"Poplars and Cypresses” – that is the phenomenon of popularity of Populus Italica in the Kingdom of Poland in the 19th century

• Autorzy: Boguszewska Kamila Lucyna

Identyfikatory

DOI

10.35784/teka.2307

Warianty tytułu

„Topole i Cyprysy” – czyli rzecz o fenomenie popularności Populus Italica w Królestwie Polskim w XIX wieku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Lombardy poplar is a tree with a distinctive cypress shape, which grows very fast and has little soil requirements. The species probably originated at the turn of the 17th and 18th century in Lombardy, where it spread via France and Germany, arriving at the territory of the Crown in the second half of the 18th century. However, it was only in the 19th century that its popularity reached its peak. The Lombardy poplar was being planted as a popular avenue plant. It was also an important part of the park complexes designed in a sentimental landscape style inspired by the work of Jean Jacques Rousseau. The article analyses the phenomenon of the popularity of poplar trees on the territory of the Kingdom of Poland in the context of the then literary and philosophical programme of the garden, whose two key sources are to be found in Arcadian literature – J. Milton's Paradise Lost, J. J. Rousseau's works such as New Heloise or Jacques Dellille's Gardens.

PL

Topola włoska jest drzewem posiadającym charakterystyczny cyprysowaty kształt o dosyć niewielkich wymaganiach glebowych, rosnącym bardzo szybko. Prawdopodobnie gatunek ten powstał na przełomie XVII i XVIII wieku w Lombardii, skąd rozprzestrzenił się przez Francję i Niemcy, docierając do terytorium Korony w drugiej połowie XVIII wieku. Jednak dopiero w XIX wieku jej popularność osiągnęła swoje apogeum. Topola włoska sadzona była jako popularna roślina alejowa, stanowiła tez ważny element założeń parkowych utrzymanych w stylu sentymentalnym inspirowanym twórczością Jean Jaques Rousseau. Artykuł analizuje fenomen popularności tego gatunku na terytorium Królestwa Polskiego w kontekście ówczesnego programu literacko – filozoficznego przestrzeni ogrodu, którego dwóch kluczowych źródeł należy szukać w literaturze arkadyjskiej – J. Miltona Raju utraconym, dziełach J. J. Rousseau takich jak Nowa Heloiza czy Ogrody Jacquesa Dellille’a.

Słowa kluczowe

EN

Jean Jacques Rousseau; L’isle de peupliers; lombardy poplar

PL

topola włoska; Jean Jaques Rousseau; L’isle de peupliers

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 16, nr 4
• Strony: 40--51
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., fig.

Twórcy

autor

Boguszewska Kamila Lucyna

• Department of Modern Architecture, Faculty of Civil Engineering and Architecture, Lublin University of Technology Poland

• https://orcid.org/0000-0002-1513-2490

Bibliografia

• [1] Bartnik R., Portret miasta Lublin w malarstwie, rysunku i grafice 1618−1939, wydano z okazki 700-lecia nadania Lublinowi praw miejskich, Muzeum Lubelskie w Lublinie, Lublin 2017.
• [2] Boguszewska K., Przekształcenia przestrzenne założenia ogrodowego w Zwierzyńcu na tle kompozycji XVII- i XVIII-wiecznych polskich ogrodów rezydencjonalnych, maszynopis, Architectus – pismo Politechniki Wrocławskiej, 2020.
• [3] Boguszewska K., Zieleń Pasów Przydrożnych w historycznej ikonografii Lublina, [w:] Roślinność pasów przydrożnych Lublina potencjał i zagrożenia, Redakcja Ewy Trzaskowskiej, Urząd Miasta Lublin, 2017.
• [4] Brzezowski W., Jagiełło M., Ogrody na Śląsku, T. 2 barok, Oficyna wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2017, p. 354.
• [5] Bugała W., Topole piramidalne, ich pochodzenie i historia uprawy, in: Wszechświat pismo przyrodnicze, no. 1, January 1968.
• [6] Ciołek G., Ogrody Lublina w XIX wieku, [w:] Ochrona Zabytków 7/4 (27), 1954.
• [7] Czartoryska I., Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów, Wrocław 1805.
• [8] Giżycki F.K., O przyozdabianiu siedlisk wieyskich: rzecz zastosowana do Polski. Vol.2, Nakładem i drukiem N. Glucksberga, Warszawa 1827.
• [9] Jagiełło M., Brzezowski W., Ogrody na Śląsku, T. 1 od średniowiecza do XVII wieku, Oficyna wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2014.
• [10] Kowalczyk J., Zamojskie rysunki Jana Pawła Lelewela w Petersburgu, [in:] Zamojski Kwartalnik Kulturalny, No. 1−2 (86−87), 2006.
• [11] Laborde A., Description des noveaux jardins de la France et de ses anciens Chate aux, melee d’observations sur la vie de la campagne et la composition des jardins: par Alexandre de la borde, les dessins par Ct. Bourgeois, Paris 1808.
• [12] Ludwisiak M., Arkadia Heleny Radziwiłłowej – zagadnienie śmierci w XVIII-wiecznym ogrodzie [in:] Acta Universitatis Lodziensis, folia historica, 77, 2003.
• [13] Ludwisiak M., Postać Jana Jakuba Rousseau i jego wpływ na współczesność, [in:] Acta Universitatis Lodziensis, folia historica, 81, 2007.
• [14] Majdecki M. Historia Ogrodów od XVIII wieku do współczesności, vol. 2, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2008.
• [15] Morel M., Theórie des jardins, A Paris: Chez Pissot, libraire, quai des Augustins, près la rue Gilles-cur, 1776.
• [16] Piwkowski W., Arkadia Heleny Radziwiłłowej studium historyczne, Warszawa 1998.
• [17] Przegon W., Żygawski J., Kartograficzne Zamostiana, Kraków-Zamość 2018.
• [18] Przegon W., Krajobrazy XIX-wiecznego Zamościa w akwarelach i rysunkach Jana Pawła Lelewela, Kraków 1997.
• [19] Przesmycka N., Boguszewska K., Kształtowanie terenów zieleni w układzie urbanistycznym śródmieścia Lublina, typescript, Lublin 2018.
• [20] Przesmycka N., Lublin: przeobrażenia urbanistyczne 1815−1939, Politechnika Lubelska, 2012.
• [21] Przesmycka N., Przeobrażenia historycznych terenów zielonych Lublina do 1939 roku, [in:] Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i studiów Krajobrazowych, OL PAN.
• [22] Rostafiński J., O Topoli włoskiej w Polsce= Note sur le peuplier d’Italie en Pologne, Lwów 1913.
• [23] Seneta W., Dolatowski J., Dendrologia Wydanie III poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2007.
• [24] Sroczyńska B., Konserwatorska Teka Zamojsla, Zamość w XIX wieku, Wydawnictwa PKZ, Warszawa-Zamość 1986, p. 32.
• [25] Thiebaut de Berneaud, Arsenne , Voyage a l’isle des Peupliers, par Arsenne Thiebaut…, Paris 1798.
• [26] Wyżycki J., Zielnik Ekonomiczno Techniczny Tom 1 i 2 Wydano: Wilno 1845, p. 45.
• [27] Zielnik ekonomiczno-techniczny czyli Opisanie Drzew, Krzewów i Roślin dziko rosnących w kraju, jako też przyswojonych, z pokazaniem użytku ich w Ekonomice, Rękodziełach, Fabrykach i Medycynie domowej, z wyszczególnieniem jadowitych i szkodliwych oraz mogących służyć ku ozdobie ogrodów i mieszkańców wiejskich ułożony dla gospodarzy i gospodyń przez Józefa Gerald-Wyżyckiego Vol I, Wilno, Drukiem Józefa Zawadzkiego, 1845.
• [28] https://www.nntfi.pl/finanse-po-godzinach/tulipomania.