Przeróbka rud uranu w rejonie Kowar

• Autorzy: Borzęcki R. , Wójcik D. , Kalisz M.

Identyfikatory

DOI

10.5277/hm180508

Warianty tytułu

EN

Processing of uranium ores in Kowary area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Eksploatację rud uranu w Kowarach rozpoczęto w 1920 r. Uran nie miał w tym czasie większego znaczenia, bardzo ceniony był natomiast rad tworzący śladowe domieszki w jego minerałach. W kopalni w Kowarach początkowo ograniczano się tylko do ręcznego wybierania rud uranu z wydobytego urobku. Było to jednak bardzo trudne zadanie ze względu na ich podobieństwo do rudy żelaza stanowiącej główną kopalinę tutejszego złoża. W 1935 r. na terenie kopalni wybudowano zakład elektromagnetycznego wzbogacania rud żelaza z linią do odzysku rud uranu. Proces przeróbczy przebiegał w sześciu etapach: przesiewania wstępnego na sicie stałym, kruszenia w kruszarce szczękowej, przesiewania na sitach wibracyjnych, separacji magnetycznej w separatorach bębnowych (produkcja koncentratów rud żelaza), mielenia w młynie kulowym i wzbogacanie na stole koncentracyjnym (produkcja koncentratu rud uranu). Po 1942 r. w kopalni w Kowarach eksploatowano już tylko rudy żelaza. Wydobycie rud uranu wznowiono dopiero w 1948 r. Mało znany jest fakt że w latach 1948-1958 rudy te były przerabiane w zakładzie w Ogorzelcu. Według raportów amerykańskiej Centralnej Agencji Wywiadowczej (CIA) stosowany tam proces przeróbki był bardzo prymitywny. Polegał na mieleniu rudy a następnie ręcznym przepłukiwaniu strumieniami wody. W 1966 r., na terenie nieczynnej już kopalni w Kowarach, uruchomiono doświadczalny zakład wzbogacania rud uranu metodą hydrometalurgii. Stosowany w nim proces technologiczny przebiegał w kilku etapach: kruszenia i mielenia, przygotowania tzw. pulpy, trawienia, dekantacji i przemywania, sorpcji i elucji oraz wytrącania i filtracji chemicznego koncentratu uranowego. W dniu 1 stycznia 1973 r. po przerobieniu wszystkich zapasów rudy uranu zakład został postawiony w stan likwidacji.

EN

Beginning of uranium mining in Kowary dates back to 1920. Uranium however didn’t have any significant industrial value back in the '20s, only Radium in inclusions within the ore has been highly appreciated. At the beginning the Kowary mine was based on manual extraction of the ores. This was, however, highly problematic due to the similarity of Radium ores to the iron ones, dominant in the deposit. In 1935 the Electromagnetic Processing Plant of Iron Ores was built along with uranium ore extraction technological line. The process was based on six stages: initial riddling, jaw crushing, vibration sieves riddling, magnetic separation in cylinder separators (iron ore concentrate production), ball milling and enrichment on concentration plates (uranium ore concentrate production). After 1942 the Kowary mine extracted only iron, the uranium ores were mined again from 1948. It is a little known fact that between 1948 and 1958 those ores were processed in the Ogorzelec plant. According to CIA reports, the processing technology used in Ogorzelec was primitive. It was based on ore milling and manual separation in water. In 1966 the experimental hydrometallurgical uranium processing plant was established in the place of the abandoned Kowary mine. The technological process was based on eight stages: initial riddling, jaw crushing, cylinder crushing, ball milling, pulp preparation for chemical digestion, decantation, filtration of post-digestion fluids, sorption and drying of concentrate. On 1st of January, 1973, after whole uranium ore base had been processed, the Kowary Plant was abandoned.

Słowa kluczowe

PL

górnictwo uranu; historia górnictwa; Kowary; Ogorzelec

EN

mining of uranium; Kowary; Ogorzelec; history of mining

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2018
• Tom: Vol. 5
• Strony: 181--213
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys.

Twórcy

autor

Borzęcki R.

• Muzeum Minerałów w Nowej Rudzie

autor

Wójcik D.

• Czasopismo Odkrywca

autor

Kalisz M.

Bibliografia

• ADAMSKI W., 1986. Podziemne wyrobiska górnicze rejonu Kowar oraz ich wpływ na stosunki wodne i powstawanie szkód górniczych. Rap. Inst. Górn. Polit. Wr. ZG 1/86 (niepublikowany). Wrocław.
• ADAMSKI W., 1988. Szkice z historii Zakładów Przemysłowych R-1. Cz. II (maszynopis). Kowary.
• ADAMSKI W., KACZMAREK J., 1959. Ocena uranonośności Sudetów. Zakłady Przemysłowe R-1, 1. Kowary.
• Analiza działalności przedsiębiorstwa za rok 1967. Zakłady Przemysłowe R-1 w Kowarach. Kowary. 1968. Arch. Państw. we Wrocł., Oddz. Teren. w Jel. Górze, sygn. 507/52.
• Analiza działalności przedsiębiorstwa za rok 1968. Zakłady Przemysłowe R-1 w Kowarach. Kowary, 1969. Arch. Państw. we Wrocł., Oddz. Teren. w Jel. Górze, sygn. 507/53.
• BIAŁACZEWSKI A., 1946. Złoża rudy żelaznej na Dolnym Śląsku. Hutnik, 1, 6: 436-441.
• BORUCKI J., GŁOWACKI Z., MASŁOWSKI W., SAŁDAN M., UBERNA J., ZAJĄCZKOWSKI W., 1967. Ocena perspektyw poszukiwawczych złóż rud uranu w Polsce. Pr. IG. Wyd.Geol. Warszawa.
• CHRUŚCIELEWSKI W., OLSZEWSKI J., KAMIŃSKI Z., 1996. Badania zagrożenia radiacyjnego środowiska naturalnego w rejonach byłych kopalń rud uranu. Inst. Medyc. Pracy. Łódź.
• CIA, 1952. Information Report, 15 October 1952. CIA RDP83-00415R012900130007-7.
• CIA, 1953. Information Report, 17 March 1953. CIA RDP80S01540R000600010004-6.
• CIA, 1953. Information Report, 12 May, 1953. CIA RDP82-00047R000200740004-3.
• CIA, 1954. Information Report, 15 April, 1954. CIA RDP80S01540R005100010008-2.
• CIA, 1957. Confidential, 23 December 1957. CIA RDP80T00246A039900270001-0
• GAWOR F., 1989. Zakład Doświadczalny Politechniki Wrocławskiej „HYDRO-MECH” i Zakład Górniczy Politechniki. Kowary: szkice z dziejów miasta, 2. Pr. Kark. Tow. Nauk., 39: 101-104.
• GRABAS K., 2006. Zagrożenia środowiska na terenach poeksploatacyjnych rud uranu oraz ich likwidacja. Pr. Nauk. Inst. Inż. Ochr. Środ., 79, Monografie, 46.
• IRVING D., 1971. Kryptonim „Virushaus”. Książka i Wiedza. Warszawa.
• KLEMENTOWSKI R., 2010. W cieniu sudeckiego uranu. Wyd. Oddz. Inst. Pamięci Narod.-Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Wrocław.
• KOHL E., 1942. Grossdeutschlands Vorkommen natürlich-radioaktiver Stoffe und deren Bedeutung für die Versorgung mit radioaktiven Substanzen. Zeitschr. für das Berg-, Hutten-und Salinenwesen Deutschen Reich, 90, 8: 153-177.
• LIS J., STĘPIŃSKI M., SYLWESTRZAK H., 1965. Branneryt i minerały współwystępujące w żyle kwarcowej z Wołowej Góry koło Kowar. Biul. PIG, 133: 207-223.
• LORENZ, 1936. Situationsriss zur 80 m Soche. Wałbrzych. Arch. Państw. we Wrocł., Oddz. Teren. w Jel. Górze, sygn. 109.
• ŁĘTOWSKI F., 1975. Podstawy hydrometalurgii. Wyd. Nauk.-Techn. Warszawa.
• MARGAS C., 1971. Inwentarz zbioru (zespołu) akt Zakładu Wzbogacania Kopalnych Surowców Chemicznych „Ogorzelec” w Ogorzelcu z lat 1955-1970. Arch. Państw. we Wrocławiu, Oddz. Teren. w Jeleniej Górze, sygn. 180/III.
• MASŁOWSKI W., 2016. Zakład Produkcji Koncentratu Uranowego. [W:] Zakłady Przemysłowe R-1 w Kowarach 1948-1973. Wyd. Ad Rem. Kowary: 88-91.
• MISTEWICZ E., 1989. Uran ponad wszystko. Reporter, 6: 10-12.
• MORAWIECKI A., 1960. Występowanie minerałów uranowych w Polsce. Kwart. Geol., 4: 869-873.
• MURAS K., 1995. Górnictwo uranowe w Polsce w latach 1948-1963. Problemy zagrożeń dla ludzi i środowiska naturalnego. Bezp. Jądrowe i Ochr. Sanit., 23: 41-52.
• NADROWSKI F., 1960. Krótki rys historyczny zakładu, charakterystyka przedsiębiorstwa informacje. Br. Ogorzelec: Sudeckie Zakłady Górnicze-Zakład Przeróbki Rud w Ogorzelcu. Arch. Państw. we Wrocławiu, Oddz. Teren. w Jeleniej Górze, sygn. 83-133-24.
• NIEĆ M., 2009. Występowanie rud uranu i perspektywy ich poszukiwań w Polsce. Polit. energet., 12, 2/2: 435-451.
• RADOMSKI M., 1995. Tajemnica kowarskiej kopalni. Na żywo, 46: 8-9.
• SIUDA R., DOMAŃSKA-SIUDA J, BORZĘCKI R., 2016. Saléeite, Mg(UO2)2(PO4)2, from the Wojcieszyce Uranium Deposit (Lower Silesia, Poland). Ann. Soc. Geol. Pol., T. 86, S. 211-218.
• SIUDA R., KRUSZEWSKI Ł., BORZĘCKI R., 2008. Uranospinite from abandoned Podgórze uranium Mine in Kowary (the Karkonosze Mts., Poland). Mineralogia-Spec. Pap., 32: 143.
• STASIAK S., BIEGALSKI A., 1961. Projekt wstępny zakładu chemicznych koncentratów uranowych. Nr. proj. 09-614. Biuro Proj. Przem. Metali Nieżel. „Bipromet”. Katowice. Arch. Państw. we Wrocł., Oddz. Teren. w Jel. Górze, sygn. 507/67.
• SZECÓWKA M., 1987. Mineralizacja uranowa w Rudkach koło Słupi Nowej (Góry Świętokrzyskie). Pr. Geol. Kom. Nauk PAN Oddz. w Krakowie, 133.
• SZTUK H., ADAMSKI W., GAWOR F., 1994. Inwentaryzacja uszkodzeń środowiska na skutek prowadzenia poszukiwań i eksploatacji złóż uranowych. Inst. Górn. Polit. Wr. Wrocław.
• Teczka przekazania Ogorzelca. Rok 1953. Arch. Państw. we Wrocł., Oddz. Teren. w Jel. Górze, sygn. 507/64.
• WŁODARSKI R., DEMBIŃSKI W., PRZYTYCKA R., NOWAKOWSKA Z., 1974. Prace nad otrzymaniem w skali wielkolaboratoryjnej w procesie periodycznym ceramicznego dwutlenku uranu według schematu technologicznego: azotan uranylu-poliuranian amonu-dwutlenek uranu. Inst. Badań Jądr., INR-1537/IV/C/B. Warszawa.
• Założenia budowy doświadczalnego zakładu chemicznych koncentratów uranowych w Kowarach. [W:] Adamski T., Jarża W. (red.). Instytut Badań Jądrowych Zakład IV, Warszawa. Zakłady Przemysłowe R-1, Kowary. 1961. Arch. Państw. we Wrocł., Oddz. Teren. w Jel. Górze, sygn. 507/57.
• ZDULSKI M., 2000. Źródła do dziejów górnictwa uranowego w Polsce. Wyd. DiG. Warszawa.
• ŻURAWSKI K., 1954. Analiza opisowa do wniosku inwestycyjnego PJ=55 „Rozbudowa Zakładu Ogorzelec”. Sudeckie Zakłady Górnicze w Kowarach, Kowary. Arch. Państw. we Wrocł., Oddz. Teren. w Jel. Górze, sygn. 696/17.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).