Mounds and barrows as important elements of cultural landscape of Poland

• Autorzy: Gawałkiewicz Rafał

Identyfikatory

DOI

10.4467/21995923GP.19.007.11574

Warianty tytułu

PL

Kopce i kurhany jako istotne elementy krajobrazu kulturowego Polski

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The tradition of making mounds in the area of Poland goes back to prehistoric times. Mounds had the function as the places of skeleton burials and/or cremation burials as well as places of worship. Later mounds had (among others) the following func-tions: orientation points, signalization points, landmarks and border points, artificial elevations for development, elements of the landscape in gardens and parks, places of burial, monuments honouring famous people and historic events. Their proper documentation, by their characteristics through graphical description, can be a valuable source on their localization, history and technical shape of the building.The article presents proposals of a card of scientific documentation of mounds and barrows, using the example of the Krakus Mound. Based on scientific literature, cartographic materials, lists of the Polish Tourist and Sightseeing Society (PTTK) and interviews in the fields, 1111 (including 85 destroyed) mounds and barrows were illustrated on the map, making an open database.

PL

Tradycja sypania kopców i kurhanów na ziemiach polskich sięga czasów prehistorycznych. Kurhany pełniły funkcję mogilną pochówków szkieletowych i ciałopalnych oraz miejsc kultu. Późniejsze kopce spełniały m.in. funkcje: punktów orientacyjnych, sygnalizacyjnych, strażniczych i granicznych, sztucznych wyniosłości terenu pod zabudowę, elementów wystroju ogrodów i parków dworskich, mogilne, pomników ku czci ważnych osobistości i wydarzeń państwowych. Właściwe ich udokumen-towanie poprzez charakterystykę opisowo-graficzną może stanowić cenne źródło informacji o lokalizacji, historii oraz stanie technicznym budowli. W artykule przedstawiono propozycję karty naukowo-dokumentacyjnej kopca lub kurhanu na przykładzie kopca Krakusa. Na podstawie przeprowadzonej kwerendy literatury naukowej, materiałów kartograficznych, wykazów PTTK oraz wywiadów terenowych zilustrowano na mapie lokalizację 1111 kopców i kurhanów (w tym 85 zniszczonych), które stanowią otwartą bazę danych.

Słowa kluczowe

EN

mounds; barrows; landscape elements; base of mounds and barrows

PL

kopce; kurhany; elementy krajobrazu; baza kopców i kurhanów

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Geoinformatica Polonica
• Rocznik: 2019
• Tom: T. 18
• Strony: 87--99
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Gawałkiewicz Rafał

• AGH University of Science and Technology in Krakow

Bibliografia

• 1. Centralne Dyrektorium Pomiarów w Państwie Pruskim z 20 grudnia 1879 z uwzględnieniem poprawek wprowadzonych uchwałami z 16 grudnia 1882 i 12 grudnia 1884 roku.
• 2. Duma P. (2015). Tajne świadki graniczne w Europie Środkowej od XVI do XIX w. – problem słabo zbadany, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, vol. 63, no. 1, pp. 79–91.
• 3. Gill G. (2006). Kopce w krajobrazie kulturowym Polski, Małopolskie Stowarzyszenie Miłośników Tradycji Mazurka Dąbrowskiego w Krakowie, wyd. 2 uzup. Wydawnictwo DjaF, Kraków.
• 4. Banasik P., Góral W. (2016). Kopiec Krakusa a zachód Słońca w dniu przesilenia letniego – aspekty astronomiczno-archeologiczne, „Materiały Archeologiczne”, vol. 41, pp. 303–314.
• 5. Hełm-Pirgo M. (1928). Kartoznawstwo i wojskowe wyzyskanie terenu. Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Lwów – Warszawa – Kraków.
• 6. Hlebionek-Woźniak A., Hlebionek M. (2011). Ustalenia w sprawie stosowania jednolitych sygnatur na mapach topograficznych i geometrycznych, planach i szkicach na podstawie uchwały Centralnego Dyrektorium Pomiarów w Państwie Pruskim z 20 grudnia 1879 z uwzględnieniem poprawek wprowadzonych uchwałami z 16 grudnia 1882 i 12 grudnia 1884 roku (accessed: 04.2018).
• 7. Kiersnowski R. (1960). Znaki graniczne w Polsce Średniowiecznej. Archeologia Polski, vol. 5, no. 2, pp. 257–289.
• 8. Klimek R. (2016). Ślady średniowiecznej granicy Warmii między Reszlem a Świętą Lipką. Studia Geohistorica. Rocznik Historyczno-Geograficzny, no. 4, pp. 38–50.
• 9. Lewakowski J. (1920). Klucz znaków przyjętych dla map austriackich 1:75000 i 1:200000, pruskich 1:100000 i 1:200000, rosyjskich 1:84000 i 1:126000. Terenoznawstwo i Kartografia Wojskowa. Nakładem Księgarni J. Czerneckiego. Warszawa–Kraków.
• 10. Marciniak-Kajzer A., Horbacz T.J. (1994). Gruszczyce, st. 1, gm. Błaszki, woj. Sieradzkie, AZP 69-42/-. Informator Archeologiczny: badania, no. 28, pp. 93–94.
• 11. Znaki umowne dla map topograficznych w skali 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000. (1961). Ministerstwo Obrony Narodowej. Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego 271/61. Warszawa.
• 12. Osowski F. (1955). Dokumentacja Geograficzna. Stan pokrycia obszaru Polski materiałami kartograficznymi. Polska Akademia Nauk – Instytut Geografii, no. 10. Warszawa.
• 13. Partridge A. (2015). W stulecie hekatomby. Cmentarze wojenne z lat 1914–1918 w dawnej Galicji Zachodniej jako unikatowy zespół sepulkralny. Dzieje, twórcy, symbolika, stan zachowania, problemy ochrony. Pamięć Wielkiej Wojny, Ochrona Zabytków, no. 1, pp. 95–129.
• 14. Porada K. (2016). Kopce w krajobrazie Krakowa i okolic. Topiarius – Studia Krajobrazowe, Wydanie monograficzne Krajobraz Polski. Cudze chwalicie. Ochrona i kształtowanie rodzimego krajobrazu – tom 1. Rzeszów, pp. 121–130.
• 15. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku (Dz.U. 2017.0.2187).
• 16. Zestawienie znaków topograficznych map austriackich, niemieckich i rosyjskich (1925). Druk i wydanie Wojskowy Instytut Geograficzny. Warszawa.
• 17. Znaki topograficzne map polskich w podziałce 1:50.000 i 1:100.000 (1922). Nakładem Instytutu Wojskowo–Geograficznego. Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).