Rozwój strefy glacimarginalnej na przedpolu Beskidu Śląskiego (dział bielski Pogórza Śląskiego)

• Autorzy: Salamon T.

Warianty tytułu

EN

Evolution of the glaciomarginal zone in the Silesian Beskid foothill (Bielsko division of the Silesian Foothills)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper presents the succession of Sanian Glaciation sediments recognized in the Swiętoszówka site, Southern part of the Silesian Foothills (Bielsko division). The following deposits were found: a unit ofgravels deposi- ted in a system offoremountain alluvialfans, a unit of silts deposited in a glaciomarginal dammed lake, and a glacial till. Glaciogenic deposits are covered with loess-like deposits. The development of the glaciomarginal zone was influ- enced mainly by the pattern ofbasement relief. In the northern part of the foothill, in the northward-oriented valleys, glacially dammed lakes were mainlyformed. During transgression, waterfrom these reservoirs was pushed in front of the ice-sheet margin towards the southern part of the low-relieffoothill. The individual lakes probably merged there into one larger glaciomarginal lake. It was characterized by low-energy conditions and deposition mainly from suspension. Sedimentation style in the lake changed over time and was dependent on the size and shape of the lake and its position in relation to the ice-sheet margin, which determined thewidth and distribution ofzones of sediment supply and the dynamics ofdepositional processes in the lake.

Słowa kluczowe

PL

strefa glacimarginalna; sedymentacja glacialna; zlodowacenie; Pogórze Śląskie

EN

glaciomarginal zone; glaciolacustrine sedimentation; Sanian Glaciation; Carpathian Foothill

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 62, nr 2
• Strony: 103--110
• Opis fizyczny: Bibliogr. 57 poz., rys.

Twórcy

autor

Salamon T.

• Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

Bibliografia

• 1. BLAIR T.C. 1999 - Cause of dominance by sheetflood vs. debris-flow processes on two adjoining alluvial fans, Death Valley, California. Sedimentology, 46: 1015-1028.
• 2. BLAIR T.C. & MCPHERSON J.G. 1994 - Alluvial fans and their natural distinction from rivers based on morphology, hydraulic processes, sedimentary processes, and facies assemblages. J. Sediment. Res., 64: 450-489.
• 3. BOOTHROYD J.C. & NUMMEDAL D. 1978 - Proglacial braided outwash; a model for humid alluvial fan deposits. [W:] Miall A.D. (red.) Fluvial sedimentology. Can. Soc. Petrol. Geol., Memoir, 5: 641-668.
• 4. BRODZIKOWSKI K. 1993 - Sedymentacja glacilimniczna. Acta Geogr. Lodz., 62: 1-137.
• 5. BURTANÓWNA J., KONIOR K. & KSIĄŻKIEWICZ M. 1937 - Mapa geologiczna Karpat Śląskich 1 : 50 000. Wyd. Śląskie, PAU, Kraków.
• 6. BUTRYM J. & GERLACH T. 1985 - Przyczynek do chronostratygrafii osadów zlodowacenia południowopolskiego na Pogórzu Dynowskim. Stud. Geomorphol. Carpatho-Balcanica, 19: 29-35.
• 7. BUTRYM J., MATUSZCZAK H. & WOJTANOWICZ J. 1988 - Chronologia termoluminescencyjna osadów lądolodu Sanian (= Elsterian II) w dorzeczu Sanu i górnego Dniestru. Ann. Soc. Geol. Pol., 58: 191-205.
• 8. DUDZIAK J. 1961 - Głazy narzutowe na granicy zlodowacenia w Karpatach Zachodnich. Pr. Geol. Komis. Nauk. Geol. PAN Oddz. w Krakowie, 5: 7-46.
• 9. JAHN A. 1952 - Profil utworów plejstoceńskich w Górach Kęckich koło Kęt. [W:] Z badań czwartorzędu w Polsce, t. 1. Biul. Państw. Inst. Geol., 65: 467-473.
• 10. JAHN A. 1969 - Terasy kemowe w Sudetach. Folia Quatern., 30: 17-21.
• 11. KLIMASZEWSKI M. 1936a - Zasiąg maksymalnego zlodowacenia w Karpatach Zach. Wiad. Geogr., 14 (3-4): 22-26.
• 12. KLIMASZEWSKI M. 1936b - Zur Stratigraphie der Diluvialablagerungen in den Westkarpaten und ihren Vorland. Starunia, 13: 10-11.
• 13. KLIMASZEWSKI M. 1948 - Polskie Karpaty Zachodnie w okresie dyluwialnym. Pr. Wroc. Tow. Nauk., Ser. B, 7: 1-225.
• 14. KLIMASZEWSKI M. 1952 - Zagadnienia plejstocenu południowej Polski. Biul. Państw. Inst. Geol., 65: 137-268.
• 15. KLIMASZEWSKI M. 1967 - Polskie Karpaty Zachodnie w okresie czwartorzędowym. [W:] Galon R. & Dylik J. (red.) Czwartorzęd Polski. PWN, Warszawa: 431-497.
• 16. KLIMEK K. 1966 - Deglacjacja północnej części Wyżyny Śląsko- -Krakowskiej w okresie zlodowacenia środkowopolskiego. Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN, 53: 1-136.
• 17. KLIMEK K. 1969 - Wpływ rzeźby podłoża lądolodu na wykształcenie i budowę form kemowych w północno-zachodniej części Wyżyny Małopolskiej. Folia Quatern., 30: 13-16.
• 18. KONIOR K. 1939 - O występowaniu warstw interglacjalnych w Wilamowicach. Starunia, 18: 1-7.
• 19. KOWALSKA A. 2007 - Osady glacigeniczne w Kotlinie Kłodzkiej, Sudety. Acta Univ. Wratisl., 3009, Pr. Geol.-Miner., 76: 81-103.
• 20. KRZYSZKOWSKI D. & IBEK M. 1996 - Middle Pleistocene sedimentation and palaeogeography of the Dzierżoniów Basin, Sudetic Foreland, Southwestern Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 66: 35-58.
• 21. KSIĄŻKIEWICZ M. 1935 - Utwory czwartorzędowe Pogórza Cieszyńskiego. Pr. Geol. PAU, 2: 1-13.
• 22. LEWANDOWSKI J. & ZIELIŃSKI T. 1980 -Warunki akumulacji kemu przełęczowego w Suchej Górze (Wyżyna Śląska). Pr. Nauk. Uniw. Śląskiego, 398, Geologia, 5: 53-64.
• 23. LINDNER L. 1970 - Glacjalne tarasy marginalne lądolodu zlodowacenia środkowopolskiego na północno-zachodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Acta Geol. Pol., 20: 635-644.
• 24. LINDNER L. 1977 - Zlodowacenia plejstoceńskie w zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Stud. Geol. Pol., 53: 1-143.
• 25. LINDNER L. 2001 - Problem wieku i zasięgu lądolodów skandynawskich u brzegu polskich Karpat. Prz. Geol., 49: 819-821.
• 26. LINDNER L. & MARKS L. 1995 - Zarys paleogeomorfologii obszaru Polski podczas zlodowaceń skandynawskich. Prz. Geol., 43: 591-594.
• 27. ŁANCZONT M. 1997 - Profile of the Quaternary deposits at Siedliska (Foreland of the Przemyśl Carpathians, south-eastern Poland) and its paleogeographic aspect. Stud. Geomorphol. Carpatho-Balcanica, 30: 5-29.
• 28. ŁOZIŃSKI W. 1909 - Glacjalne zjawiska u brzegu północnego dyluwium wzdłuż Karpat i Sudetów. Spraw. Kom. Fizjograf. PAU, 43: 3-53. MARKS L. 2005 - Pleistocene glacial limits in the territory of Poland. Prz. Geol., 53: 988-993.
• 29. MASTALERZ K. 1990 - Diurnally and seasonally controlled sedimentation on a glaciolacustrine foreset slope: an example from the Pleistocene of eastern Poland. [W:] Colella A. & Prior D.B. (red.) Coarse-grained deltas. Spec. Publ. Int. Ass. Sediment., 10: 297-309.
• 30. MOJSKI J.E. 2005 - Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. Państw. Inst. Geol., Warszawa, s. 404.
• 31. NILSEN T.H. 1985 - Modern and ancient alluvial fan deposits. Benchmark Pap. Geol., 87: 1-372.
• 32. NITYCHORUK J. 1991- Glacial deposits of the Tarnów Plateau (S Poland) and the problem of Dunajec outflow during the San II (= Elsterian II) glaciation. Ann. UMCS., Sec. B, 46: 187-200.
• 33. PISARSKA-JAMROŻY M., MACHOWIAK K. & KRZYSZKOWSKI D. 2010 - Sedimentation style of a Pleistocene kame terrace from the Western Sudety Mountains, S Poland. Geologos, 16: 101-110.
• 34. RACHOCKI A.H. & CHURCH M. (red.) 1990 - Alluvial fans: a field approach. Wiley, New York, s. 391.
• 35. RADŁOWSKAC., MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. 1974 - Deglaciation in the Świętokrzyskie Mts. Geogr. Pol., 28: 19-48.
• 36. RÓŻYCKI S.Z. 1972 - Problem czwartorzędu Gór Świętokrzyskich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 42 (1): 67-80.
• 37. RYŁKO W. & PAUL Z. 1994 - Mapa geologiczna Polski 1 : 200 000, A - mapa utworów powierzchniowych, ark. Cieszyn, Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 38. SALAMON T. 2001 - Sedimentary succession and morphologic control of glaciomarginal paleogeography in the foothill area - an example from the Silesian Beskid (Poland). Stud. Geomorphol. Carpatho-Balcanica, 35: 39-61.
• 39. SALAMON T. 2008 - Relationship between morphology and glaciomarginal deposition in the foreland area of the Opava Mountains (S Poland). Geol. Quart., 52: 143-156.
• 40. SALAMON T. 2009 - Origin of Pleistocene outwash plains in various topographic settings, southern Poland. Boreas, 38: 362-378.
• 41. SALAMON T., BADURA J. & PRZYBYLSKI B. 2007 - Glaciomarginal deposition in the Otmuchów Depression, SW Poland, and its palaeogeographical implications. Ann. Soc. Geol. Pol., 77: 207-216.
• 42. SALAMON T. & WÓJCIK A. 2010 - Development of a fore-mountain alluvial fan of the Olza River (southern Poland) during the Pleistocene. Ann. Soc. Geol. Pol., 80: 39-52.
• 43. SMITH N.D.& ASHLEY G.M. 1985 - Proglacial lacustrine environment. [W:] Ashey G.M. i in. (red.), Glacial sedimentary environments. SEPM Short Course, 16: 135-215.
• 44. STARKEL L. 1967 - Wisła wśród gór i wyżyn. [W:] Kolago C. (red.) Z biegiem Wisły. Przewodnik geologiczno-krajoznawczy, cz. 1. Wyd. Geol., Warszawa: 31-159.
• 45. STARKEL L. 1972 - Karpaty Zewnętrzne. [W:] Klimaszewski M. (red.) Geomorfologia Polski, t. 1. PWN, Warszawa: 52-115.
• 46. STUPNICKA E. 1962 - Geneza i wiek żwirów mieszanych na Pogórzu Cieszyńskim. Acta Geol. Pol., 12: 264-291.
• 47. SZCZEPANKIEWICZ S. 1953 - Rozwój doliny górnego Bobru u krawędzi lądolodu w Sudetach. Czas. Geogr., 23/24: 122-137.
• 48. SZCZEPANKIEWICZ S. & SZPONARA. 1978 - Formy i osady kemowe w Polsce południowo-zachodniej. Acta Univ. Wratisl., 340, Pr. Inst. Geogr., Ser. A, 2: 3-19.
• 49. SZPONAR A. 1974 - Etapy deglacjacji w strefie przedgórskiej na przykładzie przedpola Sudetów Środkowych. Acta Univ. Wratisl., 220, Stud. Geogr., 21: 1-89.
• 50. SZPONAR A. 1986 - Chronostratygrafia i etapy deglacjacji strefy przedgórskiej Sudetów w okresie zlodowacenia środkowopolskiego. Acta Univ. Wratisl., 963, Stud. Geogr., 45: 1-199.
• 51. WALCZAK W. 1957 - Geneza form polodowcowych na przełęczach Sudetów Kłodzkich. Czas. Geogr., 28: 3-28.
• 52. WALCZAK W. 1969- Terasy kemowe Gór Bardzkich. Folia Quatern., 30: 23-32.
• 53. WALCZAK W. 1972 - Sudety i Przedgórze Sudeckie. [W:] Klimaszewski M. (red.) Geomorfologia Polski, t. 1. PWN, Warszawa: 167-232.
• 54. WOJTANOWICZ J. 1982 - Zagadnienie zlodowacenia południowo- polskiego w Kotlinie Sandomierskiej w świetle datowanego profile w Giedlarowej. Ann. UMCS, Sec. B, 37: 61-72.
• 55. WÓJCIK A. 2003 - Czwartorzęd zachodniej części Dołów Jasielsko-Sanockich. Pr. Państw. Inst. Geol., 178: 1-148.
• 56. WÓJCIK A., NAWROCKI J. & NITA M. 2004 - Plejstocen w profilu Kończyce (Kotlina Oświęcimska) - analiza genezy i wieku na tle schematu podziału stratygraficznego czwartorzędu. Biul. Państw. Inst. Geol., 409: 5-50.
• 57. WÓJCIK A. & NIEŚCIERUK P. (2013) - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Skoczów. Państw. Inst. Geol., Warszawa.