Railway water towers of Western Poland– historic networked architectural resource and its typological structure

• Autorzy: Barełkowski Robert

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2021.48.E-02

Warianty tytułu

PL

Kolejowe wieże ciśnień Polski Zachodniej – zabytkowy zasób sieciowy architektury i jego struktura typologiczna

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The article reports on the identification of the inventory of the water towers in Western Poland, the territory consisting of nine main administrative units called voivodeships. It presents the inventory of water towers both in statistical and locational terms, diagnosing architectural typologies and examining the quantitative parameters of the resource as well as its distribution in particular voivodeships. An attempt has been made here to show the resource by postulating the introduction of the concept of historic networked architectural resource (HiNAR). In this particular case, the element of historic heritage must be considered in the context of the network of buildings, as its component, so that it should be possible to read its meaning and the historical values accumulated in particular structures. This approach enables us to look more precisely at the changes in the formation of architectural form in subsequent decades.

PL

Artykuł relacjonuje rozpoznanie zasobu kolejowych wież ciśnień w Polsce Zachodniej, terytorium złożonego z dziewięciu głównych jednostek administracyjnych nazywanych województwami. Prezentuje on zasób wież w ujęciu statystycznym i lokalizacyjnym diagnozując typologie architektoniczne i badając parametry ilościowe zasobu oraz rozkład zasobu w poszczególnych województwach. Podjęto tu próbę ukazania zasobu postulując wprowadzenie pojęcia zabytkowego zasobu sieciowego architektury - historic networked architectural resource (HiNAR). W tym szczególnym przypadku element dziedzictwa historycznego musi być rozpatrywany w kontekście sieci obiektów, jako jego składnik, aby możliwe było odczytanie jego znaczenia i zakumulowanych w danej substancji wartości zabytkowych. Ujęcie to pozwala w precyzyjniejszy sposób przyjrzeć się zmianom kształtowania formy architektonicznej w kolejnych dekadach.

Słowa kluczowe

EN

railway water towers; historic architecture; industrial architecture; architectural typology; architectural heritage

PL

kolejowe wieże ciśnień; architektura zabytkowa; architektura przemysłowa; typologia architektoniczna; dziedzictwo architektoniczne

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2021
• Tom: nr 48
• Strony: 283--332
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Barełkowski Robert

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Poland, Wydział Architektury, Katedra Projektowania Architektonicznego

• https://orcid.org/0000-0002-2375-4257

Bibliografia

• [1] Abramson, Daniel M.: 2016, Obsolescence. An Architectural History, The University of Chicago Press, Chicago, IL.
• [2] Andrade, Tiago de Oliveira: 2019, Torres de Água. Incursão em sua Arquitetura, thesis, Faculdade de Arquitetura e Urbanismo da Universidade de São Paulo, São Paulo.
• [3] Aschenbeck, Nils and Schmidt, Jens U.: 2003, Wassertürme in Nordwesten, Isensee Verlag, Oldenburg.
• [4] Barełkowski, Robert: 2008, Kolej w roli nośnika kulturowego. Przyczynek do dyskusji, in Lech Zimowski (ed.), Via-Architektura-Urbanizm-Studia, Wydawnictwo Uczelniane WSG, Bydgoszcz, 19-22.
• [5] Barełkowski, Robert: 2013, Dziedzictwo architektoniczne – przetrwalnik czy generator wartości?, in Robert Barełkowski (ed.): Harmonizowanie przestrzeni. Perspektywy, studia, interwencje, Wydawnictwo Exemplum, Poznań, 9-19.
• [6] Barełkowski, Robert: 2014, Funkcja jako nośnik continuum w zabytku architektury, in Bogusław Szmygin and Piotr Molski (eds.), Zamki w ruinie – zasady postępowania konserwatorskiego. Politechnika Lubelska, Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Warszawa-Lublin, 57-66.
• [7] Becher, Bernd and Becher, Hilla: 1988, Wassertürme, Schirmer/Mosel Verlag, München.
• [8] Becher, Bernd and Becher, Hilla: 2003, Typologien Industrieller Bauten, Schirmer/Mosel Verlag, München.
• [9] Becher, Bernd and Becher, Hilla: 2020, Basic Forms, Prestel Verlag, München.
• [10] Boutron, Christine: 2005, Les châteaux d’eau, Éditions Alan Sutton, Saint-Cyr-sur-Loire.
• [11] Brzeziński, Piotr: 2013, Systematyka kujawsko-pomorskich wież ciśnień, Przestrzeń i Forma, 19, 81-94.
• [12] Brzeziński, Piotr: 2017, Kujawsko-pomorskie wieże ciśnień – stan zasobu, systematyka i współczesna rola w przestrzeni, dissertation, West-Pomeranian University of Technology, Szczecin.
• [13] Caruana-Galizia, Paul and Martí-Henneberg, Jordi: 2013, European regional railways and real income, 1870–1910: a preliminary report, Scandinavian Economic History Review, 61(2), 167-196.
• [14] Fajardo y Maymir, Euripides: 1913, Design of reinforced-concrete water tower and steel tank, thesis, College of Engineering, University of Illinois, Chicago, IL.
• [15] Fourgnet, Pierre: 1963, Reservoirs d’Eau, Dunod, Paris.
• [16] Fremdling, Rainer and Knieps, Günter: 1993, Competition, regulation and nationalization: The Prussian railway system in the nineteenth century, Scandinavian Economic History Review, 41(2), 129-154.
• [17] Garlikowska, Magdalena: 2009, Ewolucja celów polityki transportu kolejowego w Europie, Problemy Kolejnictwa, 149, 108-130.
• [18] Gray, William: 1964, Concrete Water Towers, Bunkers, Silos, and Other Elevated Structures, Concrete Publications, London.
• [19] Groat, Linda and Wang, David: 2013, Architectural Research Methods, John Wiley, Hoboken, NJ.
• [20] Gryglewska, Agnieszka: 1990, Zabytki techniki wodociągowej w województwie katowickim. Historia i propozycje ochrony, v. 2, Wieże wodne, report, IHASiT, Politechnika Wrocławska, Wrocław.
• [21] Gryglewska, Agnieszka: 1992, Architektura wież wodnych województwa katowickiego, Ochrona Zabytków, 45/1-2 (176-177), 48-58.
• [22] Hornung, Erik: 2015, Railroads and Growth in Prussia, Journal of the European Economic Association, 13(4), 699-736.
• [23] Houwink, Pauline and De Jong, Sjoerd: 1973, Watertorens in Nederland (1856-1915), Heuff, Nieuwkoop.
• [24] Hazlehurst, James Nisbit: 1910, Towers and Tanks for Water-Works. The Theory and Practice if their Design and Construction, John Wiley and Sons, New York, NY.
• [25] Ketova, Eugenia and Nizhegorodskaya, Juliya: 2018, Typological features of water structures of the Railway in West Siberian Urban territories, MATEC Web of Conferences 193, 02021, https://doi.org/10.1051/matecconf/201819302021, accessed on March, 25th, 2021, 1-8.
• [26] Massel, Andrzej: 2014, Rozwój sieci kolejowej w Polsce po 1918 roku. Plany i realizacja, Instytut Kolejnictwa, Warszawa, http://www.ikolej.pl/fileadmin/user_upload/Prezentacje/A.Massel_Rozwoj_sieci_kolejowej_w_Polsce....pdf, accessed on March, 28th, 2021.
• [27] Martorell, Alberto: 2016, The Role of Cultural Heritage in the Global Society, in Bogusław Szmygin (ed.), Heritage for Future. Heritage in Transformation, Cultural Heritage Protection in 21st Century – Problems, Challenges, Predictions, ICOMOS Poland, Romualdo del Bianco Foundatione, Lublin University of Technology, Florence – Lublin, 147-153.
• [28] Merkl, Gerhard, Baur, Albert, Gockel, Bernd and Mevius, Walter: 1985, Historische Wassertürme, R. Oldenbourg Wissenschaftsverlag, München.
• [29] Moneo, Rafael: 1978, On typology, Oppositions, 13, 23-45.
• [30] Myszczyszyn, Janusz: 2010, Koleje żelazne, jako istotny element procesu wstępnej industrializacji państw niemieckich, Kultura i Historia, 17, http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1757, accessed on March, 19th, 2021.
• [31] Schmidt, Jens U.: 2008, Wassertürme in Schleswig-Holstein, Regia Verlag, Cottbus.
• [32] Schmidt, Jens U.: 2011, Wassertürme in Bremen und Hamburg, Regia Verlag, Cottbus.
• [33] Schmidt, Jens U. and Bosch, Günther: 2020, Wassertürme in Schleswig-Holstein, Context Verlag, Augsburg/Nürnberg.
• [34] Schmidt, Jens U., Bosch, Günther and Baur, Albert: 2009, Wassertürme in Schleswig-Holstein, Regia Verlag, Cottbus.
• [35] Supernak, Ewa: 2012, Wieże ciśnień oraz zbiorniki wieżowe - analiza ich konstrukcji i możliwości rewaloryzacji, rozprawa doktorska, Politechnika Gdańska, Gdańsk.
• [36] Supernak, Ewa and Ziółko, Jerzy: 1998, Wieże ciśnień – ginące piękno, Inżynieria i Budownictwo, 54(6), 316-322.
• [37] Taylor, Zygmunt: 2007, The Growth and Contraction of the Railway Network in Poland, Polish Academy of Sciences, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyńskiego PAN, Warszawa.
• [38] van der Veen, Henk: 1989, Watertorens in Nederland, Uitgeverij 010, Rotterdam.
• [39] van der Veen, Henk: 1994, Watertorens in Nederland, PIE Rapportenreeks, Stichting Projectbureau Industrieel Erfgoed, Zeist.
• [40] Wilczek-Karczewska, Magdalena: 2015, Rozwój kolei żelaznych na ziemiach polskich w ujęciu historyczno-prawnym, IKAR internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny, 1(4), 100-124.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).