Potencjalne zagrożenie suszą rolniczą w północnej części województwa małopolskiego

Kopacz, M.; Twardy, S.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Potencjalne zagrożenie suszą rolniczą w północnej części województwa małopolskiego

Autorzy

Kopacz M. , Twardy S.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Potential risk of agricultural drought in the northern part of małopolska voivodeship

Języki publikacji

Abstrakty

Zjawisko suszy jest złożonym procesem zachodzącym w środowisku przyrodniczym. Prowadzi do zmniejszenia zasobów wodnych i powolnego wyczerpywania się wód w zlewni. W następstwie suszy atmosferycznej pojawia się tzw. susza glebowa. Dalszy brak opadów prowadzi do suszy rolniczej, negatywnie wpływającej na produkcję roślinną. Od wielu lat IUNG-PIB w Puławach prowadzi system monitoringu suszy rolniczej (SMSR) w Polsce. Na podstawie klimatycznego bilansu wodnego KBW – wskazuje on na obszary, w których wystąpiło zagrożenie suszą w stosunku do konkretnych roślin uprawnych w warunkach określonej struktury gleb. Celem pracy była ocena potencjalnego zagrożenia suszą rolniczą w wybranych obszarach administracyjnych województwa małopolskiego. Szczególnie przeanalizowane zostały powiaty olkuski, miechowski, proszowicki i dąbrowski, jako te, w których wielkość opadu na tle średniej dla województwa jest najmniejsza. Do analizy wykorzystano wspomniany wskaźnik KBW oraz wskaźnik glebowy Wg, opisujący strukturę gleb. Uzyskano w ten sposób progowe wartości KBWg, które uśredniono wagowo, uwzględniając strukturę upraw polowych. Tak otrzymano średnioważone progowe wartości klimatycznego bilansu wodnego KBWs, które podzielono na cztery kategorie zagrożenia suszą. Z analizy wynika, że zagrożenie to nie jest znaczące, a tam, gdzie ono wystąpiło, znaczenie produkcji rolniczej jest stosunkowo niewielkie. Wykazano także, że potencjalne zagrożenie suszą w większym stopniu zależy od czynnika glebowego, niż od samej struktury uprawowej, chociaż nie jest ona oczywiście bez znaczenia.

The drought is a complex process that occurs in the natural environment. Drought reduces water resources and causes slow depletion of water in river basin. As the consequence, such called soil drought occurs after meteorological drought. Continued lack of rainfall leads to agricultural drought, adversely affecting crop production. For many years IUNG-PIB in Puławy has been operating system of monitoring agricultural drought (SMSR) in Poland. On the basis of climatic water balance (CWB) – it indicates the areas in which there’s been a threat of drought in relation to specific crops in conditions of specific soil structure. The aim of the study was to evaluate the potential risk of agricultural drought in selected, administrative areas of Lesser Poland Voivodeship. Districts of Olkusz, Miechów, Proszowice and Dąbrowa Tarnowska have been analyzed in details as those in which the amount of precipitation compared with average precipitation for the voivodeship is the smallest. The mentioned CWB index as well as soil classification were used to characterize the soil structure. This resulted in threshold values CWBs that were weight-averaged in relation to structure of the field crops. The threshold values were divided into four categories of drought risk. The analysis shows that the risk is not significant, and where it occurred, the importance of agricultural production is relatively small. It was also shown that the potential risks of drought are more dependent on the soil factor than the structure of cultivation, although it is not, of course, irrelevant.

Słowa kluczowe

klimatyczny bilans wodny potencjalne zagrożenie suszą struktura użytkowania rolniczego wskaźnik glebowy

climatic water balance potential threat of drought soil type structure of agricultural use

Wydawca

Wydawnictwo ITP

Czasopismo

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

Rocznik

2016

Tom

T. 16, z. 1

Strony

5--19

Opis fizyczny

Bibliogr. 22 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kopacz M.

m.kopacz@itp.edu.pl

Małopolski Ośrodek Badawczy ITP w Krakowie, ul. Ułanów 21B, 31-450 Kraków

autor

Twardy S.

Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Małopolski Ośrodek Badawczy w Krakowie

Bibliografia

1. DOROSZEWSKI A. 2010. Susza rolnicza monitorowana [Drought agricultural monitored]. Lubelskie Aktualności Rolnicze. Nr 12 (244) s. 16–17.
2. DOROSZEWSKI A., JADCZYSZYN J., KOZYRA J., PUDEŁKO R., STUCZYŃSKI T., MIZAK K., ŁOPATKA A., KOZA P., GÓRSKI T., WRÓBLEWSKA E. 2012. Podstawy systemu monitoringu suszy rolniczej [Fundamentals of the agricultural drought monitoring system]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 12. Z. 2(38) s. 77–91.
3. DOROSZEWSKI A., MARCINKOWSKA I. 1995. Klimatyczny bilans wodny sezonów wegetacyjnych 1921–1993 w Puławach [Climatic water balance growing seasons 1921–1993 in Puławy]. W: Środowisko przyrodnicze Lubelszczyzny. Gleby i klimat Lubelszczyzny. Cz. II. Klimat. Red. J. Kołodziej, R. Turski. Materiały z Konferencji Naukowej. Lublin, 25 kwietnia 1994 r. Lublin s. 193–197.
4. GUS niedatowane. Bank danych lokalnych [Bank of local data] [online]. [Dostęp: 15.10.2015]. Dostępny w Internecie: http: //stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.hier?p_id=7990&p_token=-1560113653
5. KOPACZ M. 2011. Zmienność obciążenia składnikami nawozowymi rolniczych obszarów karpackich w kontekście przeobrażeń strukturalno-przestrzennych [The variability of the nutrient loads of Carpathian agricultural areas in the context of structural and spatial transformations]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 31. ISBN 978-83-62416-32-5 ss. 122.
6. KOPACZ M., PUSZKARZ A. 1997. Środowisko glebowe w konfrontacji z wielkimi pożarami lasów [The soil environment in confrontation with large forest fires]. Inżynieria Środowiska. T. 2 s. 111–117.
7. KOPACZ M., TWARDY S. 2012. A spatial analysis of biogenic load differentiation of an agricultural origin in the Carpathian basin. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 21. No. 5A s. 196–200.
8. KOPACZ M., TWARDY S. 2015. Charakterystyka glebowo-rolnicza regionu górnej Wisły w aspekcie niedoborów wodnych roślin uprawnych z uwzględnieniem badań realizowanych w zlewni górnego Dunajca oraz Raby [The soil and agricultural characteristic of the upper Vistula region river in terms of water deficit for crops with regard to studies carried out in the upper Dunajec and Raba catchments]. Falenty. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-96-7 ss. 119.
9. KOPEĆ S. 1990. Wpływ sposobu użytkowania gruntu na wielkość spływu powierzchniowego po stoku i stężenia unoszonych składników [The influence of land use on the surface runoff down the slope and the concentration of chemical components]. W: Zanieczyszczenia obszarowe w zlewniach rolniczych. Materiały Seminaryjne. Nr 26. Falenty. IMUZ s. 61–68.
10. ŁABĘDZKI L. 1996. Potrzeby wodne i redukcja plonu roślin przy ograniczonych zasobach wody do nawodnień [Water requirements and reduce of crop with limited water resources for irrigation]. Przegląd Naukowy Wydziału Melioracji i Inżynierii Środowiska SGGW. Z. 10 s. 311–318.
11. ŁABĘDZKI L. 2004. Problematyka susz w Polsce [Drought problems in Poland]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 4. Z. 1 s. 47–66.
12. ŁABĘDZKI L. 2006. Susze rolnicze – zarys problematyki oraz metody monitorowania i klasyfikacji [Agricultural droughts – an outline of problems and methods of monitoring and classification]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy Naukowe i Monografie. Nr 17. ISBN 83-88763-63-6 ss. 107.
13. ŁABĘDZKI L., BĄK B. 2011. Prognozowanie suszy meteorologicznej i rolniczej w systemie monitorowania suszy na Kujawach i w dolinie górnej Noteci [The forecasting of meteorological and agricultural drought in monitoring system in Kujawy and in the upper Noteć valley]. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich. Nr 5. PAN Oddział w Krakowie s. 19–28.
14. ŁABĘDZKI L., BĄK B., KANECKA-GESZKE E., KASPERSKA-WOŁOWICZ W., SMARZYŃSKA K. 2008. Związek między suszą meteorologiczną i rolniczą w różnych regionach agroklimatycznych Polski [Relationship between meteorological and agricultural drought in different agroclimatic regions in Poland]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy Naukowe i Monografie. Nr 25. ISBN 978-83-61875-03-1 ss. 137.
15. MIODUSZEWSKI W. 1996. Kształtowanie retencji wodnej w krajobrazie rolniczym [The management of water retention in the agricultural landscape]. W: Potrzeby i możliwości zwiększenia retencji wodnej na obszarach wiejskich. Materiały Seminaryjne. Nr 37. Falenty. Wydaw. IMUZ s. 7–11.
16. MIODUSZEWSKI W. 1999. Ochrona i kształtowanie zasobów wodnych w krajobrazie rolniczym [Protection and management of water resources in the agricultural landscape]. Falenty. Wydaw. IMUZ. ISBN 83-85735-79-8 ss. 126.
17. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych [Regulation of the Minister of the Environment of 23 December 2002 on the detailed requirements to be met by action programs aimed at reducing the outflow of nitro gen from agricultural sources]. Dz.U. 2002. Nr 4 poz. 44.
18. SMOROŃ S., KOPACZ M., TWARDY S., KUŹNIAR A. 2011. Protective significance of meadows and pastures for the natural environment of the Western Carpathians (as an example of the Upper Dunajec River basin). Journal of Water and Land Development. No. 15 s. 73–82.
19. SMOROŃ S., KOWALCZYK A., KOSTUCH M. 2009. Użytkowanie gruntów zlewni Szreniawy w kontekście ochrony gleby i wody w latach 1995–2005 [Land use in the Szreniawa catchment area in the context of soil and water protection in the years 1995–2005]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 9. Z. 27 s. 167–179.
20. TWARDY S. 2009. Tendencje zmian użytkowania przestrzeni rolniczej obszarów karpackich [Trends in the use of agricultural areas of the Carpathian]. Studia i Raporty IUNG-PIB. Z. 17 s. 49–58.
21. TWARDY S., KUŹNIAR A., KOPACZ M. 2001. Charakterystyka rolnictwa w Karpatach Polskich [The characteristic of agriculture in the Polish Carpathians]. W: Trwała okrywa roślinna jako podstawa zrównoważonego rozwoju rolnictwa w zlewniach karpackich. Red. S. Twardy. Konferencja. 9–11 października 2001 r. Jaworki, Falenty–Kraków. IMUZ s. 230–237.
22. TWARDY S., KUŹNIAR A., KOPACZ M. 2007. An impact of mountain meadow utilization on the yield and the soil-water environment. Ekologia travneho porastu VII [Grassland Ecology VII]. Banska Bystrica SARC Nitra&GMARI s. 297–300.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-e10c1808-7b64-443f-8f2a-d85fed3b0920