Antypaństwowa działalność KPP w Wojsku Polskim

• Autorzy: Borek P.

Warianty tytułu

EN

Anti-State Activity of the Communist Party of Poland in the Polish Army : Example of Threat to the Second Republic of Poland’s Internal Security

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Działalność komunistów w dwudziestoleciu międzywojennym była jednym z najpoważniejszych przestępstw przeciwko państwu polskiemu i jego bezpieczeństwu. Polscy komuniści traktowali II Rzeczypospolitą wrogo: jako twór burżuazyjny, wobec którego nie mają żadnych obowiązków. Za ojczyznę uznawali Związek Radziecki, dlatego bez większych oporów podejmowali pracą wywiadowczą na rzecz tego państwa. Dla sowieckich służb byli cennym źródłem informacji. Ważny element działalności komunistów polskich w latach 1918–1938 stanowiła antypaństwowa agitacja Komunistycznej Partii Polski w armii. KPP próbowała oddziaływać na wojsko drogą bezpośredniej agitacji oraz za pomocą różnego rodzaju wydawnictw propagandowych (prasy, ulotek, odezw i broszur). Działalność wojskowa KPP była niebezpieczna, ponieważ polskie władze stanowczo występowały przeciwko agitacji komunistycznej wśród żołnierzy. Członkowie komórek wojskowych byli skazywani na kary ciężkiego więzienia lub śmierci. Autor omawia działalność KPP w Wojsku Polskim w okresie międzywojennym. Ukazuje organizację, charakter, cele i metody antypaństwowej działalności komunistycznej wydziałów wojskowych KPP. Przedstawia rezultaty tłumienia działalności wywrotowej oraz zwalczania komunistycznych siatek szpiegowskich w armii. Wskazuje także na trudności pracy partyjnej wśród żołnierzy związane zarówno z działalnością kontrwywiadu wojskowego, jak i dużym autorytetem wojska we wszystkich warstwach polskiego społeczeństwa.

EN

The activity of communists in the interwar period was one of the most serious crimes against Polish state and its security. Polish communists treated the Second Republic of Poland as their enemy: it was a bourgeois creature towards which they have no obligations. They considered the Soviet Union as their fatherland, and hence they did not have moral issues to be intelligence agents for the Russians. They were valuable source of information for the Russian services. An important element of the Polish communists’ activity in the period of 1918-1938 was the anti-state campaigning of the Communist Party of Poland (KPP) in the army. KPP tried to agitate the army indirectly and via all kinds of propagandist publications (brochures, leaflets etc.). The military activity of KPP was dangerous for activists, since Polish authorities were very firm in acting against communist agitation among soldiers. The members of KPP military units were sentenced to heavy imprisonment or even death. The author discusses the Communist Party of Poland’s activity in the Polish Army in the interwar period. He features the organization, character, goals and methods of anti-state communist activity of KPP military units. He also presents the results of counteracting the communist spy network in the army, and points to difficulties party activists had among soldiers because of both military counter-intelligence activity and a serious respect the army had in the Polish society.

Słowa kluczowe

PL

bezpieczeństwo wewnętrzne; Wojsko Polskie; Komunistyczna Partia Polski; II Rzeczpospolita; agitacja antypaństwowa

EN

internal security; Polish Army; Polish Communist Party; Second Polish Republic; anti-state agitation

• Wydawca: Wojskowy Instytut Wydawniczy
• Czasopismo: Kwartalnik Bellona
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 3
• Strony: 149--162
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz.

Twórcy

autor

Borek P.

• Zakład Bezpieczeństwa Narodowego, Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej

Bibliografia

• 1. Z. Szczygielski, Powstanie zamojskie w 1918 r., „Z Pola Walki” 1958 nr 1, s. 112-135.
• 2. F. Demel, W. Lipiński, Pułkownik Leopold Lis-Kula, Warszawa 1932, s. 325-327.
• 3. I. Pawłowski, Polityka i działalność wojskowa KPP 1918-1928, Warszawa 1964.
• 4. E. Horoch, Komunistyczna Partia Polski w województwie lubelskim w latach 1918-1938, Lublin 1993, s. 18.
• 5. T. Wawrzyński, Materiały źródłowe do działalności Komunistycznej Partii Polski w wojsku 1918-1938 przechowywane w Centralnym Archiwum Wojskowym, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1969 nr 1, s. 58.
• 6. J. Szczepański, Podlasie podczas wojny polskosowieckiej 1920 roku, w: Rok 1918 na Podlasiu, A. Kołodziejczyk i K. Pindel (red.), Siedlce 2001, s. 154.
• 7. M. Krzysztofiński, Działalność Wydziałów Wojskowych Komunistycznej Partii Polski i Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy na terenie Dowództwa Okręgu nr X w Przemyślu w latach 1924-1938, „Glaukopis” 2007/2008 nr 9-10, s. 141.
• 8. Centralne Archiwum Wojskowe, Akta Dowództwa Okręgu Korpusu nr IX Brześć nad Bugiem, sygn. I.371.9.22, Komunikat sytuacyjny za miesiąc marzec 1935 r.
• 9. P. Borek, Działalność KPP w garnizonie siedleckim w latach 1927-1938, „Szkice Podlaskie” 2007 z. 15, s. 48.
• 10. P. Borek, Działalność KPP w podlaskich garnizonach Wojska Polskiego w latach 1927–1938, w: Partia Komunistyczna w Polsce. Struktury. Ludzie. Dokumentacja, D. Magier (red.), Lublin-Radzyń Podlaski 2012, s. 60.
• 11. Archiwum Akt Nowych, Komunistyczna Partia Polski Komitet Centralny, sygn. 158/X-9, t. 33, Sprawozdanie z obwodu Siedlce-Lublin-Radom-Kielce za lipiec 1933 r., k. 17.
• 12. APS, SPS, sygn. 17, Sprawozdania Sytuacyjne Nr 1-12 za 1933 r.: Miesięczne Sprawozdanie Sytuacyjne Nr 7 za czas od 1 VII do 31 VII 1933 r., k. 60.
• 13. AAN, KPP, sygn. 158/X-9, t. 49, Sprawozdanie z Okręgu Siedleckiego za miesiąc grudzień [19]32, k. 9-10.
• 14. CAW, Akta 9 DP, sygn. I.313.9.31, Ogólna instrukcja przeciwstrajkowa IX DOK z 10 V 1932 r.; CAW, Akta 9 DP, sygn. I.313.9.31, Zarządzenie ochronne na 1 maja 1934 r., k. 1-3.
• 15. CAW, DOK IX, sygn. I.371.9.24, Pismo dotyczące opracowania meldunku obrazującego sytuację na terenie Agentury pod względem politycznym, gospodarczym i społecznym. Sam. Ref. Inf. L.dz. 641/Inf. Tjn. Nar. z 18.II.1934 r., k. 4.
• 16. K. Czernielewski, W. Jarno, Garnizon łódzki Wojska Polskiego w latach 1918–1939, Toruń 2008, s. 400-401.
• 17. B. Wachowska, Struktura i działalność organizacji Komunistycznej Partii Polski okręgu łódzkiego 1918-1926, Łódź 1973.
• 18. AAN, NSW, sygn. 427/I/70, k. 5-14; CAW, Akta 9 DP, sygn. I.313.9.31, Sprawozdanie o ruchu politycznym i stosunkach narodowościowych na terenie DOK IX za IV kwartał 1929 r., k. 7.
• 19. AAN, KPP, sygn. 158/XII-17, t. 5, Sprawozdanie z Okręgu Siedleckiego za kwiecień-maj 1931 r., k. 11; AAN, NSW, sygn. 427/I/24, k. 11-12.
• 20. M. Bechta, Rewolucja, mit, bandytyzm. Komuniści na Podlasiu w latach 1939-1944, Warszawa-Biała Podlaska, 2000, s. 147-148;
• 21. E. Olszewski, Polska Partia Robotnicza na Lubelszczyźnie 1942-1948, Lublin 1979.
• 22. J. Wójtowicz, Na północ od Lublina, Warszawa 1966, s. 213.
• 23. R. Spałek, Działalność Wydziału Wojskowego KPP w Warszawie i dzielnicach podmiejskich (1927-1938). Zarys problemu, w: Komuniści w międzywojennej Warszawie, E. Kowalczyk (red.), Warszawa 2014, s. 137-150;
• 24 M. Żuławnik, Eksplozja w Cytadeli 13 października 1923 r. Przyczynek do działalności komunistów w Garnizonie Warszawa, w: Komuniści w międzywojennej Warszawie.
• 25. APS, SPS, sygn. 18, Sprawozdania Sytuacyjne Nr 1-12 za 1933 r.: Miesięczne Sprawozdanie Sytuacyjne Nr 11 za czas od 1 do 30 XI 1933 r.
• 26. CAW, Akta 9 DP, Komunikat sytuacyjny DOK IX za miesiąc lipiec 1934 r.
• 27. CAW, Akta 35 pp, sygn. I.320.35.1, Plan ochrony ćwiczeń letnich na rok 1935. Tajne. Załącznik nr 7 do L.dz. 482/tjn., k. 132.
• 28. CAW, DOK IX, sygn. I.371.9.8, Wsparcie nadzoru nad korespondencją żołnierzy, pismo dowództwa Okr.[ęgu] Korp.[usu] Nr IX. L.dz. 7049/II tjn. z dnia 27 III 1923 r.
• 29. CAW, DOK IX, sygn. I.371.9.23, Rozkaz tajny nr 21 z 19 V 1923 r. L.10196/I O. de B.
• 30. P. Kołakowski, NKWD i GRU na ziemiach polskich w latach 1939-1945, Warszawa 2002, s. 51.
• 31. A. Pepłoński, Kontrwywiad II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002, s. 290-292.
• 32. Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski - Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 340, Tygodniowe sprawozdanie sytuacyjne z września 1927 roku, k. 34.
• 33. CAW, Akta 9 DP, sygn. I.313.9.31, Ogólna instrukcja przeciwstrajkowa IX DOK z 10 V 1932 r.