Wybrane formy rzeźby terenu w sudeckiej części Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów (pd.-zach. Polska)

• Autorzy: Migoń Piotr

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana-040-001

Warianty tytułu

EN

Selected Landforms in the Sudetic part of Land of Extinct Volcanoes Geopark (SW Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obszar Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów obejmuje część górską (sudecką) i przedgórską. W granicach geoparku znajdują się część Gór Kaczawskich, mających cechy gór niskich oraz część Pogórza Kaczawskiego. Mimo niewielkich wysokości bezwzględnych, rzeźba terenu jest różnorodna pod względem morfologicznym i genetycznym, a zróżnicowanie w dużej mierze nawiązuje do złożonej budowy geologicznej obszaru. Wyróżniające się zespoły form to wzniesienia i grzbiety twardzielcowe, zbudowane ze skał wulkanicznych wieku permskiego i kenozoicznego oraz elementy rzeźby krawędziowej (kuesty) rozwiniętej na permskich i mezozoicznych skałach osadowych. Wśród wzniesień zbudowanych z bazaltów część ma charakter neków. Do odpornościowego zróżnicowania podłoża nawiązują także przełomy rzeczne. Georóżnorodność obszaru uzupełniają formy skałkowe i odziedziczone formy środowiska peryglacjalnego, osuwiska, formy krasowe, przełomy rzeczne związane z reorganizacją sieci odwodnienia po zaniku lądolodu skandynawskiego oraz formy antropogeniczne, głównie związane z działalnością górniczą. Liczne miejsca wyróżniające się pod względem rzeźby mają charakter geostanowisk i są zagospodarowane geoturystycznie lub planowane do takiego zagospodarowania w przyszłości.

EN

The area of Land of Extinct Volcanoes Geopark can be divided into a mountainous (located in the Sudetes Mountains) and a fore-mountain part. Within the former are the low-altitude range of the Kaczawskie Mountains and the hilly land of the Kaczawskie Foothills. Despite their low altitude, morphology is very diverse in terms of both appearance and origin, reflecting to a large extent the complex geological structure of the region. The most distinctive landforms include lithologically-controlled hills and ridges built of Permian and Cenozoic volcanic rocks, as well as cuesta landforms developed on Permian and Mesozoic sedimentary rocks. Among basaltic hills many are necks. Variable rock resistance is also reflected by the occurrence of fluvial gorges. Further components of regional geodiversity are tors and crags, inherited periglacial landforms, landslides, karst phenomena, water gaps caused by drainage reorganization during Scandinavian ice-sheet decay, and anthropic landforms caused by mining activities. Numerous localities of geomorphological significance may play a role of geosites and are either already developed as local geotourist destinations or planned to be developed in the future.

Słowa kluczowe

PL

rzeźba strukturalna; przełomy rzeczne; skałki; kras; osuwisko; rzeźba antropogeniczna; geoturystyka; Góry Kaczawskie; Pogórze Kaczawskie; Sudety

EN

structural relief; fluvial gorges; tors; karst; landslide; anthropogenic relief; geotourism; Kaczawskie Mts.; Kaczawskie Foothills; Sudetes

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2021
• Tom: Vol. 40
• Strony: 7--35
• Opis fizyczny: Bibliogr. 106 poz., rys.

Twórcy

autor

Migoń Piotr

• Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000-0001-5232-7476

Bibliografia

• Adam A., 2004. Rzeźba strukturalna Pogórza Kaczawskiego i południowo-wschodniej części Pogórza Izerskiego. Przyroda Sudetów 7: 175–190.
• Badura J., Pécskay Z., Koszowska E., Wolska A., Zuchiewicz W., Przybylski B., 2005. New age and petrological constraints on Lower Silesian basaltoids, SW Poland. Acta Geodynamica et Geomaterialia 2, 3(139): 7–15.
• Badura J., Pécskay Z., Koszowska E., Wolska A., Zuchiewicz W., Przybylski B., 2006. Nowe dane o wieku i petrologii kenozoicznych bazaltoidów dolnośląskich. Przegląd Geologiczny 54: 145–153.
• Badura J., Przybylski B., 1998. Zasięgi lądolodów plejstoceńskich deglacjacja obszaru między Sudetami a Wałem Śląskim. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 385: 9–28.
• Badura J., Przybylski B., Zuchiewicz W., 2004. Cainozoic evolution f Lower Silesia, SW Poland: a new interpretation in the light of sub-Cainozoic and sub-Quaternary topography. Acta Geodynamica et Geomaterialia 1, 3(135): 7–29.
• Baraniecki L., 1952. Gołoborza Ostrzycy i Sobótki. Czasopismo Geograficzne 20–21: 439–440.
• Baranowski Z., Haydukiewicz A., Kryza R., Lorenc S., Muszyński A., Solecki, A., Urbanek Z., 1990. Outline of the geology of the Góry Kaczawskie (Sudetes, Poland). Neues Jahrbuch für Paläontologie, Abhandlungen 179: 223–257.
• Białek D., Raczyński P., Sztajner P., Zawadzki D., 2007. Archeocjaty wapieni wojcieszowskich. Przegląd Geologiczny 55: 1112–1116.
• Biernacka J., 2012. Provenance of Upper Cretaceous quartz-rich sandstones from the North Sudetic Synclinorium, SW Poland: constraints from detrital tourmaline. Geological Quarterly 56: 315–332.
• Birkenmajer K., 1967. Bazalty dolnośląskie jako zabytki przyrody nieożywionej. Ochrona Przyrody 32: 225–276.
• Birkenmajer K., Pécskay Z., Grabowski J., Lorenc M.W., Zagożdżon P., 2007. Radiometric dating of the Tertiary volcanics in Lower Silesia, Poland. V. K-Ar and palaeomagnetic data from Late Oligocene to Early Miocene basaltic rocks of the North-Sudetic Depression. Annales Societatis Geologorum Poloniae 77: 1–16.
• Brilha J., 2018. Geoheritage and Geoparks. W: E. Reynard, J. Brilha (eds), Geoheritage: assessment, protection, and management. Elsevier, Amsterdam: 323–335.
• Cedro B., Mianowicz K., Zawadzki D., 2009. Ocena walorów geoturystycznych stanowisk pochodzenia wulkanicznego Gór i Pogórza Kaczawskiego. W: M. Dutkowski (red.), Problemy turystyki i rekreacji 2. Oficyna In Plus, Szczecin: 25–35.
• Chachaj J., Kida J., Martini A., 1984. Niektóre problemy sedymentacji kemowej w zachodniej części Sudetów Środkowych. Acta Universitatis Wratislaviensis 655, Prace Instytutu Geograficznego A3: 3–16.
• Chrząstek A., Wojewoda J., 2011. Mezozoik południowo-zachodniej Polski (synklinorium północnosudeckie). W: A. Żelaźniewicz, J. Wojewoda, W. Ciężkowski (red.), Mezozoik i kenozoik Dolnego Śląska. WIND, Wrocław: 1–10.
• Chrząstek, A., Wypych, M., 2018. Coniacian sandstones from the North Sudetic Synclinorium revisited: palaeoenvironmental and palaeogeographical reconstructions based on trace fossil analysis and associated body fossils. Geologos 24: 29–53.
• Duszyński F., Migoń P., Różycka M., Michniewicz A., 2017. Rzeźba progu kredowego i pokrywy blokowe koło Wilkowa (Pogórze Kaczawskie). Przyroda Sudetów 20: 269–288.
• Dylikowa A., 1952. Wycieczka w Góry Kaczawskie. Geografia w szkole 2: 26–42.
• Florek W., Olszowa A., 2008. Morfologiczne skutki eksploatacji agatów w dolinie środkowej Kaczawy. Landform Analysis 9: 280–284.
• Gawroński O., 1956. Uwagi o występowaniu zwietrzałych bazaltów w okolicy Legnicy. Przegląd Geologiczny 10: 483–484.
• Genieser K., 1936. Studien zur Diluvialgeschichte des Bober–Katzbach–Gebirges und seiner Flüsse. Heinrich Wilhelm Dove Gesellschaft, Liegnitz.
• Grocholski A., Jerzmański J., 1975. Zabytki paleowulkanizmu na Dolnym Śląsku w świetle ochrony przyrody. Ochrona Przyrody 40: 291–340.
• Grocholski A., Wiśniewski E., 1995. Przewodnik geologiczny po Parku Krajobrazowym Chełmy na Pogórzu Kaczawskim. Państwowy Instytut Geologiczny, Wrocław.
• Grodzicki A., 1972. Petrografia i mineralogia piasków złotonośnych Dolnego Śląska. Geologia Sudetica 6: 233–291.
• Haydukiewicz A., 1987. Melanże Gór Kaczawskich. W: Przewodnik LVIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Wałbrzych: 106–114.
• Inwentaryzacja geopunktów na obszarze Partnerstwa Kaczawskiego, 2019. Online: drive.google.com/file/d/1jVK7xISZp5fcRBh1whLjf_pt_6QYXcOf/view (data dostępu: 2021-04-15)
• Jahn A., 1952. Lodowce „typu Baffina” i problem moren ablacyjnych. Czasopismo Geograficzne 23–24: 3–14.
• Jahn A., 1966. Sudety Zachodnie i ich przedpole. W: Przewodnik wycieczkowy IX Ogólnopolskiego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Wrocław: 3–55.
• Kida J., Jary Z., 2003. Lessy Pogórza Kaczawskiego. Przyroda Sudetów Zachodnich 6: 211–222.
• Kowalski A., Kasza D., Wajs J., 2019. Structural control of mass movements on slopes formed of magmatic and metamorphic rocks: the case study of Wielisławka Mt. (SW Poland, Sudetes Mts.). Geological Quarterly 63: 460–477.
• Kowalski A., Maciejak K., 2016. Zastosowanie metod geomorfometrycznych w analizie deformacji powierzchni terenu spowodowanych działalnością górniczą na przykładzie kopalni „Nowy Kościół” („Stare Zagłębie Miedziowe”, synklinorium północnosudeckie). Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 466: 137–146.
• Kowalski A., Maciejak K., Wojewoda J., Kozłowski A., Raczyński P., 2017. Antropogeniczne zmiany rzeźby na terenach górniczych Starego Zagłębia Miedziowego (synklinorium północnosudeckie) w świetle analiz geomorfometrycznych NMT LiDAR i danych archiwalnych. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 469: 177–200.
• Kowalski A., Makoś M., Pitura M., 2018. New insights into the glacial history of southwestern Poland based on large-scale glaciotectonic deformations – a case study from the Czaple II gravel pit (western Sudetes). Annales Societatis Geologorum Poloniae 88: 341–359.
• Kowalski A., Wojewoda J., 2017. Nowo rozpoznane formy osuwiskowe w dolinie Kaczawy na Pogórzu Kaczawskim (Sudety Zachodnie). Landform Analysis 34: 15–27.
• Kowalski B., 1977. Podłoże trzeciorzędu przedpola Sudetów Zachodnich w rejonie Jawora. Przegląd Geograficzny 49: 99–118.
• Kowalski K., 1954. Jaskinie Polski, t. 3. PWN, Warszawa.
• Kozłowski S., Parachoniak W., 1967. Wulkanizm permski w depresji północnosudeckiej. Prace Muzeum Ziemi 11: 191–222.
• Kryza R., Muszyński A., 1992. Pre-Variscan volcanic-sedimentary succession of the central southern Góry Kaczawskie, SW Poland: outline geology. Annales Societatis Geologorum Poloniae 62:117–140.
• Kryza R., Zalasiewicz J.A., Mazur S., Aleksandrowski P., Sergeev S., Presnyakov S., 2007. Early Palaeozoic initial-rift volcanism in the Central European Variscides (the Kaczawa Mountains, Sudetes, SW Poland): evidence from SIMS dating of zircons. Journal of the Geological Society, London 164: 1207–1215.
• Krzemińska E., Awdankiewicz M., 2011. Historia geologiczna aktywności wulkanicznej na obszarze Polski. Kosmos 60: 261–275.
• Krzyszkowski D., Czech A., 1995. Kierunki nasunięć lądolodu plejstoceńskiego na północnym obrzeżu Wzgórz Strzegomskich, Przedgórze Sudeckie. Przegląd Geologiczny 43: 647–651.
• Kühn B., 1916. Über einen Rundhöcker auf Quadersandstein der Löwenberger Kreidemulde. Zeitschrift der deutschen geologischen Gesellschaft B68: 14–17.
• Kural S., 1979, Geologiczne warunki występowania, geneza i wiek kaolinów zachodniej części granitowego masywu strzegomskiego. Biuletyn Instytutu Geologicznego 313: 9–68.
• Latocha A., 2009. Land use changes and longer-term human-environment interactions in a mountain region (Sudetes Mountains, Poland). Geomorphology 108: 48–57.
• Latocha A., Urbanowicz, M., 2010. Terasy rolne w Górach Sowich. W: E. Smolska, J. Rodzik (red.), Procesy erozyjne na stokach użytkowanych rolniczo (metody badań, dynamika i skutki). Prace i Studia Geograficzne 45: 307–321.
• Lorenc S., 1983. Petrogeneza wapieni wojcieszowskich. Geologia Sudetica 18(1): 61–119.
• Maciejak K., 1988. Morfologia wzgórz bazaltowych Pogórza Kaczawskiego. Niepublikowana praca magisterska (maszynopis), Instytut Geograficzny, Uniwersytet Wrocławski.
• Maciejak K., 2010. Wilkołak jako element środkowoeuropejskiej prowincji wulkanicznej. W: R. Gorzkowski (red.), Wilkołak (Wilcza Góra) koło Złotoryi. Geologia – przyroda – historia. Towarzystwo Miłośników Ziemi Złotoryjskiej, Złotoryja: 11–42.
• Maciejak K., Gorzkowski R., 2010. Rezerwat przyrody Wilcza Góra i jego rola w edukacji przyrodniczej i regionalnej. W: R. Gorzkowski (red.), Wilkołak (Wilcza Góra) koło Złotoryi. Geologia – przyroda – historia. Towarzystwo Miłośników Ziemi Złotoryjskiej, Złotoryja: 135–165.
• Maciejak K., Maciejak K., 1991. Pseudokrasowe jaskinie w dolinie Drążnicy (Pogórze Kaczawskie). Karkonosz, Sudeckie materiały krajoznawcze 5, 84–92.
• Maciejak K., Migoń P., 1990. Rzeźba krawędziowa Pogórza Izerskiego i Kaczawskiego. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 46 (4–5): 73–81.
• Martini A., 1969. Sudetic tors formed under periglacial conditions. Biuletyn Peryglacjalny 19: 351–369.
• Mastalerz M., 1983. Budowa geologiczna północno-wschodniej i centralnej części rowu Świerzawy. Kwartalnik Geologiczny 27: 491–502.
• Mazur S., Aleksandrowski P., Kryza R., Oberc-Dziedzic T., 2006. The Variscan Orogen in Poland. Geological Quarterly 50: 89–118.
• Mazur S., Aleksandrowski P., Szczepański J., 2010. Zarys budowy i ewolucji tektonicznej waryscyjskiej struktury Sudetów. Przegląd Geologiczny 58: 133–145.
• Michniewicz A., 2016. Skałki zieleńcowe grzbietu Okola w Górach Kaczawskich (Sudety Zachodnie). Chrońmy Przyrodę Ojczystą 72: 206–218.
• Michniewicz A., Jancewicz K., Migoń P., 2020. Large-scale geomorphological mapping of tors – Proposal of a key and landform interpretation. Geomorphology 357: ID 107106.
• Michniewicz M., 1998. The pre–Elsterian valley system in the Western Sudetes, southwestern Poland, and its later transformation. Geologia Sudetica 31: 317–328.
• Migoń P., 1996. Struktura morfotektoniczna centralnej części Sudetów Zachodnich w świetle mapy zagęszczonych poziomic. Czasopismo Geograficzne 67: 233–244.
• Migoń P., 1999. Doliny jarowe na Pogórzu Kaczawskim. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 55(2): 91–99.
• Migoń P., 2000. Geneza Wąwozu Myśliborskiego na Pogórzu Kaczawskim. Przyroda Sudetów Zachodnich 3: 137–144.
• Migoń P., 2014. Naturalni rzeźbiarze powierzchni ziemi. Przyrodnicza ścieżka edukacyjna Wąwóz Myśliborski w PK „Chełmy”. Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych, Wrocław.
• Migoń P., 2019. Z geomorfologii Sudetów (92). Miłek w Górach Kaczawskich. Sudety 2(170): 32–35.
• Migoń P., Jancewicz K., Szymanowski K., 2021. Disentangling polygenetic relief of low mountains at the margin of inland glaciation – Upper Nysa Szalona drainage basin, Sudetes, Central Europe. Catena 204: 105383.
• Migoń P., Kasprzak M., 2015. Rozwój rzeźby terenu. W: A. Żelaźniewicz (red.), Przyroda Dolnego Śląska, wyd. II. Polska Akademia Nauk – Oddział we Wrocławiu, Wrocław: 101–144.
• Migoń P., Kasprzak M., Jancewicz K., 2020. Inherited periglacial geomorphology of a basalt hill in the Sudetes, Central Europe: Insights from LiDAR-aided landform mapping. Permafrost and Periglacial Processes 31: 587–597.
• Migoń P., Krzyszkowski D., Gogół K., 1998. Geomorphic evolution of the mountain front of the Sudetes between Dobromierz and Paszowice and adjacent areas, with particular reference to the fluvial systems. Geologia Sudetica 31: 289–305.
• Migoń P., Latocha A., 2018. Human impact and geomorphic change through time in the Sudetes, Central Europe. Quaternary International 470: 194–206.
• Migoń P., Łach J., 1998. Geomorphological evidence of neotectonics in the Kaczawa sector of the Sudetic Marginal Fault, southwestern Poland. Geologia Sudetica 31: 307–316.
• Migoń P., Maciejak K., Zygmunt M., 2002. Peryglacjalna rzeźba wzgórz bazaltowych Pogórza Kaczawskiego (Sudety Zachodnie) jej znaczenie dla paleogeografii plejstocenu. Przegląd Geograficzny 74: 491–508.
• Migoń P., Pijet-Migoń E., 2016. Overlooked geomorphological component of volcanic geoheritage – diversity and perspectives for tourism industry, Pogórze Kaczawskie region, SW Poland. Geoheritage 8: 333–350.
• Migoń P., Pijet-Migoń E., 2017. Viewpoint geosites – values, conservation and management issues. Proceedings of the Geologists’ Association 128: 511–522.
• Migoń P., Pijet-Migoń E., 2020. Not simply volcanoes – Geoheritage of the Cretaceous system in the Land of Extinct Volcanoes Geopark, West Sudetes (SW Poland). Geotourism 17(61–62): 3–22.
• Migoń P., Zygmunt M., 2001. Przyroda nieożywiona Muchowskich Wzgórz. Przyroda Sudetów Zachodnich 4: 163–170.
• Milewicz J., 1997. Górna kreda depresji północnosudeckiej (litoi biostratygrafia, paleogeografia, tektonika oraz uwagi o surowcach). Acta Universitatis Wratislaviensis 1971, Prace Geologiczno-Mineralogiczne 61, Wrocław.
• Muszer J., Muszer A., 2017. Evaluation of the geotouristic attractions from the Wojcieszów area. Geotourism 48–49: 31–46
• Niebrzydowska A., Remisz J., 2012. Zmiany antropogeniczne wywołane wydobyciem agatów w okolicy Nowego Kościoła (Pogórze Kaczawskie). W: I.Malik (red.), Antropopresja w wybranych strefach morfoklimatycznych – zapis zmian w rzeźbie i osadach. Uniwersytet Śląski, Sosnowiec: 292–298.
• Oberc J., 1972. Budowa geologiczna Polski t. IV. Tektonika cz. 2, Sudety i obszary przyległe. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa Piasecki H., 1956. Morphologie périglaciaire du bord des Sudetes aux environs de Jawor. Biuletyn Peryglacjalny 4: 277–283.
• Piasecki H., 1961. Stratigraphy of Quaternary deposits in the Kaczawa Foreland. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego B 8: 93–112.
• Pijet-Migoń E., 2016. Geoturystyka – nowe możliwości wykorzystania dziedzictwa Ziemi w turystyce. Studium przypadku Krainy Wygasłych Wulkanów w Sudetach Zachodnich. Ekonomiczne Problemy Turystyki 1(33): 301–312.
• Pijet-Migoń E., Migoń P., 2019. Promoting and interpreting geoheritage at the local level – bottom-up approach in the Land of Extinct Volcanoes. Geoheritage 11: 1227–1236.
• Placek A., 2007. Basaltic hills as structural landforms – morphometry versus rock strength (a study from the Kaczawskie upland, SW Poland). Universitatis Ostravensis Acta Facultatis Rerum Naturalium 237, Geographia – Geologia 10: 111–127.
• Placek A., 2008. Formy skalne przełomu Srebrnej koło Lwówka Śląskiego. Przyroda Sudetów 11: 111–126.
• Placek A., 2011. Rzeźba strukturalna Sudetów w świetle wyników pomiarów wytrzymałości skał i analiz numerycznego modelu wysokości. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego 16: 1–190.
• Poznaj moc Ziemi. Przewodnik po Geoparku Krainy Wygasłych Wulkanów w 30 geopunktach, 2019. Online: drive.google.com/file/d/1nUZfvBQqLYugkO36b4CO6nEatxGuaFqK/view (data dostępu: 15.04.2021).
• Pulina M. (red.), 1996. Jaskinie Sudetów. PTPNoZ, Kraków. Pulina M., 1977. Zjawiska krasowe w Sudetach polskich. Dokumentacja Geograficzna IGiPZ PAN 2–3: 1–118.
• Remisz J., Bijak S., 2011. Stoki usypiskowe Ostrzycy i ich aktywność w świetle badań dendrogeomorfologicznych. Przyroda Sudetów 14: 197–206.
• Rogala W., 2003. Pionowy układ jaskiń krasowych na górze Połom w Górach Kaczawskich. Przegląd Geologiczny 51: 238–242.
• Różycka M., 2014. Atrakcyjność geoturystyczna okolic Wojcieszowa w Górach Kaczawskich. Przegląd Geologiczny 62: 514–520.
• Różycka M., Migoń P., 2018. Customer-oriented evaluation of geoheritage—on the example of volcanic geosites in the West Sudetes, SW Poland. Geoheritage 10: 23–37.
• Różycka M., Migoń P., Michniewicz A., 2017. Topographic Wetness Index and Terrain Ruggedness Index in landslide studies, on examples from the Sudetes, SW Poland. Zeitschrift für Geomorphologie 61, Suppl. 2: 61–80.
• Sikora W., 1986. Skład mineralny zwietrzeliny bazaltowej z Dunina. Archiwum Mineralogiczne 41: 43–55.
• Solecki A., 2011. Rozwój strukturalny epiwaryscyjskiej pokrywy platformowej w obszarze synklinorium północnosudeckiego. W: A.Żelażniewicz, J.Wojewoda, W.Ciężkowski (red.), Mezozoik i kenozoik Dolnego Śląska. WIND, Wrocław: 19–36.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland. Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91(2): 143–171.
• Synowiec G., Jasińska M., 2002. Rumowiska skalne w dolinach jarowych na Pogórzu Kaczawskim. Przyroda Sudetów Zachodnich 5: 175–184.
• Śliwiński W., Raczyński P., Wojewoda J., 2003. Sedymentacja utworów epiwaryscyjskiej pokrywy osadowej w basenie północnosudeckim. W: W. Ciężkowski, J. Wojewoda, A. Żelaźniewicz (red.), Sudety Zachodnie: od wendu do czwartorzędu. WIND, Wrocław: 119–126.
• Teisseyre H., 1963. Siodło Bolków-Wojcieszów jako charakterystyczny przykład struktury kaledońskiej w Sudetach Zachodnich. Prace Instytutu Geologicznego 30: 279–300.
• Teisseyre H., 1967. Najważniejsze zagadnienia geologii podstawowej w Górach Kaczawskich. W: H.Teisseyre (red.), Przewodnik 40. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Warszawa: 11–30.
• Traczyk A., 2011. Morfologia i geneza przełomowego odcinka doliny Kaczawy między Sędziszową a Nowym Kościołem na Pogórzu Kaczawskim. Przyroda Sudetów 14: 167–180.
• Traczyk A., Kasprzak M., 2009. Skałki keratofirowe okolic Kaczorowa w Górach Kaczawskich. Przyroda Sudetów 12: 123–134.
• Walczak W., 1968. Sudety. PWN, Warszawa.
• Walczak W., 1972. Sudety i Przedgórze Sudeckie. W: M.Klimaszewski (red.), Geomorfologia Polski, t. 1, Polska południowa.Góry i wyżyny. PWN, Warszawa: 167–231.
• Wocke M.F., 1927. Der Basalt in der Schlesischen Landschaft. Veröffentlichungen der Schlesischen Gesellschaft für Erdkunde 5: 1–51.
• Zimmermann E., Kühn B., 1936. Geologische Karte von Preussen und benachbarten deutschen Ländern. Lieferung 292. Erläuterungen zu Blatt Goldberg und Schönau (2. Auflage). Berlin.
• Zouros N.C., 2008. European Geoparks Network: transnational collaborations on Earth heritage protection, geotourism and local development. Geotourism 1(12): 3–22.
• Żelaźniewicz A., Aleksandrowski P., 2008. Regionalizacja tektoniczna Polski - Polska południowo-zachodnia. Przegląd Geologiczny 56: 904–911.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).