Chemizm małych rzek wyżynnych na przykładzie Gór Świętokrzyskich

• Autorzy: Kozłowski R. , Przybylska J. , Szwed M.

Identyfikatory

DOI

10.2429/proc.2016.10(1)073

Warianty tytułu

EN

Physicochemical properties of water from small upland rivers in the Świętokrzyskie Mountains

• Konferencja: ECOpole’16 Conference (5-8.10.2016, Zakopane, Poland)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Badania wykonano w ośmiu przekrojach zlokalizowanych na sześciu małych rzekach wyżynnych odwadniających centralne partie Gór Świętokrzyskich, tj. Lubrzance, Gawlicy i Belniance (zlewnia Nidy) oraz Psarce, Czarnej Wodzie i Pokrzywiance (zlewnia Kamiennej). Zlewnie badanych rzek charakteryzował zróżnicowany udział poszczególnych form pokrycia terenu. Dominowały użytki rolne i lasy, a udział zabudowy był niewielki. W półroczu zimowym od XI 2015 do IV 2016 r. w cyklu miesięcznym wykonywano badania terenowe i analizę pobranych próbek wody. Oznaczano temperaturę, pH, przewodność elektrolityczną, stężenie tlenu rozpuszczonego, wodorowęglanów i głównych jonów. Stwierdzono, że najbardziej stabilną pod względem dynamiki stężeń większości jonów jest Czarna Woda o zlewni w ponad 80% pokrytej lasami. Największe wahania odnotowano w wodach Psarki w profilu Trzcianka z największym udziałem użytków rolniczych. Stwierdzono istotne dodatnie korelacje pomiędzy stężeniami HCO3 – i NO3 – a udziałem terenów antropogenicznych w zlewni. Stężenia NO2 – i NO3 – były istotnie pozytywnie skorelowane z powierzchnią terenów rolnych. Zwiększony udział lasów wpływał ujemnie na wartość pH, stężenie HCO3 –, Mg2+, NO2 – i NO3 –. Wskazano także na oddziaływanie punktowych i liniowych źródeł zanieczyszczeń na chemizm badanych rzek.

EN

The research was conducted in eight sections located on six small upland rivers, flowing from the central part of the Świętokrzyskie Mountains: Lubrzanka, Gawlica and Belnianka (in the Nida River drainage basin) and Psarka, Czarna Woda and Pokrzywianka (Kamienna River drainage basin). The catchment areas of researched rivers had diversified forms of land use, with dominating arable lands and forests and small share of housing. From November 2015 to April 2016 field studies were conducted and water samples collected once a month. The following parameters were analysed: temperature, pH, conductivity, dissolved oxygen, hydrogencarbonate and concentration of major ions. The river with most stable ion concentrations was Czarna Woda, with catchment area covered in over 80% with forests. The greatest fluctuations were noted on Psarka in profile Trzcianka, gathering water from arable lands. There was a significant positive correlation between the concentrations of HCO3 – and NO3 – ions and the share of anthropogenic areas in river basins. The concentrations of NO2 – and NO3 – were positively correlated with the area of agricultural lands. Higher share of forests negatively affected the pH value and concentration of HCO3 –, Mg2+, NO2 – and NO3 –. The results also suggest the impact of point and line sources of pollution on the physicochemical properties of the analysed rivers.

Słowa kluczowe

PL

jakość wód; zróżnicowanie form pokrycia terenu; Corine Land Cover

EN

water quality; diverse classes of land cover; Corine Land Cover

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Proceedings of ECOpole
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 10, No. 2
• Strony: 667--675
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., wykr., tab.

Twórcy

autor

Kozłowski R.

• Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce

autor

Przybylska J.

• Instytut Geografii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce

autor

Szwed M.

• Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce
• Instytut Geografii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce

Bibliografia

• [1] Grabińska B, Koc J, Skwierawski A, Rafałowska M, Sobczyńska-Wójcik K. Stężenia i odpływ azotu amonowego z wodami rzecznymi ze zlewni o zróżnicowanym użytkowaniu. Inż Ekol. 2005;13:81-86. http://www.archive.ineko.net.pl/pdf/IE-13.pdf.
• [2] Grabińska B, Koc J, Skwierawski A, Sobczyńska-Wójcik K, Rafałowska M. Stężenia i odpływ fosforu ogólnego z wodami rzecznymi ze zlewni o zróżnicowanym użytkowaniu. Inż Ekol. 2005;13:87-92. http://www.archive.ineko.net.pl/pdf/IE-13.pdf.
• [3] Skorbiłowicz M. Charakter zlewni a chemizm wód powierzchniowych na przykładzie rzek Narewka i Orlanka w województwie podlaskim. Inż Ekol. 2005;13:164-165. http://www.archive.ineko.net.pl/pdf/IE-13.pdf.
• [4] Misztal A, Kuczera M. The impact of land use on the water quality of foothill micro-catchment areas. Ann Warsaw Univ of Life Sci. - SGGW. Land Reclam. 2008;40:27-37. DOI: 10.2478/v10060-008-0034-1.
• [5] Ciupa T. Wpływ zagospodarowania terenu, w tym urbanizacji, na stężenie głównych jonów w wodach rzeki Silnicy i Sufragańca (Kielce). Ochr Środow i Zasob Natural. 2009;38:44-53. http://www.ios.edu.pl/pol/nr38.pdf.
• [6] Sliva L, Williams D. Buffer zone versus whole catchment approaches to studying land use impact on river water quality. Wat Res. 2001;35(14):3462-3472. DOI: 10.1016/S0043-1354(01)00062-8.
• [7] Tong S, Chen W. Modeling the relationship between land use and surface water quality. J Environ Manage. 2002;66:377-393. DOI: 10.1006/jema.2002.0593.
• [8] Ahearn D, Sheibley R, Dahlgren R, Anderson M, Johnson J, Tate K. Land use and land cover influence on water quality in the last free-flowing river draining the western Sierra Nevada, California. J Hydrol. 2005;313:234-247. DOI: 10.1016/j.jhydrol.2005.02.038.
• [9] http://www.bodzentyn.bip.jur.pl/dokumenty/protokol_kontroli_pip_czerwiec_2013.pdf. Dostęp: 01.08.2016.
• [10] http://wod-kiel.com.pl/oczyszczalnia-sciekow-w-barczy-,125.html. Dostęp: 01.08.2016.
• [11] http://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land-cover/clc-2012. Dostęp: 01.05.2016.
• [12] Kszos LA, Beaucham JJ, Steward AJ. Toxicity of lithium to three freshwater organisms and the antagonistic effect of sodium. Ecotoxicology. 2003;12(5):427-437. DOI: 10.1023/A:1026160323594.
• [13] Smoroń S. Zagrożenie eutrofizacją wód powierzchniowych wyżyn lessowych Małopolski. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. 2012;12(1):181-191. http://www.itp.edu.pl/wydawnictwo/woda/zeszyt_37_2012/artykuly/Smoron.pdf.
• [14] Banaszuk P, Krasowska M, Kamocki A. Źródła azotu i fosforu oraz drogi ich migracji podczas wezbrania roztopowego w małej zlewni rolniczej. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. 2009;9(4):5-26. https://www.researchgate.net/publication/268371624_ZRODLA_AZOTU_I_FOSFORU_ORAZ_DROGI_ICH_MIGRACJI_PODCZAS_WEZBRANIA_ROZTOPOWEGO_W_MALEJ_ZLEWNI_ROLNICZEJ.
• [15] Perliceusz N, Senze M, Skwarka M, Kowalska-Góralska M, Skwarka T. Metale ciężkie w wodzie i osadach dennych z miejskich zbiorników wodnych rejonu Wałbrzycha. Proc ECOpole. 2015;9(2):667-675. DOI: 10.2429/proc.2015.9(2)077.
• [16] Wysocka-Czubaszek A, Wojno W. Sezonowa zmienność chemizmu wody w małej rzece w zlewni zurbanizowanej. Prz Nauk Inż Kszt Środ. 2014;63:64-76. http://iks_pn.sggw.pl/z63/art6.pdf.