On the existential security in view of the medieval philosophy conceptions on transcience

• Autorzy: Adamkiewicz M. , Warchał A.

Warianty tytułu

PL

Wokół bezpieczeństwa egzystencjalnego, czyli przemijanie w filozofii średniowiecza

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This is the second of our four articles in writing, with main focus on the existential security, considered as a consciously achieved state of reduced (or eliminated) suffering and other mental fears interconnected to fears associated with the process of life’s transience (death). After previous presentation of ancient views on the subject, authors focus this time on the intellectual solutions of the Middle Ages in this sphere, with its famous motto of memento Mori (remember that you will die), however, the philosophy of this period quite carefully pondered the issue of lethality in death, but in return did not spare its interest in transcendence of the idea of God. Death as a subject, repeatedly encountered in everyday life, has brought a new type of existential assumptions associated… less with death, and more with the aftermath of mortality, keeping in mind deeds verified by values of penalty (condemnation) or prize (salvation). In light of this, the transience was a road traveled by humans in the act of final hope towards the Creator. Therefore, fear of God’s fear was a source of a bigger worry, than common daily death occurring naturally, since its face value in consideration of delayed damnation was directly connected to faith in soul possession, and the soul was at the end supposed to accept the consequences of life in the material dimensions. The continually apocalyptic vision of the universe (in the social world visible because of frequent deaths), determined earthly life to be a vestibule to the unknown immortality. Such a conception was stemming out of belief that, in essence, the Christians do not belong to the material world, whereas their temporal activities in a given moment of time, is interconnected to serenity in acceptance of Christ’s teaching about death. The phenomenon of death became therefore less threatening and more a mystery. The enigmatic sense of transience was not hiding in the inevitability of being losing its life, of sufferings and daily worries, but in belief that a human being is not the somatic-intellectual unity, but a dual creation compound of eternal soul and temporal body. Even today such an outlook did not lose its prominence.

PL

Artykuł jest drugim z czterech planowanych publikacji poświęconych bezpieczeństwu egzystencjalnemu, które jest pojmowane jako świadomy stan ograniczania (lub znoszenia) cierpienia i innych zagrożeń umysłowych związanych z przemijalnością (śmiercią) życia. Pomimo tego, że manifestem średniowiecza było sławetne memento mori (pamiętaj, że umrzesz), to jednak filozofia tego okresu dość ostrożnie odnosiła się do problematyki letalności, nie szczędząc w zamian zainteresowania transcendencją wyrażoną w idei Boga. Przemijanie nagminnie napotykane w codzienności przyniosło nowy typ egzystencjalnego namysłu związanego mniej ze śmiercią, a bardziej z następstwami życia doczesnego weryfikowanego w geście kary (potępienia) lub nagrody (zbawienia). Przemijanie zatem było traktem, po którym człowiek zmierzał w akcie ostatecznej nadziei lub rozpaczy w stronę Stwórcy. Dlatego też obawa przed jego gniewem była źródłem większej troski niż sama pospolicie zdarzająca się śmierć, bowiem to jej obraz związany z odroczonym potępieniem ściśle wiązał się z przeświadczeniem o istnieniu duszy, gdyż to ona właśnie miała ponieść konsekwencje za życie w cielesnym wymiarze. Ciągle obecna apokaliptyczna wizja świata (uzasadniana np. w rzeczywistości społecznej częstymi pomorami) wytwarzała specjalny typ postawy nakierowanej na traktowanie życia ziemskiego jako jedynie przedsionka do nieznanej nieśmiertelności. Pogląd ten bazował na ogólniejszym przekonaniu, że chrześcijanie w istocie nie należą do świata doczesnego, a ich postępowanie w przypisanym im czasie stanowi wyraz odpowiedniego do nauk Chrystusa pogodnego stosunku do przemijania. Śmierć przeto jako zjawisko zatrważające przestała siać grozę i zaczęła budzić zainteresowanie swoją tajemnicą. Tak oto enigmatyczny sens przemijania nie krył się w nieuchronności zaniku bytu tracącego logikę w obliczu cierpienia i trosk banalnego życia, ale w przeświadczeniu, że człowiek nie jest somatyczno-intelektua ną jednią, ale dualistycznym tworem, złożonym z nieprzemijalnej duszy i przemijającego ciała. Do dzisiaj pogląd ten nie stracił na ostrości i znaczeniu.

Słowa kluczowe

EN

existential security; medieval philosophy; philosophy of security; transience; death

PL

bezpieczeństwo egzystencjalne; filozofia średniowieczna; filozofia bezpieczeństwa; przemijanie; śmierć

• Wydawca: Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego
• Czasopismo: Studia Bezpieczeństwa Narodowego
• Rocznik: 2018
• Tom: R. 8, Nr 13
• Strony: 29--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz.

Twórcy

autor

Adamkiewicz M.

• Wojskowa Akademia Techniczna

autor

Warchał A.

• Wojskowa Akademia Techniczna

Bibliografia

• 1. Arnobiusz, Przeciw poganom, [in:] A. Bober, Antologia patrystyczna, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1965.
• 2. Boecjusz z Dacji, O Dobru Najwyższym, czyli o życiu filozofa, transl. by L. Regner, PWN, Warszawa 1990.
• 3. Boros L., Mysterium mortis: człowiek w obliczu ostatecznej decyzji, transl. by B. Białecki, Wydawnictwo Pax, Warszawa 1985.
• 4. Częsz B., Ireneusz z Lyonu − wyraziciel tradycji chrześcijańskiej Wschodu i Zachodu, „Ateneum Kapłańskie” 1979, R. 71, T. 92, Z. 3.
• 5. Gilson E., Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, transl. by S. Zalewski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1987.
• 6. Gogacz M., Elementarz metafizyki, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1987.
• 7. Grzegorz z Nyssy, Rozmowa z Makryną o duszy i zmartwychwstaniu; O stworzeniu człowieka, [in:] M. Michalski, Antologia literatury patrystycznej, T. 2, Wydawnictwo Pax, Warszawa 1982.
• 8. Kabaj J., Ideologia Eriugeny. Czynniki kształtowania ideologii chrześcijańskiej we wczesnym średniowieczu francuskim – ideowe wartości filozoficzno-teologiczne systemu Jana Szkota, Wydawnictwo Znak, Kraków 1981.
• 9. Kołakowski L., Avicenna, lekarz dusz i ciał, „Myśl Filozoficzna” 1952, Nr 3.
• 10. Kostecki R., Święty Albert Wielki. W siedemsetlecie śmierci, „W Drodze” 1980, Nr 11.
• 11. Kuksewicz Z., Zarys filozofii średniowiecznej. Filozofia łacińskiego obszaru kulturowego, wyd. III, PWN, Warszawa 1986.
• 12. Legowicz J., Historia filozofii średniowiecznej Europy Zachodniej, PWN, Warszawa 1986.
• 13. List do Diogneta, [in:] Apologeci greccy II wieku, transl. by J. Czuj, T. 18, Poznańska Oficyna Księgarska, Poznań 1925.
• 14. Michalski M., Między integryzmem a progresizmem. Hipolit, [in:] Antologia literatury patrystycznej, T. 1, Wydawnictwo Pax, Warszawa 1982.
• 15. Nemezjusz, O naturze ludzkiej, transl. by A. Kempfi, Wydawnictwo Pax, Warszawa 1982.
• 16. Olejnik S., Teologia moralna. Człowiek i jego działanie, T. 2, Wydawnictwo ATK, Warszawa 1988.
• 17. Pannenberg W., Kim jest człowiek, Instytut Literacki, Paryż 1978.
• 18. Pseudo-Justynowe „Zachęty Greków. Upomnienie Greków”, [w:] A. Bober, Antologia patrystyczna, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1965.
• 19. Salij J. OP, Czy śmierć jest karą za grzech?, [in:] Sens choroby, sens śmierci, sens życia, pod red. H. Bortnowskiej, Wyd. III, Wydawnictwo Znak, Kraków 1993.
• 20. Siemianowski A., Śmierć i perspektywa nadziei. Esej filozoficzny o ostatecznych sprawach człowieka, Drukarnia „Scriptor”, Gniezno 1992.
• 21. Św. Augustyn, Państwo Boże, transl. by W. Kornatowski, T. 2, Wydawnictwo Pax, Warszawa 1977.
• 22. Św. Augustyn, Wyznania, transl. by Z. Kubiak, Wydawnictwo Znak, Kraków 1999.
• 23. Świeżawski S., Centralne zagadnienie tomistycznej nauki o duszy, „Przegląd Filozoficzny” 1948, T. 44, Z. 2/3.
• 24. Teofil, Do Autolyka, Ks. I-III, [in:] Apologeci greccy II wieku, przekł. J. Czuj, T. 18, Poznańska Oficyna Księgarska, Poznań 1925.
• 25. Wilczek F., Tacjan jako apologeta i filozof na podstawie jego „Mowy do Greków”, [in:] Streszczenia rozpraw doktorskich, magisterskich i seminaryjnych pisanych na KUL w wyborze, UAM, Poznań 1956.
• 26. Wiszniewski M., Bacona metoda tłumaczenia natury i inne pisma filozoficzne, przekł. J. Dybiec, PWN, Warszawa 1976.
• 27. Zielińska J., Awerroes – komentator czy filozof, „Studia Philosophiae Christianae” 1973, Nr 2.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).