Palygorskite from rhyodacites of Miękinia near Cracow

• Autorzy: Muszyński Marek , Wyszomirski Piotr

Warianty tytułu

PL

Pałygorskit z ryodacytów z Miękini koło Krakowa

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The authors used microscope, XRD, DTA-TG, IR and SEM/EDS methods to study palygorskite crusts found in the abandoned quarry of Lower Permian rhyodacites in Miękinia near Cracow, confirming old results of Rozen (1913) and obtaining some new data on this mineral. Palygorskite from Miękinia has been found to be a dioctahedral mineral with orthorombic symmetry, without iron, not containing or containing only traces of other elements (Ca, K), having its tetrahedral positions within a range of Si7.64Al0.36 - Si7.79Al0.21. The palygorskite is accompanied by admixtures of smectite-(Ca, Mg), adular, an unidentified Cu mineral and organic substance. Palygorskite, a rare mineral within acid volcanites, was formed as a product of direct crystallization from a solution, but it cannot be excluded that also in part by transformation of earlier smectite. A source of mineral-forming elements, particularly of Al and Mg, should be seen in altered minerals of the surrounding rhyodacites. The palygorskite from Miękinia as well as the same mineral described previously from Rudno, alongside with remaining magnesium silicates and other epigenetic minerals, represent in the volcanites of the Krzeszowice area near Cracow a hydrotermal (mainly epithermal) mineral assemblage that crystallized at the close of young Palaeozoic magmatic activity in this region.

PL

Przeprowadzono mikroskopowe, XRD, DTA-TG, IR oraz SEM/EDS badania naskorupień pałygorskitu napotkanych w nieczynnym kamieniołomie dolnopermskich ryodacytów w Miękini koło Krakowa (Fig. 1). Potwierdzono nimi dawne wyniki badań Rozena (1913), uzyskując ponadto nowe dane dla tego minerału (Fig. 2-5, Tab. 1-3). Stwierdzono, że jest on minerałem dioctaedrycznym o symetrii rombowej, bezżelazistym oraz pozbawionym ew. zawierającym jedynie nikłe domieszki innych pierwiastków (Ca, K), o obsadzie pozycji tetraedrycznych: od (Si7.64Al0.36) do (Si7.79Al0.21) (Tab. 3). Pałygorskitowi towarzyszą domieszki smektytu-(Ca, Mg), adularu, niezidentyfikowanego minerału Cu oraz substancji organicznej. Powstanie pałygorskitu - sporadycznie napotykanego wśród kwaśnych wulkanitów - nastąpiło przez bezpośrednią krystalizację z roztworu, a niewykluczone, że także częściowo przez przeobrażenie wcześniej utworzonego smektytu. Źródła minerałotwórczych pierwiastków - a zwłaszcza Al i Mg - należy upatrywać w przeobrażanych minerałach otaczających ryodacytów. Pałygorskit z Miękini oraz uprzednio opisany z Rudna, wraz z pozostałymi krzemianami magnezu i innymi epigenetycznymi minerałami, stanowią w wulkanitach okolicy Krzeszowic koło Krakowa zespół utworów hydrotermalnych (głównie epitermalnych), kończący młodopaleozoiczną działalność magmową w tym rejonie.

Słowa kluczowe

EN

S Poland; Cracow area; Permian volcanites; rhyodacite; post-magmatic processes; palygorskite

PL

pałygorskit; ryodacyt; Miękinia; okolice Krakowa

• Wydawca: Mineralogical Society of Poland
• Czasopismo: Mineralogia
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 34, iss. 1
• Strony: 45--58
• Opis fizyczny: Bibliogr. [58] poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Muszyński Marek

• University of Mining and Metallurgy, Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Poland

autor

Wyszomirski Piotr

• University of Mining and Metallurgy, Faculty of Material Science and Ceramics, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Poland

Bibliografia

• BOLEWSKI A., 1939: Zagadnienie „kalifikacji" krakowskich skal magmowych. Rocz. Pol. Tow. Geol. 15, 42-85.
• BRADLEY W.F., 1940: The structural scheme of attapulgite. Amer. Miner. 25, 405-410.
• BRODERJ., 1931: Diabase von Niedźwiedzia Góra. Bull. Intern. Acad. Polon. Scie., Cracovie, ser. A, 1, 546-569.
• CHAHI A., PETIT S., DECARREAU A., 2002: Infrared evidence of dioctahedral-trioctahedral site occupancy in palygorskite. Clays Clay Miner. 50, 3, 306-313.
• CHISHOLM J.E., 1992: Powder-diffraction patterns and structural models for palygorskite. Canad. Miner. 30, 61-73
• CICHOŃ G., 1976: Sepiolite from Rudno. Miner. Polon. 7, 2, 45-54.
• CICHOŃ G., 1977a: O występowaniu seladonitu, palygorskitu i cristobalitu niskotemperaturowego w melafirach z Rudna. Spraw. Pos. Kom. Nauk. Oddz. PAN w Krakowie, VII-XII1976, 20, 2, 447.
• CICHOŃ G., 1977b: Preliminary data on Fe-celadonite from Rudno near Cracow. Miner. Polon. 8, 1, 61-67.
• CICHOŃ G., 1982: Minerały wtórne w melafirach z Rudna koło Krzeszowic. Prace Miner. PAN 73, 1-55.
• CZERNY J., MUSZYŃSKI M., 1997: Со-magmatism of the Permian volcanites of the Krzeszowice area in the light of petrochemical data. Miner. Polon. 28, 2, 3-25.
• DRITS V.A., SOKOLOVA G.V., 1971: О structure palygorskita. Kristalografiya 16,183-185.
• FARMER V.C. (ed.), 1974: The infrared spectra of minerals. Mineralogical Society. London.
• FURBISH W.J., SANDO T.W., 1976: Palygorskite — by direct precipitation from a hydrothermal solution. Clay Miner. 11,147-151.
• GALAN E., CARRETERO M.I., 1999: A new approach to compositional limits for sepiolite and palygorskite. Clays Clay Miner. 47, 4, 399-409.
• HAJI-VASSILIOU A., PUFFER J.H., 1975: A macrocrystalline attapulgite-palygorskite occurrence in calciteveins. Amer. Miner. 60, 328-330.
• HAYASHI H., OTSUKA R., IMAI N., 1969: Infrared study of sepiolite and palygorskite on heating. Amer. Miner. 53, 1613-1624.
• HEFLIK W., KRZYCZKOWSKA A., 1975: Palygorskite of Alwernia-Regulice. Miner. Polon. 6, 2, 73-80.
• HIRSIGER W., MÜLLER-VONMOOS M., 1975: Thermal analysis of palygorskite. Thermoch. Acta 13, 223-230.
• ISPHORDING W., 1973: Discussion of the occurrence and origin of sedimentary palygorskite-sepiolite deposits. Clays Clay Miner. 21, 391-401.
• IVANOVA V.P., 1961: Termogramy mineralov. Z«p. Wses. Miner. Obshch., Izd.Akad. Nauk. SSSR 90, 1, 50-89.
• KAMINENI D.C., GRIFFAULT L.Y., 1993: Palygorskite from fracture zones in the Eye-Dashwa Lakes granitic pluton, Atikokan, Ontario. Canad. Miner. 31,173-183.
• KIRKMAN J.H., WALLACE R.C., 1994: Palygorskite in the regolith from the Mokau district, North Island, New Zealand. Clay Miner. 29, 265-272.
• KRAWCZYŃSKI W., 1995: Native copper in agates from Rudno near Krzeszowice. Miner. Polon. 26, 1, 27-31.
• KWIECIŃSKA В., CICHOŃ G., 1977: Some remarks on the morphology of sepiolite and palygorskite from Rudno. Miner. Polon. 8, 2, 69-74.
• LIS J., SYLWESTRZAK H., 1986: Minerały Dolnego Śląska. Wyd. Geol., Warszawa.
• LONG D.G.F., McDONALD A.M., Yi FACHENG, Li HOUJEI, ZHENG ZILI, TIAN XU, 1997: Palygorkite in palaeosols from the Miocene Xiacaowan Formacion of Jiangsu and Anhui Provinces, P.R.China. Sedim. Geol. 112, 281-295.
• LOMOVA O.S., 1979: Palygorskity i siepiolity как indikatory geologiceskikh obstanovok. 1-180. Izdat. "Nauka". Moskva.
• MAREL van der H.W., BEUTELSPACHER H., 1976: Atlas of infrared spectroscopy of clay minerals and their admixtures. Elsevier Sei. Publ. Comp., Amsterdam-Oxford-New York.
• MARSZAŁEK M., MUSZYŃSKI M., WIESER T., 2001: Adular in vacuoles of the so-colled melaphyre of Alwernia (S Poland). Miner. Polon. 32,1, 35-47.
• MENDELOVICI E., 1973: Infrared study of attapulgite and HC1 treated attapulgite. Clays Clay Miner. 21, 115-119.
• MOENKE H., 1962: Mineralspectren. Berlin.
• MUSZYŃSKI M., CZERNY J., LEŚNIAK T., 1999: Footwall endocontact rock from the diabase sill of Niedźwiedzia Góra near Krzeszowice. Miner. Polon. 30, 2, 43-57.
• MUSZYŃSKI M., PIECZKA А., 1992: Hornblende andesites and dacites from Dubie near Krzeszowice. Miner. Polon. 23,1, 43-60.
• MUSZYŃSKI M., PIECZKA А., 1996: Potassium-bearing volcanic rocks from the northern margin of the Krzeszowice trough. Miner. Polon. 27,1, 3-24.
• PARAFINIUK J., 1997: Palygorskite developed as "montain leather" from Kochanów, Intra-Sudetic Basin, SW Poland. Miner. Polon. 28, 1, 3-13.
• PEI-LIN TIEN, 1973: Palygorskite from Warren Quarry, Enderby, Leicestershire, England. Clay Miner. 10,27, 27-34.
• PIEKARSKA E., GAWEŁ A., 1952: Heulandyt z Rudna kolo Krakowa. Rocz. Pol. Tow. Geol. 22, 353-373.
• RODAS M., LUQUE F.J., MAS R., GARZON M.G., 1994: Calcretes, palycretes and silcretes in the Paleogene detrital sediments of the Duero and Tajo basins, central Spain. Clay Miner. 29, 273-285.
• ROŻEN Z., 1909: Dawne lawy Wielkiego Księstwa Krakowskiego. Rozpr. Wydz. Mat. Przyr. Akad. Umiej., ser. III, t. 9 (49), dział A, 293-368.
• ROŻEN Z., 1913: Pilolit z Miękini. Rozpr. Wydz. Matem.-Przyr. Akad. Umiej, w Krakowie, ser. III, t. 13 (53), dział A, 393-399.
• RUSSELL J.D., FRASER A.R., 1994: Infrared methods. [In:] Clay Mineralogy: Spectroscopic and Chemical Determinative Methods (MJ. Wilson, editor). Chapman & Hall, London, pp. 11-67.
• SIEDLECKI S., 1954: Utwory paleozoiczne okolic Krakowa. Biul. Inst. Geol. 73, 5 115.
• SIEDLECKA A., 1964: Osady permu na północno-wschodnim obrzeżeniu Zagłębia Górnośląskiego. Rocz. Pol. Tow. Geol. 34, 3, 309-394.
• SINGER A., 2002: Palygorskite and sepiolite — the enigmatic clay minerals. Berichte der Deutchen Ton- und Tonmineralgruppe e. V. Band 9, Wien.
• SINGER A., NORRISH K., 1974: Pedogenic palygorskite occurrences in Australia. Amer. Miner. 59, 508-517.
• SŁABY E., 1990: Adular z Miękini. Arch. Miner. 46,1-2, 55-69.
• SMITH D.G., NOREM D., 1986: The electron-microprobe analysis of palygorskite. Canad. Miner. 24, 499-511.
• STEPHEN I., 1954: An occurrence of palygorskite in the Shetland Isles. Miner. Mag. 30, 471-480.
• STOCH L., WACŁAWSKA L, 1980: The saponite — montmorillonite paragenesis in amygdoidal melaphyre from Rudno. Miner. Polon. 11,1, 49-60.
• STOCH L., ŻABIŃSKI W., 1977: Saponite from Rudno near Cracow. Miner. Polon. 8,1, 53-60.
• SUAREZ BARRIOS M„ FLORES GONZALES L., ANORBE URMENETA M., DIAZ TORRES J.A., NA- VARRETE LOPEZ-COZAR J., MARTIN POZAS J.M., 1991: Mineralogical and textural characterization of the Bercimuel palygorskite (Segovia, Spain). Proc. 7th Euroclay conf. Dresden 91, Greifswald, 1019-1023.
• SUAREZ M., FLORES L.V., MARTIN-POZAS J.M., 1995: Mineralogical data for palygorskite from Bercimuel (Segovia, Spain). Clay Miner. 30, 262-266.
• YAALON D.H., WIEDER M., 1976: Pedogenic palygorskite in some arid brown (calciorthid) soils of Israel. Clay Miner. 11, 73-80.
• YALCiN H., BOZKAYA ., 1995: Sepiolite-palygorskite from the Hekimhan region (Turkey). Clays Clay Miner. 43, 6, 705-717.
• YI FACHENG, TIEN XIU, 1991: The geochemical characteristics and genesis of attapulgite clay deposit in Jiangsu, China. Proc. 7th Euroclay conf. Dresden 91, Greifswald, 341.
• ZAJĄCZKOWSKI W., 1964: Utwory dolnego karbonu i budowa geologiczna okolic Grzbietu Dębnickiego. W: Mater. 37. Zjazdu PTG, cz. II, 1-23.
• ZHENG ZILI, 1991: Palygorskite in China. Proc. 7th Euroclay conf. Dresden 91, Greifswald. 1209-1210.
• ŻABIŃSKI W., 1961: Z badań krzemianowo-magnezowych produktów przeobrażenia melafirów krakowskich. Spraw. Pos. Kom. Nauk. Oddz. PAN w Krakowie, I-XII1960,4, 2, 325-326.