builder Science"