Akwakultura jako narzędzie poprawy statusu karpiowatych ryb reofilnych w Polsce - stan i perspektywy badań

• Autorzy: Śliwiński J. , Ostaszewska T. , Kamaszewska M.

Warianty tytułu

EN

Aquaculture as a potential tool to improve the status of rheophilic cyprinid fish in Poland - status and perspectives of research

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ekosystemy śródlądowych wód płynących na skutek przekształceń o charakterze antropogenicznym są obecnie jednymi z najbardziej zmienionych i zagrożonych środowisk naturalnych. Ichtiofauna, jako istotny element biosystemu, również podlega tym zmianom. W efekcie, od wielu lat obserwuje się zmniejszenie liczebności ugrupowań ryb zasiedlających rzeki. Karpiowate ryby reofilne są ważnym składnikiem ichtiocenoz rzecznych. Ze względu na znaczenie środowiskowe, ale również gospodarcze, od wielu lat są obiektem zainteresowań zespołów badawczych w Polsce. W latach osiemdziesiątych XX wieku rozpoczęto programy badawcze ukierunkowane na opracowanie metod rozrodu oraz wychowu materiału zarybieniowego tej grupy ryb. Badania te zakończyły się sukcesem naukowym, a także aplikacyjnym. W wyniku ponad dwudziestoletnich zabiegów nastąpiła poprawa statusu niektórych opisywanych gatunków w zakresie stopnia ich zagrożenia. Obecnie istnieje konieczność kontynuowania intensywnych działań zmierzających do ochrony i odbudowy populacji tych gatunków ryb reofilnych, których status nie uległ poprawie. Jest to możliwe między innymi dzięki opracowaniu innowacyjnych biotechnik w akwakulturze. Mimo wielu zagrożeń, akwakultura karpiowatych ryb reofilnych oparta na wynikach badań naukowych może stać się w większym zakresie niż obecnie ważnym elementem nowoczesnej akwakultury w Polsce, wspierającej działania na rzecz ochrony i poprawy zasobów przyrodniczych i zachowania różnorodności biologicznej wód płynących.

EN

Ecosystems of inland waters are now among the most altered end endangered natural environments. This is caused by anthropogenic transformations. Fish fauna, which is an important element of biosystem, is also a subject of these changes. As a result, there has been a reduction in the size of fish populations in habiting the rivers for many years. Rheophilic cyprinids are an important component of river ichtiocenoz. Due to their environmental as well as economics importance cyprinids have been the object of interest of research teams in Poland for many years. In the 80’s, there were research programs launched in Poland. These programs were aimed at developing methods of breeding and rearing of stocking material of this group of fish. These studies, finished with a scientific as well as application success. As a result of over twenty years of treatment the status of these species has improved as it comes to the degree of them being endangered. Nowadays, intensive efforts are being continued. These efforts are aimed to protect and rebuild rheophilic fish species. This is done through the development of innovative biotechniques in aquaculture.. Despite many threats, rheophilic cyprinid aquaculture fish based on scientific research may become a vital element of both modern and innovative aquaculture in Poland in greater extent than it is currently. These can also lead to environment protection, improvement of natural resources as well as conservation of rivers biodiversity.

Słowa kluczowe

PL

karpiowate; ryby reofilne; stan poznania; status; akwakultura; kierunek badań

EN

rheophilic cyprinid fish; status of conservation aquaculture; research direction

• Wydawca: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Czasopismo: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 25, No. 2
• Strony: 239--248
• Opis fizyczny: Bibliogr. 38 poz., tab.

Twórcy

autor

Śliwiński J.

• Wydział Nauk o Zwierzętach SGGW, Zakład Ichtiobiologii, Rybactwa i Biotechnologii w Akwakulturze, 02-786 Warszawa, ul. Ciszewskiego 8, Poland e

autor

Ostaszewska T.

• Zakład Ichtiobiologii, Rybactwa i Biotechnologii w Akwakulturze, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

autor

Kamaszewska M.

• Zakład Ichtiobiologii, Rybactwa i Biotechnologii w Akwakulturze, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Bibliografia

• Bartel, R. i Kardela, J. (2009). Realizacja programu restytucji certy (Vimba vimba L.) i jesiotra ostronosego (Acipenser oxyrhynchus M.) w 2007 r. Komunikaty Rybackie, 2, 25-27.
• Cieśla, M. (1998). Wyniki badań nad opracowaniem metodyki sztucznego rozrodu jazia Leuciscus idus (L.). W H. Jakucewicz, R. Wojda (red.), Karpiowate ryby reofilne. I krajowa konferencja hodowców i producentów karpiowatych ryb reofilnych. Brwinów 10–11.02.1998. (strony 41-50). Warszawa: Wydawnictwo PZW.
• Cieśla, M., Śliwiński, J., Wojda, R., Kotusz, J. i Mizieliński, M. (2008). Rola Polskiego Związku Wędkarskiego w ochronie i racjonalnej gospodarce karpiowatymi rybami reofilnymi. W M. Mizieliński (red.), Użytkownik rybacki – nowa rzeczywistość. (strony 60-66). Warszawa: Wydawnictwo PZW.
• Cowx, I.G., Arlinghaus, R. i Cooke, S.J. (2010). Harmonizing recreational fisheries and conservation objectives for aquatic biodiversity in inland waters. Journal of Fish Biology, 76, 2194-2215.
• Główny Inspektorat Ochrony Środowiska – GIOŚ (2014). Stan środowiska w Polsce. Raport 2014. Warszawa: Biblioteka monitoringu środowiska.
• Goryczko, K. i Witkowski, A. (2009). Gospodarka zarybieniowa a ochrona środowiska. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 65, 93.98.
• Grabowska, J., Witkowski, A. i Kotusz, J.(2008). Inwazyjne gatunki ryb w polskich wodach – zagrożenie dla rodzimej ichtiofauny. W M. Mizieliński (red.), Użytkownik rybacki – nowa rzeczywistość. (strony 90-96). Warszawa: Wydawnictwo PZW.
• Jakucewicz, H., Jakubowski, H. i Girsztowtt, Z. (1989). Próby rozrodu i podchowu ryb z rzek nizinnych – jazia, brzany, klenia i bolenia. Gospodarka Rybna, 4, 20-22.
• Jażdżewski, M., Rachalewska, D., Zięba, G., Marszał, L. i Przybylski, M. (2014). Monitoring Ichtiofauny rzek – cele i problemy. Roczniki Naukowe Polskiego Związku Wędkarskiego, 27, 129-145.
• Kamaszewski, M., Wójcik, M. i Krysiuk, K. (2015). Gatunki inwazyjne ryb a działania zapisane w aktualizacji Programu wodnośrodowiskowego kraju. Aura, 5, 16-17.
• Kowalski, R.K., Kowalska, A. i Ocalewicz, K. (2010). Nowe perspektywy w ochronie zagrożonych gatunków – mrożenie ikry, zarodków i rodzicielstwo zastępcze u ryb. W Z. Zakęś, K. Demska Zakęś, A. Kowalska (red.), Rozród, podchów, profilaktyka ryb rzadkich i chronionych oraz innych gatunków. (strony 17-22). Olsztyn: Wydawnictwo IRS.
• Krzywosz, T. i Traczuk, P. (2011). Dla kogo hodujemy materiał zarybieniowy. W Z. Zakęś, K. Demska-Zakęś, A. Kowalska (red.), Rozród, podchów, profilaktyka ryb rzadkich i chronionych oraz innych gatunków. (strony 325-333). Olsztyn: Wydawnictwo IRS.
• Kujawa, R., Kucharczyk, D. i Mamcarz, A. (2006). Rozród jelca (Leuciscus leuciscus) w warunkach kontrolowanych. W Z. Zakeś, K. Demska Zakęś, J. Wolnicki (red.), Rozród, podchów, profilaktyka ryb karpiowatych i innych gatunków. (strony 37-43). Olsztyn: Wydawnictwo IRS.
• Łaszewski, M. (2015). Wpływ niewielkich zbiorników na temperaturę wody rzek nizinnych na przykładzie Jeziorki i Rządzy. Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 69, 13-25.
• Mazurkiewicz-Boroń, G. i Starmach, J. (2009). Konsekwencje przyrodnicze przegradzania rzek. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 65, 83-92.
• Mickiewicz, M., Wołos, A. i Daszkiewicz-Mioduszewska, H. (2015). Gospodarka rybacka w śródlądowych wodach płynących w 2013 roku. Cz. 2. Zarybienia. Komunikaty Rybackie, 2, 14-18.
• Niechwiej SI, A. (2015). Regulation of mountain streams versus ecological balance as illustrated by the example of the upper Vistula basin (part I). Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 69, 301-310.
• Ostaszewska, T., Kamaszewski, M., Grochowski, P., Cieśla, M. i Koper, M. (2010). Wpływ żywienia paszami komercyjnymi na morfologię jelita i ekspresję genów PEPT 1 i PEPT 2 narybku karpia. W M. Cieśla i J. Śliwiński (red.), Wielofunkcyjność gospodarki stawowej w Polsce. Perspektywy rozwoju. (strony 69-77). Warszawa: Wieś Jutra.
• Ostaszewska, T., Wegner, A. i Węgiel, M. (2003). Development of the digestive tract of ide, Leuciscus idus (L.), during the larval stage. Archives of Polish Fisheries, 11, 181-195.
• Penczak, T. i Kruk, A. (2000). Threatened obligatory riverine fishes in human-modified Polish rivers. Ecology of Freshwater Fish, 9, 109-117.
• Pliszka, F. (1953). Rozród i rozwój certy (Vimba vimba). Polish Archives of Hydrobiology, 1, 137-163.
• Przewłocki, K. (1954). Produkcja materiału zarybieniowego dla wód otwartych. Gospodarka Rybna, 2, 7-8.
• Sakowicz, S. (1935). Zarys akcji zarybieniowej na wodach otwartych. Warszawa: Związek Organizacji Rybackich RP.
• Sakowicz, S. (1949). Na marginesie badań rybackich rzeki Wisły. Przegląd Rybacki, 16, 93-95.
• Śliwiński, J. (1998). Sztuczne tarło bolenia Aspius aspius L. W H. Jakucewicz, R. Wojda (red.), Karpiowate ryby reofilne I krajowa konferencja hodowców i producentów karpiowatych ryb reofilnych. Brwinów 10–11.02.1998. (strony 51-56). Warszawa: Wydawnictwo PZW.
• Szczepkowski, M. (2012). Racjonalne gospodarowanie populacjami ginących lub zagrożonych gatunków ryb. W M. Mickiewicz (red.), Zasady i uwarunkowania zrównoważonego korzystania z zasobów rybackich. (strony 123-136). Olsztyn: Wydawnictwo IRS.
• Szymańczak, R. i Sell, J. (2011). Genetyczny monitoring procesu zarybiania z wykorzystaniem markerów mikrosatelitarnego DNA. W M. Jankun, G. Furgała-Selezniow, M. Woźniak, A.M. Wiśniewska (red.), Gospodarowanie ichtiofauną w warunkach zróżnicowanego środowiska wodnego. (strony 39-51). Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
• Turkowski, K., Kupren, K. i Hakuć-Błażowska, A. (2008). Prawne i ekonomiczne podstawy gospodarowania karpiowatymi rybami reofilnymi. Olsztyn: Wydawnictwo Mercurius Kaczmarek Andrzej.
• Wiśniewolski, W. (2012). Podstawy racjonalnej gospodarki rybackiej w ekosystemach rzecznych w świetle uwarunkowań środowiskowych i oddziaływań antropogenicznych. M. Mickiewicz (red.), Zasady i uwarunkowania zrównoważonego korzystania z zasobów rybackich. (strony 107-122). Olsztyn: Wydawnictwo IRS.
• Wiśniewolski, W. i Ligięza, J. (2015). Wymagania środowiskowe ichtiofauny rzecznej a zakłócenia reżimu hydrologicznego. W M. Mickiewicz, A. Wołos (red.), Zrównoważone korzystanie z zasobów rybackich na tle ich stanu w 2014 roku. (strony 211-224). Olsztyn: Wydawnictwo IRS.
• Witkowski, A. (1992). Threats and protection of freshwater fishes in Poland. Netherlands Journal of Zoology, 42, 243-259.
• Witkowski, A. i Kotusz, J. (2008). Stan poznania rybostanów rzek Polski (1945–2007). W M. Mizieliński (red.), Użytkownik rybacki – nowa rzeczywistość. (strony 67-69). Warszawa: Wydawnictwo PZW.
• Witkowski, A., Kotusz, J. i Przybylski, M. (2009). Stopień zagrożenia słodkowodnej ichtiofauny Polski: Czerwona lista minogów i ryb – stan 2009. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 45, 33-52.
• Wojda, R., Cieśla, M., Mizieliński, M. i Mielcarski, P. (2008). Wielkość produkcji materiału zarybieniowego ryb reofilnych w Polsce w latach 2003–2006. W M. Mizieliński (red.), Użytkownik rybacki – nowa rzeczywistość. (strony 123-126). Warszawa: Wydawnictwo PZW.
• Wolnicki, J. (2005). Intensywny podchów wczesnych stadiów ryb karpiowatych w warunkach kontrolowanych. Archives of Polish Fisheries, 13, 1-87.
• Wołos, A. (2008). Rejestracja połowów wędkarskich a konieczność prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej, na przykładzie wybranych okręgów Polskiego Związku Wędkarskiego. W M. Mizieliński (red.), Użytkownik rybacki – nowa rzeczywistość. (strony 102-119). Warszawa: Wydawnictwo PZW.
• Wziątek, B., Martyniak, A., Stańczak, K. i Hliwa, P. (2010). Presja kormorana czarnego Phalacrocorax carbo sinensis (L., 1758) na ichtiofaunę Zbiornika Włocławskiego i gospodarkę rybacko-wędkarską w latach 2005–2008. Komunikaty Rybackie, 5, 16-19.
• Żarski, D., Targońska, K., Ratajski, S., Kaczkowski, Z. i Kucharczyk, D. (2008). Artificial reproduction of nase, Chondrostoma nasus (L.), under controlled conditions. Archives of Polish Fisheries, 16, 355-362.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).