Brom

• Autorzy: Szymańska J.A. , Bruchajzer E.

Warianty tytułu

EN

Bromine

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Brom jest brązowoczerwoną, dymiącą cieczą o ostrym, charakterystycznym zapachu. Na skalę przemysłową otrzymuje się go przez działanie silnych utleniaczy na bromki. Brom stosuje się m.in. do: syntezy barwników, środków wybielających, związków zmniejszających palność, produkcji farb, atramentów, związków stosowanych w fotografice, substancji do produkcji gazów bojowych i farmaceutyków. Narażenie przemysłowe na pary bromu może występować podczas produkcji i stosowania związków zawierających brom m.in. w rolnictwie, podczas dezynfekcji oraz w przemyśle chemicznym. Zatrucia ostre ludzi bromem zdarzały się tylko w czasie awarii lub wypadków podczas pracy. Narażenie na działanie bromu o stężeniu 6500 mg/m3 powoduje gwałtowną śmierć ludzi. Najwięcej danych o skutkach przewlekłego narażenia na pary bromu pochodzą z obserwacji poczynionych u ludzi narażonych inhalacyjnie w środowisku pracy. W czasie przemysłowego narażenia na pary bromu o stężeniu 0,5 mg/m3 nie obserwowano żadnego skutku działania bromu na organizm człowieka. Przyjmuje się, że maksymalne stężenia, na jakie mogą być narażeni ludzie w środowisku pracy wynoszą 0,65 ÷ 1 mg/m3 (0,1 ÷ 0,15 ppm). Brom o stężeniu 1 mg/m3 w powietrzu może powodować nieznaczne podrażnienie oczu (łzawienie). Praca w narażeniu na brom o większym stężeniu może objawy działania drażniącego nasilać i prowadzić do ciężkich napadów duszności. Badania epidemiologiczne zatruć bromem pochodzą z obserwacji poczynionych po jednorazowym narażeniu około 25 000 ludzi, które było wynikiem awarii w zakładzie chemicznym w Genewie. Skutki działania toksycznego bromu stwierdzono jednak tylko u 91 osób. Objawy te obserwowano po narażeniu na brom o stężeniu 1,3 ÷ 3,25 mg/m3 w powietrzu. Dane eksperymentalne na temat toksyczności par bromu są ograniczone i pochodzą zwykle sprzed ponad 100 lat. Wartość CL50 dla myszy i szczurów wynosi 1100 ÷ 4875 mg/m3 w zależności od czasu narażenia. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych o odległych skutkach działania par bromu. Brom wchłania się przez płuca, układ pokarmowy i skórę. W warunkach środowiska pracy największe znaczenie ma narażenie inhalacyjne, zaś dla populacji generalnej – pobranie związku z dietą. T1/2 dla bromu w surowicy wynosi 12 ÷ 14 dni. Brom gromadzi się w tkankach w postaci bromków i jest z nich wydalany wolno. Mechanizm działania toksycznego par bromu jest związany z jego przemianą w bromowodór lub wypieraniem innych halogenów z połączeń w związkach endogennych. Z wieloletnich obserwacji wynika, że podczas narażenia ludzi na brom o stężeniu poniżej 0,7 mg/m3 (0,1 ppm) nie stwierdzano skutków jego działania toksycznego. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) obowiązująca w Polsce od 1998 r. również wynosi 0,7 mg/m3 (0,1 ppm). Na podstawie danych z piśmiennictwa i informacji o braku przekroczeń normy w Polsce, proponujemy pozostać przy obecnie obowiązującej wartości NDS bromu. Wartość OEL równa 0,7 mg/m3 obowiązuje także w państwach Unii Europejskiej. Proponujemy przyjąć stężenie 1,4 mg/m3 za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) bromu.

EN

Bromine (CAS Register No. 7726-95-6) is a brown or red liquid with a characteristic odour. Bromine is mainly used in the manufacture of dyes, inks, flame retardants, pharmaceuticals and chemical warfare agents. Occupational exposure to bromine may occur during the production and the application of bromine compounds and during other industrial activities.

Słowa kluczowe

PL

brom; działanie drażniące; oczy; skóra; układ oddechowy; NDS; NDSCh

EN

bromie; iritation; eyes; skin; mucous membranes

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2006
• Tom: Nr 2 (48)
• Strony: 31--49
• Opis fizyczny: Bibliogr. 51 poz., tab.

Twórcy

autor

Szymańska J.A.

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi Katedra Toksykologii i Bromatologii Zakład Toksykologii 90-151 Łódź ul. Muszyńskiego 1

autor

Bruchajzer E.

• Uniwersytet Medyczny w Łodzi Katedra Toksykologii i Bromatologii Zakład Toksykologii 90-151 Łódź ul. Muszyńskiego 1

Bibliografia

• 1.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienists (2001) Bromine.
• 2.Alexandrov D.D. (1983) Bromine and compounds. W: Encyclopaedia of occupational health and safety. 3rd ed. T. 1. Geneva, International Labour Office, 326-329.
• 3.Bitron M.D., Aharonson E.F. (1978) Delayed mortality of mice following inhalation of acute doses of CH2O, SO2, Cl2, and Br2. American Industrial Hygiene Association Journal 39(2), 129-138.
• 4.Bogdanik T. (1988) Toksykologia kliniczna. Warszawa, PZWL.
• 5.Broderick M.D., Schwartz D.A. (1992) Halogen gases, ammonia, and phosgene. W: Hazardous materials toxicology, clinical principles of environmental health. Baltimore, Williams and Wilkins, 791-796.
• 6.Burns M.J., Linden C.H. (1997) Another hot tub hazard. Toxicity secondary to bromine and hydrobromic acid exposure. T. 111. Chest, ISS 3, P816-9.
• 7.Carel R.S. i in. (1992) Delayed health sequelae of accidental exposure to bromine gas. J. Toxicol. Environ. Health 36(3), 273-277.
• 8.Champeix J. i in. (1970) Clinical and experimental study of poisoning by bromine vapour. Pouman Coeur 26, 895-903 (cyt. za ACGIH 2001).
• 9.Cheminfo, Canadian Centre for Occupational Health and Safety (2002).
• 10.Dangerous properties of industrial materials (1963) [Red.] N.I. Sax. 2 ed. New York, Reinhold Publishing Corporation.
• 11.Dawydzik L. i in. (2002) Opracowanie w ujęciu tabelarycznym danych o narażeniu zawodowym nadzorowanym przez Inspektora Sanitarnego w zakładach pracy w 2002 r. Ekspertyza wykonana na zlecenie Głównego Inspektora Sanitarnego. Łódź, Instytut Medycyny Pracy (niepublikowane).
• 12.Dyrektywa Rady 67/548/EWG wraz z późniejszymi zmianami (do 28 ATP włącznie). Dyrektywa Komisji 2006/15/WE z dnia 7 lutego 2006 r. ustanawiająca drugi wykaz indykatywnych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego w celu wykonania dyrektywy Rady 98/24/WE oraz zmieniająca dyrektywy 91/322/EWG i 2000/39/WE. DzU L 38/36 z dnia 9.2.2006.
• 13.Eldan M. i in. (1996) Biological monitoring of workers' exposure to bromine. J. Occup. Environ. Med. 38(10), 1026-31.
• 14.Elkins H.B. (1959) Chemistry of industrial toxicology. P. 89, New York, John Wiley & Sons (cyt. Za ACGIH 2001; Patty’s… 2001).
• 15.Encyclopaedia of toxicology. Bromine (1998) [Red.] P. Wexler. T. I (A-E). San Diego, Academic Press, 187-188.
• 16.Flury F. (1935) Festsch, Zangger 2, 836. Chem Abstr. 31, 6711, 1937 (cyt. za Industrial… 1963). Handbook of dangerous materials. Bromine (1951) [Red.] N.I. Sax. New York, Reinhold Publishing Corporation, 56-57.
• 17.Hazardous materials toxicology. Clinical principles of environmental health (1992) [Red.] J.B. Sullivan, G.R. Krieger. Baltimore, Williams and Wilkins, 1196.
• 18.Henderson Y., Haggard H. (1943) Noxious gases. New York, Reinhold, 133 (cyt. za ACGIH 2001; Industrial... 1963; Patty`s.... 2001;).
• 19.Hou X. i in. (1997) Determination of bromine and iodine in normal tissues from Beijing healthly adults. Biol. Trace Elem. Res. 56(2), 225-230.
• 20.HSDB, Hazardous Substances Data Bank (2003) Bethseda, National Library of Medicine. Industrial toxicology. Bromine (1957) [Red.] L.Fairhall. 2. ed. Baltimore, The Williams & Wilkins Company, 29-30.
• 21.Industrial hygiene and toxicology. Bromine (1963) [Red.] F.A Patty. 2 ed. New York, Interscience Publishers, Wiley & Sons, Inc., 852-854.
• 22.IPCS, International Programme on Chemical Safety (2001) Bromine. ICSC, 0107, CEC 2001.
• 23.Ivanov N.G. i in. (1976) Experimental data for hygienic standarization of bromine and hydrogen bromine content in the air of working areas. Gig. Tr. Prof. Zabol. 3, 36-39.
• 24.Kim I.H., Seo S.H. (1999) Occupational chemical burns caused by bromine. Contact. Dermatitis 41(1), 43.
• 25.Kraut A., Lilis R. (1988) Chemical pneumonitis due to exposure to bromie compounds. Chest 94(1), 208-210.
• 26.Lehmann K.B., Hess R.. (1887) Arch. Hyg. 7, 335 (cyt. za Flury, Zernik 1931; cyt. za ACGIH 2001; Industrial… 1963; Patty’s… 1981; Patty’s… 2001).
• 27.Łazariew N.W. (1956) Szkodliwe substancje w przemyśle. Związki nieorganiczne i metaloorganiczne. T. II. Warszawa, Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 39-41.
• 28.Marhold J. (1980) Přehled průmyslové toxikologie. Anorganické látky. Brom. Praha, Avicenum Zdravotnické Nakladatelstvi, 302-303.
• 29.Matt L. (1889) Dissertation, Würzburg (cyt. za Flury, Zernik 1931; Industrial… 1963).
• 30.Międzynarodowe Karty Bezpieczeństwa Chemicznego (1993) T. II. Brom. ICSC: 0107. 31.Międzynarodowy Program Bezpieczeństwa Chemicznego. Łódź, Instytyt Medycyny Pracy.
• 32.Morabia A. i in. (1988) Accidental bromine exposure in an urban population: an acute epidemiological assessment. Int. J. Epidemiol. 17(1), 148-52.
• 33.NIOSH/OSHA (1981) Occupational Health Guidelines for Chemical Hazards. Occupational Health Guideline for Bromine. U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service, Centers for Disease Control, U.S. Department of Labour.
• NIOSHTIC (2002).
• 34.Patty's Industrial hygiene and toxicology. Toxicology. The halogens and the nonmetals boron and silicon (1981) [Red.] G.D. Clayton, F.E. Clayton. T. 2B. 3. ed. New York, Wiley & Sons, Inc., Wiley- Interscience Publication, 2965-2971.
• 35.Patty's Toxicology (2001) [Red.] E. Bingham i in. The halogens. Bromine. 5. ed. T. 3, New York, Wiley & Sons, Inc., 799-803.
• 36.Poradnik fizykochemiczny. Praca zbiorowa (1974) Wyd. 2. Warszawa, Wydawnictwa Naukowo- Techniczne.
• 37.Potashnik G. i in. (1992) Spermatogenesis and reproductive performance following human accidental exposure to bromine vapor. Reprod. Toxicol. 62, 171-174.
• 38.Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 29 listopada 2002 r w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 217, poz. 1833, zmiana rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z dnia 10 października 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 212, poz. 1769.
• 39.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 28 września 2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. DzU nr 201, poz. 1674.
• 40.RTECS, Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (2001) Cincinnati, National Institutes for Occupational Safety and Health.
• 41.Rupp H., Henschler D. (1967) Effects of low chlorine and bromine concentration on man. Int. Arch. Gewerbepathol. Gewerbehyg. 23, 79.
• 42.Ruth J.H. (1986) Odor threshols and irritation levels of several chemical substances: a review. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 47, A-142-51.
• 43.Sax's dangerous properties of industrial materials. Bromine (2000) [Red.] Lewis R.J. 10. ed. New York, Wiley-Interscience Publication, Wiley & Sons, Inc., 555.
• 44.Schlagbauer M., Henschler D. (1967) Toxicity of chlorine and bromine with single and repeated inhalation exposure. Int. Arch. Gewerbepathol. Gewerbehyg. 23, 91 (cyt. za ACGIH 2001).
• 45.Seńczuk W. (1999) Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów. Wyd. 3. Warszawa, PZWL.
• 46.Suntych F. (1953) Bromine gassing. [Poškozeni bromem]. Prac. Lek. 5, 86-89.
• 47.Tswapko V.V. i in. (1975) Effects of halogens on an organism. Gig. Sanit. 6, 92-93; Chem. Abstr. 83, 14261.
• 48.The Merck Index. En encyclopedia of chemicals, drugs, and biologicals (1983) [Red.] M. Windholz, S. Budavari. 10. ed. New York, Merck & Co., Inc., Rathway.
• 49.Welzbacher U. (1998) Niebezpieczne substancje – praktyczny poradnik. Brom. Wyd. Informacji Zawodowej. Warszawa, ALFA-WEKA Sp. z o.o.
• 50.Woolf A., Shannon M. (1999) Reactive airways dysfunction and systemic complaints after mass exposure to bromine [clinical conference]. Environ. Health Perspect. 107(6), 507-509.
• 51.Wuth O. (1927) Rationale bromide treatment: new method for its control. JAMA 88, 2013-2017 (cyt. za Eldan i in. 1996).