Historical water-powered ferrous metallurgy reconstructed from tree-rings and lacustrine deposits (Mała Panew Basin, southern Poland)

• Autorzy: Malik I. , Wistuba M. , Opała M. , Franek M. , Woskowicz-Ślęzak B. , Mańczyk G. , Tyrol Cz.

Identyfikatory

DOI

10.1515/geochr-2015-0012

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

According to historical sources in the basin of Mała Panew River there were at least 56 water- powered iron smelters from 14th–19th century. Now only two metallurgy plants work in the area. Many of the former smelting settlements ceased to exist. Historical data on the smelting industry in the area are often scarce. The aim of the study was to reconstruct the history of ferrous metallurgy from (1) the remains of wooden historical buildings, (2) remains of charcoal kilns and (3) deposits from former smelter pond. Results show that Regolowiec smelting settlement existed already in the 17th century (at least several decades earlier than historical written sources suggest) and was later repaired after destruction caused probably by floods. Charcoal used for iron smelting in the ironworks in Brusiek on the Mała Panew River was burnt at the turn of the 18th century. This is in accordance with historical sources indicating particular prosperity of the metallurgy in that period. Upstream of the ironworks in Brusiek in the first half of the 17th century a large pond existed flooding the floor of the Mała Panew valley. Study has shown that the pond was at least 100 years older than historical sources have indicated.

Słowa kluczowe

EN

historical bloomery; iron smelting; charcoal kiln; smelter pond; dendrochronology; lacustrine deposits

• Wydawca: De Gruyter
• Czasopismo: Geochronometria
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 42, no.1
• Strony: 79--90
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz., rys.

Twórcy

autor

Malik I.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Wistuba M.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Opała M.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Franek M.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Woskowicz-Ślęzak B.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Mańczyk G.

• Family Kolping Association, Leśna 8, 47-110 Kolonowskie, Poland

autor

Tyrol Cz.

• Forest District Koszęcin, Sobieskiego 1, 42-286 Koszęcin, Poland

Bibliografia

• 1. Backmeroff C and Di Pasquale G, 2001. Dendrochronological dating of charcoal kilns: a new method for dating historical land use at the upper timberline. In: Kaennel Dobbertin M, Bräker OU, eds., International Conference Tree Rings and People. Davos, 22-26 September 2001, Abstracts. Birmensdorf, Swiss Federal Research Institute WSL.
• 2. Baillie MGL, 2005. A slice through time: dendrochronology and precision dating. Routledge, London: 176pp.
• 3. Bednarek A, 1992. Hutnictwo na ziemiach polskich (Iron metallurgy in the Polish lands). Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego w Polsce, Katowice: 367pp (in Polish).
• 4. Bilamboz A, 2008. Dealing with heteroconnections and short tree-ring series at different levels of dating in the dendrochronology of the Southwest German pile-dwellings. Dendrochronologia 26: 145– 155, DOI 10.1016/j.dendro.2008.07.001.
• 5. Ciszewski D, Kramarz P, Malik I, Owczarek P and Zygmunt E, 2005. Geomorfologiczne skutki funkcjonowania i degradacji sztucznych progów wodnych (Geomorphic effects of the existance and degradation of water dams). Czasopismo Geograficzne 76(4): 329–343 (in Polish).
• 6. Ciszewski D and Malik I, 2004. The use of heavy metal concentrations and dendrochronology in the reconstruction of sediment accumulation, Mała Panew River Valley, southern Poland. Geomorphology 58: 161–174, DOI 10.1016/S0169-555X(03)00230-7.
• 7. Ciszewski D, Malik I and Szwarczewski P, 2004. Pollution of the Mała Panew River Sediments by Heavy Metals: Part II. Effect of Changes in River Valley Morphology. Polish Journal of Environmental Studies 13: 597–605.
• 8. Globisch W, 2004. Z dziejów wspólnoty parafialnej i kościoła w Kolonowskiem (History of the parisch community and church in Kolonowskie). Wydawnictwo Świętego Krzyża, Opole: 212pp (in Polish).
• 9. Goszyk E, 2001. Kartki z dziejów żelaznego Bruśka (History of Brusiek). Wyd. Brusiek: 55pp (in Polish).
• 10. Goszyk E, 2004. Kartki z dziejów Drutarni (History of Drutarnia). Wyd. Drutarnia: 74pp (in Polish).
• 11. Holmes RL, 1983. Computer-assisted quality control in tree-ring dating and measurement. Tree-Ring Research 43: 69–78.
• 12. Juros JT, 2012. Historia, zabytki i ślady hutnictwa w dolinie Małej Panwi na obszarze działania Stowarzyszenia LGD Kraina Dinozaurów. Stowarzyszenie LGD Kraina Dinozaurów (History, monuments and traces of iron metallurgy within the Mała Panew Valley in the area of the LAG ‘Kraina Dinozaurów’ Association), Spórok: 141pp (in Polish).
• 13. Kaczmarzyk J, Florek W and Olszak IJ, 2008. Late Holocene and recent landforms and floodplain deposits in the middle Wieprza valley (The Ruda alluvia as an indicator of the 1000 years land degradation of the Rybnik Plateau). Landform Analysis 7: 80–94 (in Polish).
• 14. Klimek K, 1996. Aluwia Rudy jako wskaźnik 1000-letniej degradacji Płaskowyżu Rybnickiego. In: Kostrzewski A, ed., Geneza, Litologia i Stratygrafia Utworów Czwartorzędowych 2, Wydawnictwo UAM Poznań: 155–166 (in Polish).
• 15. Klimek K, Kocel K, Łokas E and Wachniew P, 2003. Osady denne stawu w dolinie Rudy, dorzecze górnej Odry; zastosowanie metod kartograficznych i radioizotopowych w określaniu tempa sedymentacji (Bottom deposits of the pond in the Ruda Valley, Upper Oder Basin; the application of cartographic and radio-isotope methods in determining sedimentation rates). In: Waga JM, Kocel K, eds, Człowiek w środowisku przyrodniczym – zapis działalności, Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział Katowicki, Sosnowiec: 74–78 (in Polish).
• 16. Kraler A, B eikircher W a nd Z ingerle P , 2 012. S uitability of drill resistance measurements for dendrochronological determination. World Conference on Timber Engineering, Auckland: 302–309.
• 17. Krąpiec M, Michczyńska D, Pazdur A, Pazdur MF, Rola J and Suchorska- Rola M, 1996. Chronologia osadnictwa w Żuławce Małej, gm. Wyrzysk, woj. pilskie, stan. 1 w świetle analiz archeologicznych, dendrochronologicznych i radiowęglowych (The chronology of settlement in Żuławka Mała, Wyrzysk department, Piła voivodeship, site 1, achieved through archaeological, dendrochronological and radiocarbon analyses). Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria Mat.-Fiz. 80: 215–227 (in Polish).
• 18. Krąpiec M, 1998. Bezwzględne datowanie zwęglonego drzewna z wału wczesnośredniowiecznego grodziska w Stradowie (Absolute dating of carbonized wood from the embankment of early medieval fortified settlement in Stradów). Sprawozdania Archeologiczne 50, Kraków: 265–270 (in Polish).
• 19. Kukulak J, 2000. Origin of laminated sediments in alluvium of the upper San valley in the Bieszczady Mountains, Eastern Carpathians. Geochronometria 18: 47–52.
• 20. Kukulak J, 2004. Zapis skutków osadnictwa i gospodarki rolnej w osadach rzeki górskiej na przykładzie aluwiów dorzecza górnego Sanu w Bieszczadach Wysokich (Record of the results of settlement and rural activity in the deposits of a mountain river at the example of Upper San River alluvia in the High Bieszczady Mts). Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej – Kraków:128pp. (in Polish).
• 21. Lucas AR, 2005. Industrial Milling in the Ancient and Medieval Worlds: A Survey of the Evidence for an Industrial Revolution in Medieval Europe. Technology and Culture 46(1): 30pp.
• 22. Malik I, 2006. Contribution to understanding the historical evolution of meandering rivers using dendrochronological methods: example of the Mała Panew River in southern Poland. Earth Surface Processes and Landforms 31: 1227–1245, DOI 10.1002/esp.1331.
• 23. Mańczyk G, 2007. Jest takie miejsce na ziemi... Kolonowskie (There is a place… Kolonowskie). Wydawnictwo Amat, Kolonowskie: 177pp (in Polish).
• 24. Muhly JD, Maddin R, Stech T and Ozge E, 1985. Iron in Anatolia and the nature of the Hittite iron industry, Anatolian Studies 35: 67–84, DOI 10.2307/3642872.
• 25. Opała M, 2012. Rekonstrukcja warunków klimatycznych Górnego Śląska w ostatnich stuleciach na podstawie drewna historycznego (Reconstruction of the climatic conditions in the Upper Silesia during the last centuries based on historical wood). Unpublished PhD thesis, University of Silesia, Faculty of Earth Science, Sosnowiec: 142pp (in Polish).
• 26. Opała M, 2015. The 443-year tree-ring chronology for the Scots pine from Upper Silesia (Poland) as a dating tool and climate proxy. Geochronometria 42: 41–52, DOI 10.1515/geochr-2015-0005.
• 27. Poleski J and Krąpiec M, 2000. Archaeological and dendrochronological dating of selected Early Mediaeval sites from the area of Małopolska. Geochronometria 19: 19–26.
• 28. Rinn F, 2010. TSAP – Reference Manual. Frank Rinn. Heidelberg, Germany: 264pp.
• 29. Roździeński W, 1612. Officina ferraria, abo Huta y Warstat z Kuźniami szlachetnego dzieła Żelaznego (Officina ferraria, or a foundry and workshop with an iron producing smithy). drukarnia S. Kempini Kraków. (in Polish).
• 30. Schubert HR, 1957. History of the British iron and steel industry. Routledge and Keegan Paul, London: 60pp
• 31. Speer JH, 2010. Fundamentals of tree-ring research. University of Arizona Press, Tucson: 368pp
• 32. Stokes MA and Smiley TL, 1996. An introduction to tree-ring dating. University of Arizona Press, Tucson: 73pp.
• 33. Szczech B, 2001. Z dziejów hutnictwa nad Małą Panwią (History of iron industry on the Mała Panew River). Montes Tarnovicensis: 1– 8 (in Polish).
• 34. Triest F, 1864. Topographisches Handbuch von Oberschlesien (Topographic handbook of the Upper Silesia). Verlag von Bilb. Gottl. Rorn. Breslau. (in German).
• 35. Tylecote RF, 1992. A History of Metallurgy. Institute of Materials, Uniwersytet Michigan: 76–94.
• 36. Tyrol C, 2006. W leśnej dolinie Małej Panwi (In the woody valley of the Mała Panew River). Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny, Koszęcin: 127pp (in Polish).
• 37. Ważny T, 1993. Analiza przyrostów rocznych drewna jako metoda określania wieku drewna zabytków architektury. Folia Forestalia Polonica Seria B 24: 55–65.
• 38. Ważny T, 2001. Dendrochronologia obiektów zabytkowych w Polsce (Dendrochronology of historic monuments in Poland). Muzeum Archeologiczne w Gdańsku: 137pp (in Polish).
• 39. Wesołowska H, 1963. Etnograficzne badania nad młynarstwem wiejskim Opolszczyzny (młyny wodne) (Ethnographical studies on country milling industry in the Opole region (water mills)). Instytut Śląski w Opolu, Opole: 42 pp (in Polish).
• 40. Wilson A, 2002. Machines, Power and the Ancient Economy. The Journal of Roman Studies 92: 1–32, DOI 10.2307/3184857.
• 41. Yalçin Ű, 1999. Early iron metallurgy in Anatolia. Anatolian Studies 49: 177–187, DOI 10.2307/3643073.
• 42. Zielski A and Krąpiec M, 2004. Dendrochronologia (Dendrochronology). Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 328pp. (in Polish).
• 43. Zieliński T, 1995. Kod litofacjalny i litogenetyczny – konstrukcja i zastosowanie (Lithofacial and lithogenetic code – structure and application). In: Mycielska-Dowgiałło E and Rutkowski J, eds, Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. WGISR Uniwersytetu Warszawskiego: 220–235 (in Polish).