Badania architektoniczne krypty w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu

Hackemer, Franciszek

doi:10.48234/WK76CRYPT

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Badania architektoniczne krypty w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu

Autorzy

Hackemer Franciszek

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK76CRYPT

Warianty tytułu

Architectural investigation of the crypt in St. Elizabeth Church in Wrocław

Języki publikacji

PL EN

Abstrakty

Pod posadzką kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu znajduje się pomieszczenie stanowiące zabezpieczony wykop archeologiczny. Powstało ono w końcu XX wieku w celu ekspozycji reliktów poprzedniego kościoła odkrytych w 1976 roku. Plany te nie zostały zrealizowane, a krypta nigdy nie pełniła funkcji ekspozycyjnej. Dla badań architektonicznych stanowi jednak kluczowy punkt kościoła. Położenie w jego centralnej części pozwalana dostęp do reliktów świątyni z XIII wieku oraz pozostałości po przebudowach kościoła w okresie średniowiecza i nowożytności – aż do końca XX wieku. Jako taka została w latach 2021–2022 zinwentaryzowana oraz przebadana metodą stratygraficzną. W efekcie powstało kompletne rozwarstwienie chronologiczne krypty. Wydzielono siedem faz budowlanych składających się na zapis całej historii kościoła. Umożliwiło to próbę rekonstrukcji dziejów kościoła późnoromańskiego oraz niektórych partii istniejącego.

Underneath the floor of St. Elizabeth’s Church inWrocław is a room that is a secured archaeological excavation. It was created at the end of the twentieth century to display the relics of the former church discovered in1976. These plans were not implemented and the cryp twas never used as an exhibition space. For architectural research, however, it represents a key point in the church. Its location in its central part allows access to the relics of the thirteenth-century church, as well as there mains of the church’s alterations in the medieval and early modern periods—up to the end of the twentieth century. As such, it was inventoried in 2021–2022 and surveyed using the stratigraphic method. The result was a complete chronological stratification of the crypt. Seven construction phases were separated, making up the record of the entire history of the church. This enabled an attempt to reconstruct the history of the late Romanesque church and some parts of the existing one.

Słowa kluczowe

kościół św. Elżbiety Wrocław fotogrametria badania architektoniczne stratygrafia rozwarstwienie architektura

St. Elizabeth church Wrocław photogrammetry architectural survey stratigraphy stratification architecture

Wydawca

Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków

Czasopismo

Wiadomości Konserwatorskie

Rocznik

2023

Tom

Nr 76

Strony

153--171

Opis fizyczny

Bibliogr. 37 poz., rys., fot., tab.

Twórcy

autor

Hackemer Franciszek

Katedra Konserwacji Architektury i Rewaloryzacji Krajobrazu Kulturowego Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej

https://orcid.org/0000-0003-1966-4926

Bibliografia

Archiwalia / Archive materials
1. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Archiwum Oddziału Terenowego we Wrocławiu.
2. Kościół św. Elżbiety. Architektura, sygn. 152/168.
3. Kościół św. Elżbiety. Krypta. Projekt zamienny, sygn. 152/192.
4. Kościół św. Elżbiety. Projekt zamienny muru krypty, sygn. 152/201.
Teksty źródłowe / Source texts
5. Codex Diplomaticus Silesiae, t. 7, cz. 2: Regesten zur schlesischen Geschichte. Zweiter Theil. Bis zum Jahre 1280, oprac. Colmar Grünhagen, Breslau 1875.
6. Codex Diplomaticus Silesiae, t. 29, cz. 2: Regesten zur schlesischen Geschichte 1334–1337, oprac. Konrad Wutke, Erich Randt, Hans Bellée, Breslau 1875.
Dokumentacja / Documentation
7. „Inwentaryzacja kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu”, oprac. w Pracowni Konserwacji Zabytków – Pracowni Architektury we Wrocławiu, S. Radmoski, A. Kamiński, R. Stachura, F. Nadolski, w zbiorach Katedry Konserwacji Architektury i Rewaloryzacji Krajobrazu Kulturowego Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1977.
Opracowania / Secondary sources
8. Adamski Jakub, Gotycka architektura sakralna na Śląsku w latach 1200–1420, Kraków 2017.
9. Aicardi Irene, Chiabrando Filiberto, Lingua Andrea, Noardo Francesca, Recent trends in cultural heritage survey: The photogrammetric computer vision approach, „Journal of Cultural Heritage” 2018, t. 32, s. 257–266.
10. Bednarz Łukasz, Jasieńko Jerzy, Kogut Tomasz, Dominiak Łukasz, Przydatność chmury punktów do inwentaryzacji zabytku na podstawie kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Nysie, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2016, nr 45, s. 117–128.
11. Burgemeister Ludwig, Grundmann Günther, Die Kunstdenkmäler der Provinz Niederschlesien, t. 2, Breslau 1933.
12. Elkhrachy Ismail, Modeling and Visualization of Three Dimensional Objects Using Low-Cost Terrestrial Photogrammetry, „International Journal of Architectural Heritage” 2019, t. 14, nr 10, s. 1456–1467.
13. Kaczmarek, Romuald, Kościół pw. św. Elżbiety, [w:] Leksykon Architektury Wrocławia, red. Rafał Eysymontt et al., Wrocław 2011, s. 242–245.
14. Kastek Tomasz A., Mruczek Roland, Kościoły grodowe, targowe i parafialne wczesnego Wrocławia na tle śląskiej i europejskiej architektury sakralnej, [w:] Fara w mieście od średniowiecza do współczesności: społeczność – duchowość – architektura – wystrój: studia z historii sztuki [materiały z konferencji naukowej, Wrocław, 15–16 listopada 2018], red. Rafał Eysymontt, Dariusz Galewski, Wrocław 2019, s. 71–82.
15. Karnicki Rafał, Wykorzystanie oznaczeń badań architektonicznych w uszczegóławianiu modeli przestrzennych i sposoby prezentacji wyników, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2022, nr 69, s. 89–97.
16. Kozaczewska-Golasz Hanna, Halowe kościoły z XIII wieku na Śląsku, Wrocław 2015.
17. Kozaczewska-Golasz Hanna, Miejskie kościoły parafialne pierwszej połowy XIII w. na Śląsku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1986, t. 31, z. 1, s. 17–42.
18. Kozaczewska-Golasz Hanna, Średniowieczne kościoły halowe Wrocławia, [w:] Architektura Wrocławia, t. 3: Świątynia, Jerzy Rozpędowski, Wrocław 1997, s. 31–49.
19. Kozaczewska-Golasz Hanna, Średniowieczne kościoły halowe na Śląsku. Część 1: Kościoły z XIII, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2013 t. 58, z. 1, s. 5–40.
20. Kozaczewska-Golasz Hanna, Kozaczewski Tadeusz, Trzynastowieczny kościół N.P. Marii w Złotoryi, „Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej” 1989, t. 11, nr 22, s. 113–139.
21. Kunisch Johann G., Die St. Elisabet-Kirche zu Breslau und ihre Denkmäler, Breslau 1841.
22. Kutzner Marian, Kościół św. Elżbiety we Wrocławiu na tle śląskiej szkoły architektonicznej XIV, [w:] Z dziejów Wielkomiejskiej fary: Wrocławski kościół św. Elżbiety w świetle historii i zabytków sztuki, red. Mieczysław Zlat, Wrocław 1996, s. 19–53.
23. Lasota Czesław, Piekalski Jerzy, Kościół św. Elżbiety we Wrocławiu w świetle badań archeologicznych, [w:] Z dziejów Wielkomiejskiej fary…, op. cit., s. 11–19.
24. Lasota Czesław, Rozpędowski Jerzy, Pierwotny kościół parafialny św. Wawrzyńca i św. Elżbiety we Wrocławiu, „Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej” 1980, t. 13: Z badań średniowiecznej architektury Śląska, s. 61–66.
25. Luchs Hermann, Die Denkmäler der St. Elisabeth-Kirchezu Breslau: mit einem lithographirten Grundriss der Kirche, Breslau 1860.
26. Łużyniecka Ewa, The use of 2D vector studies as an architectural research stage in the era of digital spatial models, „Architectus” 2022, t. 71, s. 79–86.
27. Maira Vidal Rocio, The evolution of the knowledge of geometry in early Gothic construction: The development of the sexpartite vault in Europe, „International Journal of Architectural Heritage” 2017, t. 11, nr 7, s. 1005–1025.
28. Małachowicz Edmund, Wczesnośredniowieczna architektura kościoła dominikanów we Wrocławiu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1975, t. 20, z. 1, s. 11–50.
29. Małachowicz Edmund, Wrocławski zamek książęcy i kolegiata św. Krzyża na Ostrowie, Wrocław 1994.
30. Młynarska-Kaletynowa Marta, Wrocław w XII–XIII wieku. Przemiany społeczne i osadnicze, „Polska Akademia Nauk – Oddział we Wrocławiu. Prace Komisji Acheologicznej” 1986, t. 4, s. 501–503.
31. Piekalski Jerzy, Stratygrafia nawarstwień kulturowych w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 1994, t. 35.
32. Schmeidler Johann Karl Hermann, Die evangelische Haupt- und Pfarr-Kirche zu St. Elisabet: Denkschrift zur Feier ihres 600 jährigen Bestehens, Breslau 1857.
33. Stelmach Roman, Katalog dokumentów przechowywanych w Archiwach Państwowych Dolnego Śląska, t. 1–5, Wrocław 1991.
34. Stelmach Roman, Katalog dokumentów przechowywanych w Archiwach Państwowych Dolnego Śląska, t. 6: (1380–1391), Wrocław 1995.
35. Stulin Stanisław, „Kierunki kształtowania się stylu regionalnego architektury sakralnej na Śląsku 1320–1370”, rozprawa doktorska na Politechnice Wrocławskiej.
36. Świechowski Zygmunt, Architektura na Śląsku do połowy XIII wieku, Warszawa 1955.
37. Wodziński Marcin, Hebrajskie inskrypcje na Śląsku XIII–XVIII wieku, Wrocław 1996.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-df03c597-1217-4873-9773-0b8d22eb61b6