Walki metafor, czyli dyskusja nad genezą chrześcijaństwa w powojennej polskiej humanistyce

• Autorzy: Werner W

Warianty tytułu

EN

The battles of metaphors, or the debate on the origins of Christianity in the polish humanities of the after-war period

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article deals with the debate on the origins of Christianity that involved the Polish humanities in the years after World War Two. The author analyzes the metaphorical foundation of the texts through which the debate was conducted. The metaphorical foundation of a text consists of the preliminary assumptions concerning the phenomenon under investigation. In the case of studies on the origins of Christianity such a foundation embraced the concept of religion and the concept of Christianity that a given scholar adopted as true. In the Polish humanities of the after-war period there were essentially two ways of conceiving of the origins of Christianity, based on two different metaphors: the metaphor of diffuse origin and the metaphor of centralized origin. The metaphor of diffuse origin requires that religion be conceived of as a phenomenon of a social character, created by a community, and independent of anybody’s individual will or action. This metaphor formed the basis for texts that belonged to Marxist discourse (which was an extreme example of using the metaphor), as well as for those representing naturalist-rationalist, sociological and psychological discourse. The metaphor of centralized origin treats Christianity as a revealed religion, whose emergence is connected with the life and activity of a particular individual, Jesus of Nazareth, described in the Gospels. The texts based on the two metaphors are practically incompatible, even if they do not differ in the level of scholarship, rhetorical tools and tools for the interpretation of sources. That is the case because the different preliminary assumptions which they adopt influence the order of verification of the source texts and they determine what questions are asked of those source texts, thus having a major impact on the nature of the final conclusions.

Słowa kluczowe

PL

chrześcijaństwo; humanistyka; metafora

EN

christianity; humanities; metaphor

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2002
• Tom: R. 47, nr 2
• Strony: 7--46
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz.

Twórcy

autor

Werner W

• Instytut Historii UAM Poznań

Bibliografia

• 1. J. Kabaj: Rys historyczny głównych religii świata. Kraków 1978.
• 2. A. Zybertowicz: Między dogmatem a programem badawczym. Problemy stosowania materializmu historycznego we współczesnej historiografii polskiej. Warszawa-Poznań 1990.
• 3. A. Nowicki : Wykłady o krytyce religii w Polsce. Warszawa 1965 s. 116.
• 4. Z. Poniatowski: Zarys dziejów religii. Warszawa 1964.
• 5. H. Chyliński, Z. Poniatowski: Problem historyczności Jezusa w świetle źródeł niechrześcijańskich. „Euhemer” 1962 1(26) s. 9
• 6. J. Keller : Chrześcijaństwo pierwotne. W: J. Keller [red.]: Zarys dziejów religii. Warszawa 1986 s. 579.
• 7. J. Keller [red.]: Od Mojżesza do Mahometa. Warszawa 1973 s. 170-248.
• 8. Zenon Kosidowski: Opowieści ewangelistów (Warszawa 1979)
• 9. Główne religie współczesnego świata. Red. Jacek Majchrowski. Warszawa 1987 s. 53-110.
• 10. K. Marks, F. Engels : O religii. Tłum. J. Maliniak, S. Filmus. Warszawa 1962 s. 25-28.
• 11. A. Suchow : Historia religii - składnik historii społeczeństwa. Tłum. Piotr Zdanowicz. „Euhemer” 1977/4 (106) s. 137.
• 12. Z. Poniatowski: S.I. Kowalew jako badacz pochodzenia chrześcijaństwa. „Euhemer” 1962/3(28) s. 53.
• 13. M. Jaczynowska: Religie świata rzymskiego. Warszawa 1987 s. 222.
• 14. M. Eliade: Traktat o historii religii. Tłum Jan Wierusz-Kowalski. Łódź 1993 s. 55 i 94.
• 15. Witold Tyloch: Mesjasze gminy qumrańskiej. „Euhemer”, 1986/1(50).
• 16. J. Wierusz-Kowalski: Wczesne chrześcijaństwo. Warszawa 1985 s. 24 -25.
• 17. F. Engels: Ludwik Feuerbach i zmierzch klasycznej filozofii niemieckiej, (brak miejsca i roku wydania) W: F. Engels, K. Marks, W. Lenin: O religii. Warszawa 1984 s. 314.
• 18. L. Kołakowski : Główne nurty marksizmu. Londyn 1988 s. 340-350.
• 19. F. Engels: Bruno Bauer a wczesne chrześcijaństwo W: K. Marks, F. Engels, W. Lenin, dz.cyt. s. 231.
• 20. J. Topolski : O wyjaśnianiu i narracji W: Swoistości poznania historycznego. Poznań 1988 s. 12 i nast.
• 21. W. Tyloch: Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym. Warszawa 1963 s. 61-62.
• 22. H. Chyliński : Wybrane problemy Nowego Testamentu. Warszawa 1965 s. 6-9.
• 23. E. Dąbrowski: Nowy testament na tle epoki. Poznań 1958.
• 24. J. Kudasiewicz: Biblia, historia, nauka. Kraków 1986 s. 263-278.
• 25. C.S. Bartnik: Historia ludzka i Chrystus. Katowice 1987 s. 40-47.