Możliwości odbudowy zasobów wodnych w rejonie odkrywek węgla brunatnego Jóźwin IIB i Kazimierz Północ

• Autorzy: Nowak Bogumił , Przybyłek Jan , Szadek Paweł , Rosa Jarosław

Identyfikatory

DOI

10.7306/2024.40

Warianty tytułu

EN

Possibilities of restoring water resources in the area of JóŸwin IIB and Kazimierz Północ opencast lignite mines (central Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Water loss in the brown coal mining area in the western part of the Konin Lignite Basin is a problem that has been observed for many years. It is most visible in the area located north-west of the Jóźwin IIB and Kazimierz Północ opencast lignite mines, where the lake ’s water level has decreased by up to 6 m. The factors influencing the decline in the water level in the lakes include climate change and human activity, including mining drainage. Due to the current situation, the ongoing recultivation of the Kazimierz Północ opencast lignite mine and the planned end of operation of the Jóźwin IIB opencast lignite mine in 2023, the Regional Water Management Board in Poznaň has developed a concept for accelerating the process of flooding three mine workings and restoring the channels discharging mine water. This plan also assumes the restoration of water conditions in the area of opencast lignite mines and lakes and rivers within the impact of the depression cone associated with them, especially in the catchment area of the Ostrowo-Gopło Canal and Lake Powidzkie. The concept, which has already been partially implemented, includes:1) reconstruction of the existing drainage system of the Jóźwin IIB opencast lignite mine and redirection of water from deep drainage to the final excavation left after the Kazimierz Północ opencast lignite mine (completed in 2020); 2) reconstruction of the drainage system of the Jóźwin IIB opencast lignite mine and redirection of water from deep drainage to the final excavation left after the Jóźwin IIB opencast lignite mine (completed in June 2024); 3) supplying water from Lake Gosławskie or Lake Pątnowskie using the Central Pumping Station of the Pątnów Power Plant to the final reservoir left after the Kazimierz Północ open-pit mine and further through the Roztoka reservoir to the final reservoir left after the Jóźwin IIB opencast lignite mine, using the resources of the Ślesiński Canal (in the design phase, planned implementation in 2025/2026). Thanks to the solutions used, the final excavation left after the Kazimierz Północ opencast lignite mine was flooded in 2023, and not in 2030 as expected. The implementation of further plans will allow us to accelerate the process of filling the Roztoka reservoir and the excavation left after the Jóźwin IIB opencast lignite mine and to rebuild water conditions in their surroundings, especially in the area of Powidzki Landscape Park. The work aims to present the stages of flooding the post-mining excavation reservoirs of the Kazimierz Północ and Jóźwin IIB opencast lignite mines, indicate the factors determining this process, and describe solutions that accelerate it while assessing the effects of the actions taken on the natural environment.

Słowa kluczowe

PL

warunki klimatyczne; odwadnianie kopalni; regionalny stożek depresyjny; degradacja jeziora; zbiorniki poeksploatacyjne; odbudowa zasobów wodnych

EN

climatic conditions; mine dewatering; regional depression cone; lake degradation; post-mining reservoirs; restoration of water resources

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 72, nr 11
• Strony: 615--635
• Opis fizyczny: Bibliogr. 88 poz., map., rys., tab. wykr.

Twórcy

autor

Nowak Bogumił

• IMGW-PIB, ul. Podleśna 61, 01-673 Warszawa

• https://orcid.org/0000-0002-6963-770X

autor

Przybyłek Jan

• Instytut Geologii UAM, ul. Krygowskiego 12, 61-680 Poznań

• https://orcid.org/0000-0002-7692-8273

autor

Szadek Paweł

• ZE PAK S.A., ul. Kazimierska 45, 62-510 Konin

• https://orcid.org/0000-0003-1570-6367

autor

Rosa Jarosław

• BIPROWDMEL Sp. z o.o. Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska, ul. Murawa 29, 61-655 Poznań

• https://orcid.org/0000-0001-7725-9334

Bibliografia

• 1. BLECHACZ J., KARPA Z. 1969 - Odwodnienie kopalń węgla brunatnego w rejonie Konina. Przewodnik XLI Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Wyd. Geol., Warszawa: 59-63.
• 2. BRYL M., ŁYCZKOWSKA G. 2019 - Wody powierzchniowe w Wielkopolsce - gospodarowanie zasobami, ochrona i zagrożenia wynikające ze zmian klimatycznych i działalności człowieka. [W:] Choiński A. (red.), Wody Wielkopolski. Wyd. Naukowe UAM, Poznań: 491-513.
• 3. CHMIEL J. 1993a - Flora roślin naczyniowych wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego i jej antropogeniczne przeobrażenia w wieku XIX i XX, część 1. Pr. Zakł. Taksonomii Roślin UAM w Poznaniu, 1: 1-202.
• 4. CHMIEL J. 1993b - Flora roślin naczyniowych wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego i jej antropogeniczne przeobrażenia w wieku XIX i XX, część 2, Atlas rozmieszczenia roślin. Pr. Zakł. Taksonomii Roślin UAM w Poznaniu, 1: 1-212.
• 5. CHMIEL J., NOWAK B., GEZELLA-NOWAK I. 2019 - Rośliny naczyniowe Jeziora Powidzkiego i jego okolic. [W:] Nowak B. (red.), Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś. IMGW-PIB, Warszawa: 75-98.
• 6. CHOIŃSKI A., PTAK M.2008 - Zanikanie jezior w Wielkopolsce na tle Polski. Rocz. Glebozn., 59 (2): 25-31.
• 7. CHOIŃSKI A., PTAK M. 2019 - Zmiany i zanik powierzchni jezior. [W:] Choiński A. (red.), Wody Wielkopolski. Wyd. Naukowe UAM, Poznań: 314-332.
• 8. CHOIŃSKI A., PTAK M., STRZELCZAK A. 2012 - Examples of lakes disappearence as an effect of reclamation works in Poland. Limnol. Rev., 4: 161-167.
• 9. CHOIŃSKI A., ŁAWNICZAK A.E., PTAK M., SOBKOWIAK L. 2016 - Causes of lake area changes in Poland. Polish J. Environmental Studies, 25 (5): 1883-1890.
• 10. DĄBROWSKI S., STRABURZYŃSKA-JANISZEWSKA R., RYNARZEWSKI W., ZACHAŚ J., MATUSIAK M., JANISZEWSKA B., PAWLAK A. 2008 - Model warunków hydrogeologicznych w zasięgu leja depresji KWB Konin dla potrzeb ich modelowania programem Visual Modflow. Arch. Hydroconsult Sp. z o.o., Poznań.
• 11. DECYZJA Dyrektora RZGW w Poznaniu z dnia 25 maja 2021 r. znak PO.RUZ.4210.8.2021.OB.8 na usługę wodną w zakresie piętrzenia wód powierzchniowych cieku Strugi Kleczewskiej za pomocą przepustu 2XDN888+DN1500 w km 8+883 cieku wyposażonego w zastawki z zamknięciem szandorowym oraz szczególne korzystanie z wód, obejmujące przerzut wód powierzchniowych ze Strugi Kleczewskiej do projektowanego zbiornika wodnego zlokalizowanego w wyrobisku końcowym likwidowanego zakładu górniczego odkrywki Kazimierz Północ.
• 12. FISZER J. 2013 - Model numeryczny warunków hydrogeologicznych dla projektowanej odkrywki Ościsłowo. HYDROS Biuro Usług Hydrogeologicznych i Kompleksowych Analiz Środowiska, Oborniki Śląskie. Arch. KWB Konin.
• 13. FISZER J., DĄBROWSKI S., ORION-JĘDRYSEK M., DERKOWSKA-SITARZ M., STRABURZYŃSKA-JANISZEWSKA R., RYNARZEWSKI W., ZACHAŚ J., MATUSIAK M., JANISZEWSKA B., PAWLAK A. 2009 - Numeryczny model hydrogeologiczny dla KWB Konin w zasięgu oddziaływania systemu odwadniania wraz z bilansem wodnogospodarczym. Instytut Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, Wrocław. Arch. KWB Konin.
• 14. GEZELLA I. 2006 - Warunki hydrogeologiczne w zlewni rynny jeziornej Powidz-Ostrowo wraz z analizą czynników wpływających na stany wód podziemnych i powierzchniowych, pr. magisterska. Arch. Instytutu Geologii UAM, Poznań (numer arch.).
• 15. GRAF R. 2010 - Tendencje zmian stanów płytkich wód podziemnych na NizinieWielkopolskiej wlatach 1961-2000. [W:] Graf R., Marciniak M. (red.), Zasoby, zagrożenia i ochrona wód podziemnych. Stud. Pr. Geogr. Geol., 11: 79-95.
• 16. GRAF R. 2012 - Struktura i funkcjonowanie lokalnych systemów krążenia wód podziemnych na obszarze Wysoczyzny Poznańskiej. Pr. Stud. Geogr. Geol., 26: 1-403.
• 17. GRAF R., JAWGIEL K. 2019 - Wieloletnie tendencje zmian stanów płytkich wód podziemnych. [W:] Choiński A. (red.), Wody Wielkopolski. Wyd. Naukowe UAM, Poznań: 445-462.
• 18. GRZEŚKOWIAK A., NOWAK B., NOWAK D. 2012 - Możliwości retencji wód jeziora Lednica i jego zlewni. Biul. Parków Krajobrazowych Wielkopolski, 18 (20): 119-130.
• 19. ILNICKI P. 1996 - Wpływ drenażu odkrywek węgla brunatnego na walory rekreacyjne Pojezierza Gnieźnieńskiego. Aura, 11: 10-12.
• 20. ILNICKI P. 2008 – Ratowanie jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego. Biul. Parków Krajobrazowych Wielkopolski, 14 (16): 48-65.
• 21. ILNICKI P., ORŁOWSKI W. 2006a - Ocena oddziaływania odwodnienia odkrywek w rejonie Kleczewa prowadzonych przez Kopalnię Węgla Brunatnego „Konin” S.A. w Kleczewie na poziomy wody w jeziorach położonych przy wododziale rzeki Noteci i rzeki Warty. Polskie Towarzystwo Rybackie, Poznań. Arch. Gminy Powidz.
• 22. ILNICKI P., ORŁOWSKI W. 2006b - Klęska ekologiczna w Powidzkim Parku Krajobrazowym. Aura, 10: 11-14.
• 23. ILNICKI P., ORŁOWSKI W. 2011 - Rezygnacja z retencjonowania wody na wododziale Noteci i Warty sprzeczna z zasadą zrównoważonego rozwoju. Gosp. Wodna, 8: 322-328.
• 24. ILNICKI P., FARAT R., GÓRECKI K., LEWANDOWSKI P. 2012 - Wielkopolska nie stepowieje. Wiad. Melioracyjne i Łąkarskie, 4: 152-158.
• 25. ILNICKI P., GÓRECKI K., SZCZEPAŃSKI M. 2017 - Accelerated peatland disappearance in the vicinity of the Konin brown coal strip mine. J. Water and Land Develop., 35 (10-12): 83-93.
• 26. KAŁUŻA T., SROKA Z., LEWANDOWSKA J. 2017 – Wpływ obniżenia normalnego poziomu piętrzenia zbiornika Jeziorsko na przepływy niżówkowe na rzece Warcie. Acta Scient. Polon. Formatio Circumiectus, 16 (2): 107-122.
• 27. KAMIŃSKI W. 2009 - Modernizacja Kanału Ślesińskiego ze środków Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013. Gosp. Wodna, 6: 225-229.
• 28. KANIECKI A. 1991 - Zmiany stosunków wodnych w rejonie Konina związane z działalnością kopalnictwa odkrywkowego. [W:] Stankowski W. (red.), Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Wyd. Naukowe UAM, Poznań: 137-151.
• 29. KANIECKI A. 1997 - The influence of anthropopressure on water relations in the Wielkopolska Lowland. Geogr. Polonica, 68: 65-80.
• 30. KANIECKI A. 2007 - Przemiany stosunków wodnych na obszarze Niziny Wielkopolskiej do końca XVIII wieku związane z antropopresją. [W:] Michalczyk Z. (red.). Obieg wody w środowisku naturalnym i przekształconym. Wyd. Uniw. Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin: 304-318.
• 31. KĘDZIORA A. 2008 - Bilans wodny krajobrazu konińskich kopalni odkrywkowych w zmieniających się warunkach klimatycznych. Rocz. Glebozn., 59 (2): 104-118.
• 32. KOZARSKI S. 1962 - Recesja ostatniego lądolodu z północnej części Wysoczyzny Gnieźnieńskiej a kształtowanie się Pradoliny Noteci-Warty. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Pr. Komisji Geograficzno-Geologicznej, 2 (3): 1-154.
• 33. KOZULA R. 1998 - Dokumentacja geologiczna złoża węgla brunatnego Koźmin w kat. B+C1+C2. Przedsiębiorstwo Geologiczne PROXIMA S.A., Wrocław (nazwa archiwum i numer arch.).
• 34. KRYGOWSKI B. 1961 - Geografia fizyczna Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, część I, Geomorfologia. Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, Komitet Fizjograficzny Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
• 35. LAWNICZAK A.E., KUTYŁA S. 2015 - Zmiany powierzchni jezior wybranych obszarów chronionych na podstawie materiałów kartograficznych. Prz. Geogr., 81 (1): 96-107.
• 36. MARSZELEWSKI W., RADOMSKI B. 2008 - Quantitative degradation of water resources of the lakes in the eastern part of the Gniezno Lakeland, [W:] Bajkiewicz-Grabowska E., Borowiak D. (red.), Anthropogenic and natural transformations of lakes, vol. 2. Polskie Towarzystwo Limnologiczne, Gdańsk: 119-122.
• 37. MARSZELEWSKI W., PTAK M., SKOWRON R. 2011 - Antropogeniczne i naturalne uwarunkowania zaniku jezior na Pojezierzu Wielkopolsko-Kujawskim. Rocz. Glebozn., 62 (2): 283-294.
• 38. MONITORING środowiska wodnego rejonu odkrywek PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Konin S.A. w roku hydrologicznym 2023 (11.2022-10.2023), tom II, część 1 - Odkrywka Jóźwin IIB i Odkrywka Kazimierz w likwidacji. 2024 - POLTEGOR-INSTYTUT, Wrocław. Arch. KWB Konin.
• 39. NOWAK B. 2018 - Rola jezior w kształtowaniu zasilania i drenażu wód podziemnych na Pojezierzu Gnieźnieńskim w warunkach naturalnych i antropopresji hydrodynamicznej, praca doktorska. Arch. Instytutu Geologii UAM, Poznań.
• 40. NOWAK B. 2019a - Znikające jeziora. Obserwator, Zima 2019/2020: 22-25.
• 41. NOWAK B. 2019b - Reżim hydrologiczny Jeziora Powidzkiego oraz jego znaczenie w lokalnych i regionalnych systemach wodonośnych. [W:] Nowak B. (red.), Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś. IMGW-PIB, Warszawa: 37-48.
• 42. NOWAK B. 2021 - Raport roczny z Zadania DS.-6.3/2020 pt. Ryzyko zaniku jezior w Polsce środkowo-zachodniej - ocena stopnia i czynników odpowiedzialnych. Arch. Pracowni Limnologii IMGW-PIB, Poznań.
• 43. NOWAK B. (red.) 2022 - Zwiększenie retencji i odbudowa zasobów wodnych terenów pogórniczych na obszarze Wielkopolski wschodniej. Arch. RZGW, Poznań.
• 44. NOWAK B., GRZEŚKOWIAK A. 2010 - Ocena skutków piętrzenia jezior jako element wstępny opracowania modelu rewitalizacji jezior województwa wielkopolskiego. [W:] Mońka B. (red.). Zarządzanie zasobami wodnymi w dorzeczu Odry. Wyd. PZITS, 894: Wrocław: 271-280.
• 45. NOWAK B., LASKOWSKI M. 2024 - Modernizacja zabudowy hydrotechnicznej rzeki Meszny jako przykład działań w celu zwiększenia możliwości retencyjnych w zlewniach małych rzek nizinnych. Gosp. Wodna, 9: 6-15.
• 46. NOWAK B., LAWNICZAK-MALINSKA A.E. 2019 - The influence of hydrometeorological conditions on changes in littoral and riparian vegetation of a meromictic lake in the last half-century. Water, 11, 2651; http://doi.org.10.3390/w11122651
• 47. NOWAK B., MIELCAREK M. 2016 - Water resources of Powidzkie Lake and its catchment. [W:] Klimaszyk P., Marszelewski W., Rzymski P., Books of abstracts International Conference „Lakes, Reservoirs and Ponds Impacts - Threats - Conservation”, Iława (Poland), 31.05-03.06.2016. Polish Limnol. Soc., Toruń: 163-168.
• 48. NOWAK B., PRZYBYŁEK J. 2020 - Recharge and drainage of lakes in Powidzki Landscape Park in the conditions of increased anthropogenic and environmental pressure (Central-Western Poland). Geol. Quart., 64 (1): 205-219.
• 49. NOWAK B., PTAK M. 2018a - The effect of a water dam on Lake Powidzkie and its vicinity. Bull. Geogr., Physical Geogr. Ser., 15: 5-13.
• 50. NOWAK B., PTAK M. 2018b - Potential use of lakes as a component of small retention in Wielkopolska. [W:] E3S Web Conf., vol. 44, 2018,10th Conference on Interdisciplinary Problems in Environmental Protection and Engineering EKO-DOK 2018, Article Number: 00127; https://doi.org.10.1051/e3sconf/20184400127
• 51. NOWAK B., PTAK M. 2019a - Natural and anthropogenic conditions of water level fluctuations in lakes - Powidzkie Lake case study (Central-Western Poland). Journal of Water and Land Development, 40 (I-III): 13-25.
• 52. NOWAK B., PTAK M. 2019b - Możliwości retencyjne jezior w zlewni rzeki Panny na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Gosp. Wodna, 6: 7-11.
• 53. NOWAK B., WŁADCZYK J. 2022 - Działania Wód Polskich poprawiających retencję na Pojezierzu Wielkopolsko-Kujawskim. Gosp. Wodna, 2: 12-19.
• 54. NOWAK B., BRODZIŃSKA B., GEZELLA-NOWAK I. 2011 - Natural and economic factors of shrinkage of lakes of the Wielkopolska Lakeland. Limnol. Rev., 11 (3): 123-132.
• 55. NOWAK B., NADOLNA A., STANEK P. 2018 - Evaluation of the potential for the use of lakes in restoring water resources and flood protection, with the example of the Noteć Zachodnia River catchment (Gniezno Lakeland, Poland). Meteorology Hydrology and Water Management, 6 (2): 45-58.
• 56. NOWAK B., JAWGIEL K., NADOLN A.A. 2019 - Morfometria Jeziora Powidzkiego. [W:] Nowak B. (red.) Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś. IMGW-PIB, Warszawa: 31-36.
• 57. NOWAK B., NADOLNA A., KOWALEWSKI G. 2019 - Przemiany hydrograficzne Jeziora Powidzkiego i jego okolic. [W:] Nowak B. (red.), Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś. IMGW-PIB, Warszawa: 21-29.
• 58. NOWAK B., PTAK M., BARTCZAK J., SOJKA M. 2022a - Hydraulic structures as a key component of sustainable water management at the catchment scale - case study of the Rgilewka River (Central Poland). Buildings, 12: 675; https://doi.org/10.3390/buildings12050675
• 59. NOWAK B., PTAK M., SOJKA M. 2022b - Monitoring of the technical condition and optimisation of the functioning of small hydraulic structures in Poland: The case study of the Oświecim weir. Buildings, 12: 1527; https://doi.org/10.3390/buildings12101527
• 60. NOWAK B., ANDRZEJAK A., FILIPIAK G., PTAK M., SOJKA M. 2022b - Assessment of the impact of flow changes and water management rules in the dam reservoir on energy generation at the Jeziorsko hydropowerplant. Energies, 15, 7695; https://doi.org/10.3390Z/en15207695
• 61. NOWAK B., ANDRZEJAK A., JEWASIK M., FILIPIAK G., WALCZAK Ł. 2023 - Stabilizacja poziomu wody w jeziorach Bruzdy Zbąszyńskiej jako przykład działań przeciwdziałających niedoborom wody w rejonie Pojezierza Lubuskiego. [W:] Czerniawski R. (red.), Materiały konferencyjne IV Konferencji Naukowo-Technicznej „Funkcjonowanie i ochrona wód płynących” POTAMON III, Łukęcin, 20-22 września 2023 r. Uniw. Szczeciński, Szczecin: 62-63.
• 62. NOWAK B., SZADEK P., SZYMAŃSKI K., LAWNICZAK-MALINSKA A. 2023 - Concept and implementation of solutions improving water relations in the area of the flooded opencast lignite mine Kazimierz Północ in the East Wielkopolska Region (Central-West Poland). Water, 15: 706; doi: 10.3390/w15040706
• 63. NOWAK B., SZADEK P., WIDERA M., KRUCZYŃSKA E. 2024 - Przyrodnicze i gospodarcze wyzwania związane z eksploatacją i rekultywacją konińskich odkrywek węgla brunatnego. [W:] Rotnicka-Dłużewska J. (red.). Przewodnik do wycieczek terenowych. IV Polski Kongres Geologiczny, Poznań, 10-14 czerwca 2024 r.: 105-135.
• 64. NOWICKI P. 2014 - Kanał Ślesiński. Jak bursztyn na wielkiej pętli. Ekofakty, 6. WFOŚiGW, Poznań: 11-13.
• 65. ORŁOWSKI W., ILNICKI P. 2007 - Problemy gospodarowania wodą w otoczeniu Kopalni Węgla Brunatnego Konin. Gospodarka Wodna, 9/2007: 383-386.
• 66. PASZTELANIEC A., KOLADA A., KUTYŁA S., BIELCZAŃSKA A., NOWAK B., HOBOT A., DZIURA A. 2021 - Obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych - aspekty przyrodnicze i uwarunkowania formalno-prawne. Dokumentacja jezior regionów wodnych Noteci i Warty: Niedzięgiel, Chłop i Szarcz. IOŚ-PIB, Warszawa: 1-149.
• 67. PIASECKI A., MARSZELEWSKI W. 2013 - Krótkookresowe zmiany zasobów wodnych jezior w zlewni Kanału Ostrowo-Gopło. Wydawnictwo Bezkresy Wiedzy, Saarbrücken: 1-112.
• 68. PIASECKI A., SKOWRON R. 2014 - Changing the geometry of basins and water resources of Lakes Gopło and Ostrowskie under the influence of anthropopressure. Limnological Review, 14(1): 33-43.
• 69. PRZYBYŁEK J. 2011 - Warunki hydrogeologiczne i problemy odwadniania odkrywek węgla brunatnego we wschodniej Wielkopolsce. Roczniki Gleboznawcze, 62(2): 341-356.
• 70. PRZYBYŁEK J. 2018 - Aktualne problemy odwadniania złóż węgla brunatnego w Wielkopolsce. Górnictwo Odkrywkowe, 2/2018: 5-14.
• 71. PRZYBYŁEK J. 2020 - Środowiskowe uwarunkowania skutków eksploatacji odkrywkowej węgla brunatnego na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Przegląd Geologiczny, 68(8): 645-654.
• 72. PRZYBYŁEK J. 2021 - Stan i możliwości odbudowy stosunków wodnych na Pojezierzu Gnieźnieńskim po zakończeniu odkrywkowej eksploatacji węgla brunatnego. [W:] KROGULEC E. (red.), Wybrane zagadnienia hydrogeologiczne oraz różne aspekty związane z eksploatacją wód podziemnych. PZITS, Częstochowa: 11-25.
• 73. PRZYBYŁEK J., NOWAK B. 2011 - Wpływ niżówek hydrogeologicznych i odwodnień górniczych na systemy wodonośne Pojezierza Gnieźnieńskiego. Biuletyn PIG, 445, Seria Hydrogeologia, XII/2: 513-527.
• 74. PRZYBYŁEK J., GĄBKA M., KAMIŃSKI W., WILIŃSKI R. 2020 - Analiza możliwości zasilania jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego zasobami wodnymi rzeki Warty oraz szczytowego stanowiska Kanału Ślesińskiego. Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego, Poznań.
• 75. ROTNICKA J. 1991 - Zmiany w zakresie bilansu wód powierzchniowych i podziemnych w obszarach eksploatacji węgla brunatnego regionu Konina (odkrywki Pątnów, Jóźwin, Kazimierz). [W:] STANKOWSKI W. (red.), Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań: 153-163.
• 76. ROTNICKI K. 1963 - Zagadnienie zasięgu stadiału leszczyńskiego i poznańskiego w południowo-wschodniej części Wysoczyzny Gnieźnieńskiej. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, 11: 133-189.
• 77. SAWICKI J. 2000 - Zmiany naturalnej infiltracji opadów do warstw wodonośnych pod wpływem głębokiego, górniczego drenażu. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław: 1-174.
• 78. SOBKOWIAK L. 2019 - Przekształcenia stosunków wodnych na Nizinie Wielkopolskiej w czasach historycznych. [W:] CHOIŃSKI A. (red.), Wody Wielkopolski. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań: 477-490.
• 79. STANKOWSKI W. 1999-Wielkopolska. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa: 1-140.
• 80. STANKOWSKA A., STANKOWSKI W. 1995 - Litologia i stratygrafia kenozoiku okolic Konina. Przegląd Geologiczny, 43(7): 559-564.
• 81. STANKOWSKI W., WIDERA M., WILKOSZ P., DANEL W., PIELACH M. 2009 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50000, Arkusz Kleczew (476). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 82. STANKOWSKI W., WŁODARSKI W. 2019 - Morfogeneza rynny powidzko-ostrowskiej i jej otoczenia w ujęciu strukturalnym i paleogeograficznym. [W:] NOWAK B. (red.), Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś. IMGW-PIB, Warszawa: 13-20.
• 83. WACHOWIAK G. 2003 - Aktualny bilans wodny zlewni Strugi Biskupiej jako efekt zmian wywołanych eksploatacja odkrywkową w Kopalni Węgla Brunatnego „Konin”. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A - Geografia Fizyczna, 54: 131-150.
• 84. WIDERA M. 1998 - Ewolucja paleomorfologiczna i paleotektoniczna elewacji konińskiej. Geologos, 3: 55-102.
• 85. WIDERA M. 2021 - Geologia polskich złóż węgla brunatnego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 1-180.
• 86. WRZESIŃSKI D. 2009-EntropiaodpływurzekwPolsce. StudiaiPrace z Geografii i Geologii, 33, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• 87. WRZESIŃSKI D., PERZ A. 2019a - Odpływ rzeczny i jego struktura. [W:] CHOIŃSKI A. (red.), Wody Wielkopolski. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań: 114-126.
• 88. WRZESIŃSKI D., PERZ A. 2019b- Tendencje zmian odpływu rzecznego. [W:] CHOIŃSKI A. (red.), Wody Wielkopolski. Wydawnictwo Naukowe UAM: Poznań: 126-136.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).