Selected Issues of Security Sciences in Terms of Risk Analysis and Resilience Building

• Autorzy: Wolanin Jerzy

Identyfikatory

DOI

10.12845/sft.55.1.2020.7

Warianty tytułu

PL

Wybrane zagadnienia nauk o bezpieczeństwie w aspekcie analizy ryzyka i budowy odporności

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

Aim: The aim of the article is to demonstrate that despite wide variety of areas involving security issues, there exists their common measure and benchmark. The author raised and confirmed a hypothesis that there is a tool allowing for qualitative or quantitative description of security. A risk analysis is such an instrument. Methodology: The article reviews the basic literature summarising current achievements in security sciences. The author proposes a tool that enables both risk analysis and risk management, which is a way of developing resilience to threats. Results: The author indicates two main directions of research works. The first one pertains to engineering approach to solving safety problems, which falls within technical field of science. The second one employs social and political methods of research and comes under social science. Links between them are the subject of author's analysis. Assuming that risk is a measure of safety, the author made a generalisation which allows to integrate the methods of the above mentioned science fields into unified methodology of risk assessment. Related to this, for the purposes of this article the notion of a generalised risk was defined. It incorporates both expert methods of solving problems and a socio-political factor, namely social agitation. The method of aggregating different hazard consequences categories was presented by means of the transformation matrix. Protection systems effectiveness was defined through introduction of the supplementary and system barriers concept to the risk assessment. As a result, a method for evaluating resilience of protected systems, particularly in public administration units as well as in civil protection system. The article also indicates research fields which need deeper exploration, especially in the context of measures and indicators of risk and social resilience. Conclusions: The theoretical foundations of security studies presented in the article offer a holistic view on questions of safety. Based on the analysis and synthesis of existing knowledge new solutions were proposed in regard to local community resilience.

PL

Cel: Celem artykułu jest wykazanie, że istnieje wspólna miara dla poszczególnych zagadnień bezpieczeństwa, pomimo że charakteryzują się one dużą różnorodnością. Postawiono oraz pozytywnie zweryfikowano hipotezę stanowiącą, iż istnieje narzędzie, które – bez względu na obszar badań – pozwoliłoby określić w sposób ilościowy lub jakościowy wartość bezpieczeństwa. Narzędziem tym jest analiza ryzyka. Metodologia: W pracy dokonano syntetycznego przeglądu podstawowej literatury podsumowującej dotychczasowe osiągnięcia nauk o bezpieczeństwie. Zaproponowano narzędzie pozwalające nie tylko na analizę ryzyka, ale również zarządzanie nim, czego wyrazem jest sposób budowy odporności na zagrożenia. Wyniki: Wskazano na dwa główne podejścia do nauk o bezpieczeństwie. Pierwszym są inżynierskie metody rozwiązywania problemów bezpieczeństwa, mieszczące się w dziedzinie nauk technicznych, drugim natomiast – społeczno-polityczne metody badawcze, wpisujące się dziedziny nauk społecznych i humanistycznych. Przeanalizowano powiązania między nimi. Przyjmując ryzyko jako miernik bezpieczeństwa, uogólniono je tak, aby pozwoliło na zintegrowanie metodyk wyżej wymienionych dziedzin nauk w jednolitą metodykę szacowania ryzyka. W związku z tym wprowadzono pojęcie ryzyka uogólnionego uwzględniające nie tylko eksperckie metody rozwiązywania problemów technicznych, ale również społeczne wzburzenie, jako czynnik społeczno-polityczny w analizie ryzyka. Zaprezentowano metodę agregacji różnych kategorii skutków wystąpienia zagrożenia poprzez wprowadzenie matrycy transformacji. Zdefiniowano wydolność systemów ochronnych poprzez wprowadzenie do szacowania ryzyka koncepcji barier systemowych i suplementowych. Pozwoliło to na opracowanie metody pozwalającej na pomiar odporności systemów chronionych, w szczególności w jednostkach administracji publicznej, czy też w systemie ochrony ludności. Ponadto w artykule wskazano obszary badawcze, które wymagają dalszej eksploracji, ze szczególnym uwzględnieniem identyfikacji mierników oraz wskaźników ryzyka i odporności. Wnioski: Przedstawione teoretyczne podstawy badań nad bezpieczeństwem pozwalają na jego holistyczny ogląd. Na podstawie analizy oraz syntezy dotychczasowej wiedzy zaproponowano nowe rozwiązania dotyczące odporności społeczności lokalnej.

Słowa kluczowe

EN

risk; risk assessment; risk measure; risk indicator; outrage; resilience; resilience matrix

PL

ryzyko; szacowanie ryzyka; miary ryzyka; wskaźniki ryzyka; społeczne wzburzenie; odporność; matryca odporności

• Wydawca: Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Safety & Fire Technology
• Rocznik: 2020
• Tom: Vol. 55, iss. 1
• Strony: 102--122
• Opis fizyczny: Bibliogr. 73 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Wolanin Jerzy

• The Main School of Fire Service / Szkoła Główna Służby Pożarniczej

Bibliografia

• [1] Jarmoszko S., Ścieżki konceptualizacji strategii bezpieczeństwa, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Siedlce 2015.
• [2] Od nauk wojskowych do nauk o bezpieczeństwie, Wiśniewski B. (red.), WSPol, Szczytno 2014.
• [3] Kaczmarek W., Ewolucja nauk wojskowych w ujęciu prognostycznym, w: Od nauk wojskowych do nauk o bezpieczeństwie, B. Wiśniewski (red.), WSPol, Szczytno 2014, 39–59.
• [4] Wiśniewski B., Bezpieczeństwo w teorii i badaniach naukowych. Wydanie II uzupełnione i uaktualnione, WSPol, Szczytno 2018.
• [5] Gikiewicz M. i in., Interdyscyplinarność bezpieczeństwa. Teoria. Praktyka. Edukacja, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa 2017.
• [6] Wolanin J., Domain of safety, “Scientific Letters of the University of Źilina” 2006, 3, 52–53.
• [7] Wolanin J., Zarys teorii bezpieczeństwa obywateli. Ochrona ludności na czas pokoju, Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa, Warszawa 2005.
• [8] Kitler W., Skrabacz A., Bezpieczeństwo ludności cywilnej; Pojęcie, organizacja i zadania w czasie pokoju, kryzysu i wojny, Towarzystwo Wiedzy Obronnej, Warszawa 2010.
• [9] Kępka P., Projektowanie systemów bezpieczeństwa, BEL Studio Sp. z o. o., Warszawa 2015.
• [10] Gil A., Nowacka U., Chmiel M., Inżynieria bezpieczeństwa a zagrożenia cywilizacyjne. Wyzwania dla bezpieczeństwa, Centralna Szkoła Państwowej Straży Pożarnej, Częstochowa 2013.
• [11] Wiśniewski M., Zarządzanie sytuacyjne bezpieczeństwem infrastruktury krytycznej państwa, w: Management Science Series Vol. IX, Wydział Zarządzania Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2019.
• [12] Gromek P., W sieci ratownictwa, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego, Warszawa 2018.
• [13] Skowroński W., Teoria bezpieczeństwa pożarowego konstrukcji metalowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
• [14] Guzewski P., Wróblewski D., Małozięć D. (red.), Czerwona księga pożarów, tom I i II, CNBOP-PIB, Józefów 2016.
• [15] Kossowski B., Włodarski A., Wyzwania bezpieczeństwa cywilnego XXI wieku. Inżynieria Działań w Obszarach Nauki, Dydaktyki i Praktyki, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa 2007.
• [16] Kępka P., Bioterroryzm. Polska wobec użycia broni biologicznej, Difin, Warszawa 2009.
• [17] Modele zagrożeń aglomeracji miejskiej wraz z systemem zarządzania kryzysowego na przykładzie miasta stołecznego Warszawy, Najgebauer A. (red.), Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa 2009.
• [18] Jarmoszko S., Antropologia bezpieczeństwa. Kontury naukowej tożsamości, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Siedlce 2015.
• [19] Bezpieczeństwo Narodowe Polski w XXI wieku. Wyzwania i Strategie, Jakubczak R., Flis J. (red.), Bellona, Warszawa 2006.
• [20] Bezpieczeństwo narodowe i zarządzanie kryzysowe w Polsce w XXI wieku – wyzwania i dylematy, Jemioło T., Rajchel K. (red.), Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania i Administracji w Warszawie, Akademia Obrony Narodowej w Warszawie, Warszawa 2008.
• [21] Bezpieczeństwo Narodowe Polski w XXI wieku. Wyzwania i Strategie, Jakubczak R., Marczak J. (red.), Bellona, Warszawa 2011.
• [22] Pogonowski M., Bezpieczeństwo socjalne w aspekcie działalności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Politechnika Koszalińska, Koszalin 2016.
• [23] Górski S., Współczesna Ochrona Ludności (Aspekty prawne i organizacyjne), Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa 2016.
• [24] Skomra W. (red.), Zarządzanie kryzysowe. Praktyczny przewodnik, PRESSCOM Sp. z o.o., Warszawa 2016.
• [25] Zarządzanie Kryzysowe w Wymiarze Lokalnym. Organizacja, procedury, organy i instytucje, Majchrzak D. (red.), Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2014.
• [26] Wiśniewski B., Kozioł J., Falecki J., Podejmowanie decyzji w sytuacjach kryzysowych, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, Szczytno 2017.
• [27] Falecki J., Dylematy zarządzania kryzysowego w Rzeczypospolitej Polskiej, Wyższa Szkoła HUMANITAS, Sosnowiec 2016.
• [28] Falecki J., Zarządzanie kryzysowe w teorii i praktyce. Podmioty wykonawcze, Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego w Kielcach, Kielce 2013.
• [29] Rekomendacje formalnoprawne z zakresu zarządzania kryzysowego, Wróblewski D. (red.), CNBOP-PIB, Józefów 2015.
• [30] Letkiewicz A., Kompetencje menedżerskie w polskiej policji, Politechnika Rzeszowska, Rzeszów 2012.
• [31] Ścibiorek Z., Kuc R., Moczydłowska J. M., Letkiewicz A., Oddziaływanie na personel służb mundurowych, Wydawnictwo Menedżerskie PTM, Warszawa 2014.
• [32] Racjonalizacja zarządzania jednolitymi formacjami umundurowanymi odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo wewnętrzne część 1 i 2, Wiśniewski B. (red.), Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa 2017.
• [33] Szymonik A., Logistyka w Bezpieczeństwie, Difin, Warszawa 2010.
• [34] Logistyka wielopodmiotowych akcji ratowniczych, Roguski J. (red.), CNBOP-PIB, Józefów 2015.
• [35] Wsparcie logistyczne działań służb ratowniczych przez organy zarządzania kryzysowego, Abgarowicz G. (red.), CNBOP-PIB, Józefów 2014.
• [36] Uprawnienia służb specjalnych z perspektywy współczesnych zagrożeń bezpieczeństwa narodowego. Wybrane zagadnienia, Burczaniuk P. (red.), Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Warszawa 2017, https://doi.org/10.15290/bsp.2017.22.01.04.
• [37] Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Warszawa 2013, https://doi.org/10.12797/poliarchia.02.2014.03.07.
• [38] Jarmoszko S., Ścieżki konceptualizacji strategii bezpieczeństwa, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Siedlce 2015, https://doi.org/10.15584/polispol.2015.4.8.
• [39] „From Gaps to Caps” – Possible Future Opportunities for Risk and Capability assessments in the Baltic Sea Region, Title of Project: Risk Management Capability on Gaps Identification in the BSR”, Project number: D.G. ECHO/SUB/2014/693890, Stockholm 2016.
• [40] Zarządzanie kryzysowe. Wybrane wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, Wróblewski D. (red.), CNBOP-PIB, Józefów 2015.
• [41] Aven T., Renn O., Rosa E. A., On the Ontological Status of the Concept of Risk, “Safety Science” 2011, 49, 1074–1079, https://doi.org/10.1016/j.ssci.2011.04.015.
• [42] Aven T. i in., Society for Risk Analysis Glossary, Society for Risk Analysis, 2018.
• [43] Sandman P., Responding to Community Outrage: Strategies for Effective Risk Communication, American Industrial Hygiene Association, USA 2012.
• [44] Aven T., On the link between risk and exposure, “Reliability Engineering and System Safety” 2012, 106, 191–199, https://doi.org/10.1016/j.ress.2012.06.004.
• [45] Rogowski W., Michalczewski A., Zarządzanie ryzykiem w przedsięwzięciach inwestycyjnych. Ryzyko walutowe i ryzyko stopy procentowej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005.
• [46] Grądzka N., Wpływ społecznego wzburzenia na wartość ryzyka, Praca magisterska pod kierunkiem prof. Jerzego Wolanina, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa 2018.
• [47] Herron H. i in., Addressing Climate Change within Disaster Risk Management. A Practical Guide for IDB Project Preparation, Inter-American Development Bank, 2015, https:// publications.iadb.org/publications/english/document/ Addressing-Climate-Change-within-Disaster-Risk-Management-A-Practical-Guide-for-IDB-Project-Preparation.pdf [dostęp: 3 lutego 2020].
• [48] 14.3 Flagship project under EUSBSR. Guiding and Tailoring Risk assessment for the Baltic Sea Region. Priority Area Secure, 2012–2013.
• [49] Metodyka oceny ryzyka na potrzeby systemu zarządzania kryzysowego RP, Skomra W. (red.), Bel Studio Sp. z o. o, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa 2015.
• [50] Raven M. C., Local Responses to Disaster. The Value of Community Led Post Disaster Response Action in Resilience Framework, “Disaster Prevention and Management” 2016, 25, 27–40, https://doi.org/10.1108/dpm-02-2015-0043.
• [51] Ayyoob S., A Critical Review of Selected Tools Assessing Community Resilience, “Ecological Indicators” 2016, 69, 629–664, https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2016.05.023.
• [52] Zwęgliński T. i in., The BaltPrevResilience Monograph Report on Awareness Raising, Bridging and Building Community Resilience in the Baltic Sea Region, The Main School of Fire Service, Warsaw 2015.
• [53] Zarządzanie ryzykiem. Przegląd wybranych metodyk, Wróblewski D. (red), CNBOP-PIB, Józefów 2015.
• [54] Borge D., The book of Risk, John Wiley & Sons, Inc. New York, Toronto 2001.
• [55] Apgar D., Inteligencja Ryzyka. Jak nauczyć się zarządzania niewiadomymi, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2008.
• [56] Skomra W., Panowanie nad ryzykiem w ramach publicznego zarządzania kryzysowego, Bel Studio Sp. z o. o., Warszawa 2018.
• [57] Księga dobrych praktyk w zakresie zarządzania ciągłością działania, Kaszubski R., Romańczuk D. (red.), Związek Banków Polskich, Warszawa 2012.
• [58] Wiśniewski M., Zarządzanie sytuacyjne bezpieczeństwem infrastruktury krytycznej państwa, w: Management Science Series Vol. IX, Wydział Zarządzania Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2019, https://doi.org/10.33141/po.2019.11.05.
• [59] Bralewski A., Wpływ czynników systemowych i suplementowych na możliwości powstania sytuacji kryzysowych w kontekście funkcjonowania systemu zarządzania bezpieczeństwem, Rozprawa doktorska, Akademia Sztuki Wojennej, Warszawa 2019.
• [60] Suddle S., Physical Safety in Multiple Use Space, Rozprawa doktorska, Technische Universiteit van Delf, Delf 2004.
• [61] Boin A., Hart P., Stern E., Sundelius B., The politics of crisis management. Public Leadership under Pressure, Cambridge University Press, University Printing House, Cambridge CB2 8BS, UK 2017, https://doi.org/10.1080/10967490601185757.
• [62] Hart P., Understanding Public Leadership, Ultrecht University, Netherlands School of Public Administration, 2014.
• [63] ADPC. 2013. Integrating Disaster Risk Management into Climate Change Adapation. Disaster Risk Management Practitioner’s Handbook Series. Bangkok, Palaui, Philippines 2013.
• [64] Warren R. F., Wilby R.L., Brown K., Watkiss P., Betts R.A., Murphy J.M., Jason A., Advancing National Climate Change Risk Assessment to Deliver National Adaptation Plans, “Philosophical Transactions of the Royal Society A-Mathematical Physical and Engineering Sciences” 2018, 376 (2121), 20170295, https://doi.org/10.1098/rsta.2017.0295.
• [65] Mazurczyk T., Piekielek N., Tansey E., Goldman B., American archives and climate change: Risks and adaptation, “Climate Risk Management” 2018, 20, 111–125, https://doi.org/10.1016/j.crm.2018.03.005.
• [66] Dembo R. S., Willey J., Freeman J., Seeing tomorrow – Rewriting the Rules of Risk, John Willey and Sons, INC, New York 1998.
• [67] Grant Agreement number: 826518 — CASCADE — UCPM-2018-PP-AG, Community Safety Action for Supporting Climate Adaption and Development, Europejski projekt realizowany przez Baltic States Region w latach 2019–2020.
• [68] European Climate Risk Typology, http://european-crt.org/map.html [dostęp: 9 grudnia 2019].
• [69] Krasuski A., Multisimulation: Stochastic Simulations for the Assessment of Building Fire Safety, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa 2019.
• [70] I Krajowe Forum Ograniczania Ryzyka Katastrof, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Listopad 2019.
• [71] Wolanin J., Jak zmierzyć odporność społeczności lokalnej, w: Administracja Publiczna w Systemie Bezpieczeństwa Państwa, A. Gołębiowska, P. Zientarski (red.), Kancelaria Senatu, Warszawa 2017, 43–68.
• [72] Wolanin J., Chosen Elements of Civilizational Selection Theory. This Is Why Unwilling Events Are Unavoidable, “Scientific Letters of the University of Zilina” 2006, 1, 67–69.
• [73] Misiuk A., Nauki o bezpieczeństwie – geneza, istota i perspektywy rozwoju, BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 16–26.