Rozwój środowiska mieszkaniowego na dawnych terenach przemysłowo--usługowych a dostępność zielonych przestrzeni publicznych – przypadek obszaru „Ludwinów-Mateczny" w Krakowie

• Autorzy: Wantuch-Matla Dorota

Identyfikatory

DOI

10.4467/25438700SM.22.002.16102

Warianty tytułu

EN

Residential development in post-industrial and service areas and the availability of green public spaces – the case of the „Ludwinów-Mateczny” area in Krakow

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W ostatniej dekadzie zabudowa mieszkaniowa w Krakowie rozwija się szczególnie intensywnie. Brak planów miejscowych w wielu częściach miasta powodował dotąd i nadal jeszcze nierzadko powoduje sytuację, w której tereny inwestycyjne są maksymalnie zabudowywane bez całościowej wizji dla obszaru na jakim się znajdują. Nierzadko wpływa to niekorzystnie na jakość przestrzeni publicznych, których charakterystyka staje się zaledwie wypadkową procesu zabudowy rozwijanej z niewielkim udziałem zieleni publicznej. Niniejszy artykuł prezentuje analizę przekształceń funkcjonalno-przestrzennych obszaru „Ludwinów-Mateczny” w Krakowie, zabudowywanego dotąd mimo braku planu miejscowego, atrakcyjnego nie tylko pod względem lokalizacyjnym, ale także ze względu na sąsiedztwo obszarów przyrodniczo cennych. Przedstawiono w nim wyniki badań procesu rozwoju lokalnego środowiska mieszkaniowego w okresie od ok. 2010 do 2022 roku. Badania oparto na analizach dostępnych dokumentów planistycznych, statystycznych, autorskiej analizie ilościowej zmian w strukturze przeznaczenia i użytkowania terenu, a także badaniach terenowych.

EN

In the last decade residential development in Krakow has been particularly intensive. In consequence of many parts of the city being left without any local zoning plan, land designated for property development is developed to the maximum while the overreaching vision for the area is missing. This often has an adverse effect on the quality of public spaces, the characteristics of which is merely resultant from the development process developed with little public green space. This article presents an analysis of the functional and spatial transformation of the “Ludwinów-Mateczny” area in Krakow, which has been developed so far in spite of the lack of a local zoning plan, attractive not only in terms of its location, but also because of its proximity to valuable natural areas. It presents the results of a study of the local housing development process over the period starting approximately in 2010 and ending in 2022. The research was based on analyses of available planning and statistical documents, the author’s quantitative analysis of changes in the land designation (purpose) and use structure, as well as on the field research.

Słowa kluczowe

PL

zabudowa wielorodzinna; stan deweloperski; tereny poprzemysłowe; architektura Krakowa; dostępność; zielone przestrzenie publiczne; Ludwinów; Mateczny; Rydlówka; urbanistyka Krakowa

EN

multi-family house; development housing; post-industrial area; architecture of Cracow; availability; green public spaces; Ludwinów; Mateczny; Rydlówka; urban planning of Cracow

• Wydawca: Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego, Instytut Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury, Politechniki Krakowskiej
• Czasopismo: Środowisko Mieszkaniowe
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 38
• Strony: 23--39
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., il.

Twórcy

autor

Wantuch-Matla Dorota

• Instytut Geografii, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

• https://orcid.org/0000-0002-9636-4946

Bibliografia

• 1] Berg van den A. E, Maas J., Verheij R. A., Groenewegen P. P., 2010. Green space as a buffer between stressful life events and health. Social Science & Medicine, no. 70 (8), p. 1203-1210. DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2010.01.002.
• [2] Brzosko-Sermak, A., Wantuch-Matla, D., 2020. Nowe przestrzenie publiczne na terenach poprzemysłowych śródmieścia Krakowa. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 34(4), p. 151-170.
• [3] Chen S, Haase D, Xue B, Wellmann T, Qureshi S., 2021. Integrating Quantity and Quality to Assess Urban Green Space Improvement in the Compact City. Land,10(12), p.1367. https://doi.org/10.3390/land10121367.
• [4] Degórska B., 2017. Green infrastructure as a very important quality factor in urban areas – Warsaw case study. EUROPA XXI, no. 32, p. 51-70. http://doi.org/10.7163/Eu21.2017.32.4.
• [5] Dudzic-Gyurkovich K., 2021. Urban Development and Population Pressure: The Case of Młynówka Królewska Park in Krakow, Poland. Sustainability, no. 13, p. 1116. DOI: https://doi.org/10.3390/su13031116;
• [6] Dudzic-Gyurkovich K., 2018, Public space and urban barriers in Cracow. Technical Transactions, r. 115, z. 1, p. 19-34. DOI: 10.4467/2353737XCT.18.002.7953.
• [7] Dudzic-Gyurkovich K., Gyurkovich M., Bulwary wiślane – zielony „salon” Krakowa. Czasopismo Techniczne. Architektura, vol. 105, 7, 2-A, p. 151-158.
• [8] Fuller R. A., Gaston K. J., The scaling of green space coverage in European cities, w: Biology Letters. Global change biology, no. 5.2009, p. 352-355.
• [9] Górska A., 2013. Ewolucja poziomu i struktury kosztów utrzymania mieszkań na przykładzie Polski. Studia Ekonomiczne, no. 155, p. 300-313.
• [10] Grabkowska M., Szmytkowska M., 2021. Gating as exclusionary commoning in a post-socialist city: Evidence from Gdańsk, Poland. REGION, nr 8 (1), s. 15–32. DOI: https://doi.org/10.18335/region.v8i1.265.
• [11] Grabowski L., 2013. Dawne przedmieścia Krakowa – ulatująca przeszłość. Cz. LVII. Krzesławice, Dębniki, Zakrzówek i Ludwinów. Rękopis. Kraków.
• [12] Güneralp, B., Y. Zhou, D. Ürge-Vorsatz, M. Gupta, S. Yu, P. L. Patel, M. Fragkias, X. Li, and K. C. Seto. 2017. Global scenarios of urban density and its impacts on building energy use through 2050. Proceedings of the National Academy of Sciences, no.114(34), p. 8945-8950. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1606035114.
• [13] Guzik J., 2006. Bobry ponownie w Wildze na Ludwinowie - w centrum Krakowa. Wszechświat, Tom 107, no. 10-12, p. 260-263.
• [14] Gyurkovich M., Gyurkovich J., 2020, New Housing Complexes in Post-Industrial Areas in City Centres in Poland versus Cultural and Natural Heritage Protection—With a Particular Focus on Cracow. Sustainability, no. 13, p. 418. DOI: https://doi.org/10.3390/su13010418.
• [15] Halecki W., 2017. Parki rzeczne - jako forma ochrony powietrza w miejskiej wyspie ciepła. Wszechświat, no. 118, p. 04–06.
• [16] Jagiełło-Kowalczyk M., 2010. Zdrowe środowiskowe a zrównoważone środowisko mieszkaniowe. Przestrzeń i Forma, no. 10, p. 89-98.
• [17] Kotewicz, R., 1981. Z dziejów przemysłu Krakowa w latach 1918-1939. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• [18] Kusińska E., 2017, Kształtowanie miejskich przestrzeni publicznych zgodnie z potrzebami lokalnych społeczności. Przestrzeń Architektura Urbanistyka (PUA), no. 2, p. 85-94. DOI: 10.4467/00000000PUA.17.028.7209.
• [19] Laskowski A., 2021. Zakrzówek a hitlerowska wizja transformacji prawobrzeżnego Krakowa. Wiadomości Konserwatorskie, no. 65, p. 37-53.
• [20] Martyka A., Sikora A., Figurska-Dudek J., Architektura i urbanistyka jako czynnik mobilizujący mieszkańców do aktywności fizycznej – wybrane problemy. W: M. Piekarski, A. Rybka, A. Sikora, ed. Miasto 2.0. Człowiek, przestrzeń, transformacja. Rzeszów: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, p. 25-34.
• [21] Mears M., Brindley P., 2019. Measuring Urban Greenspace Distribution Equity: The Importance of Appropriate Methodological Approaches. ISPRS International Journal of Geo-Information, 8(6), p. 286. DOI: https://doi.org/10.3390/ijgi8060286.
• [22] Mitkowski J., 1995. Lokacja Krakowa i powstanie układu urbanistycznego miasta. Ochrona zabytków, no. 8/3 (30), Wyd. Ośrodka Dokumentacji Zabytków, p.151-160.
• [23] Mol P., Rodzoń O., Skała A., Wojda-Mucha B., Ziółkowski T., 2020. Analiza zasadności przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru “Rydlówka”, Kraków: Urząd Miasta Krakowa, Wydział Planowania Przestrzennego, p. 15.
• [24] Motak M., 2019. Historia Rozwoju urbanistycznego Krakowa w zarysie, Kraków: Wyd. Politechniki Krakowskiej, p. 62-63.
• [25] Mydel, R., 1994. Rozwój urbanistyczny miasta Krakowa po II wojnie światowej. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”.
• [26] Nowacka-Rejzner U., 2008. Znaczenie doliny Wilgi w relacjach z dziedzictwem kulturowym otaczających terenów dla kształtowania krakowskiej przestrzeni metropolitalnej. Czasopismo Techniczne. Architektura, , vol. 105, 5-A, p. 115-128.
• [27] Nuissl H., Siedentop S., 2021. Urbanisation and Land Use Change. In: T. Weith, T. Barkmann, N. Gaasch, S. Rogga, C. Strauß, J. Zscheischler, red. Sustainable Land Management in a European Context. A Co-Design Approach. Cham (Szwajcaria): Springer (open access), p.75-99. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-50841-8.,
• [28] Stelmach-Fita B., 2021. European Land Use Spatial Data Sources and Their Role in Integrated Planning: Opportunities and Challenges for Poland. Land (10), p. 1138. DOI: https://doi.org/10.3390/land10111138.
• [29] Salvati L., Serra P., 2015. Estimating Rapidity of Change in Complex Urban Systems: A Multidimensional, Local-Scale Approach. Geographical Analysis, nr 48 (2)/2015, s. 132-156. DOI: 10.1111/gean.12093.
• [30] Sawicki L., Warunki stratygraficzne flory plejstoceńskiej Ludwinowa, materiały archiwalne należące do spuścizny po prof. Ludwiku Sawickim, 1950-51. Available: https://rcin.org.pl/iae/dlibra/publication/88687/edition/75724/content (access: 19.03.2022).
• [31] Sykta I., 2008. Plany zagospodarowania przestrzennego miasta Krakowa. Czasopismo Techniczne. Architektura, vol. 105, 4, 1-A, p. 51-67.
• [32] Śleszyński P., Deręgowska A., Kubiak Ł., Sudra P., Zielińska B., 2018, Analiza stanu i uwarunkowań prac planistycznych w gminach w 2017 roku, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN na zlecenie Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju.
• [33] Uliasz-Misiak, B., Winid, B., Chodań, E., 2018. The fresh waters of the Krakow region as the lower source for heat pumps. AGH Drilling, Oil, Gas, 35(1), p. 187-200.
• [34] UMK, 2005. Strategia Rozwoju Krakowa. Planowanie strategiczne, Kraków: Urząd Miasta Krakowa, Wydział Strategii i Rozwoju Miasta, s. 90-91. Available: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=2040 (access: 25.04.2022).
• [35] UMK, 2018. Strategia Rozwoju Krakowa „Tu chcę żyć 2030”, Kraków: Urząd Miasta Krakowa, p. 90-91. Dostępny w: https://www.bip.krakow.pl/?bip_id=1&mmi=47 (access: 25.04.2022).
• [36] Węcławowicz-Bilska E., Vaščak M., 2018. Contemporary transformation of traditional polish health resorts against the background of changes observed in balneological centers around the world. Czasopismo Techniczne. Architektura, vol. 115, 11-A, p. 71-86.
• [37] ZZM, Zarząd Zieleni Miejskiej, 2019, Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2019 – 2030. Rozdział I – V. Kraków: Urząd Miasta Krakowa Wydział Kształtowania Środowiska. Available: https://zzm.krakow.pl/images/pliki/KRiZTZ/KRiZTZ_ROZDZIAL_I_V.pdf (access: 3.03.2022).
• ŹRÓDŁA INTERNETOWE/ ONLINE SOURCES
• [1] Budżet Obywatelski, https://budzet.krakow.pl/projekty2018/471-tak_dla_wilgi.html (access: 26.04.2022).
• [2] Dzielnica 8 https://www.dzielnica8.krakow.pl/110-historia-dzielnicy-viii?start=0 (access: 15.04.2022).
• [3] Gehl Live, https://gehlpeople.com/blog/measure-what-you-care-about/ (access: 25.02.2022).
• [4] MSIP, Miejski System Informacji Przestrzennej, https://msip.krakow.pl/ (access: 05.03.2022).
• [5] UN, World Population Prospects. Key Findings & advance tables, Revision 2015, United Nations, Nowy Jork. Source: https://www.un.org/en/development/desa/publications/world-population-prospects-2015-revision.html.
• [6] Urząd Miasta Krakowa https://www.bip.krakow.pl/?id=412 (access: 20.02.2022).
• [7] Urząd Miasta Krakowa Dane z tzw. Raportów o stanie miasta https://www.krakow.pl/biznes/1164,artykul,raporty_o_stanie_miasta.html (access: 27.02.2022).