Alabaster from the Carpathian Foredeep in the architecture of Cracow

Rajchel, J. M.; Śliwa, T.; Wardzyński, M.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Alabaster from the Carpathian Foredeep in the architecture of Cracow

Autorzy

Rajchel J. M. , Śliwa T. , Wardzyński M.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Rajchel_J_Alabaster_Geol. Quart_Vol.58_No 3_2014.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Języki publikacji

Abstrakty

Alabaster is a rock with low hardness, high coherence, fine-crystalline development and forms an optically “warm” surface when polished. It has been used as a sculpting, decorative and architectonic stone, often by civilizations of the Mediterranean Sea Basin. Alabaster in the architecture and sculpture of Kraków is mainly from the Middle Miocene (Badenian) and comes from deposits within the Ukrainian Carpathian Foredeep Basin, chiefly along its northern margin in the “Podolia rim”. It was quarried around the mid-part of the Dnister River and its tributaries, from Lviv (Lwów) to Khotyn (Chocim), and mostly at Zhuravno (Żurawno). The alabaster quarried here was called Ruthenian, Polish, or Lvov “marble”. Small quarries were also located at the front of the Carpathian overthrust, including the known deposit at Łopuszka Wielka. The Miocene alabaster has shades of white, yellow, green, brown, usually with differing spots or veins; often the rock is brecciated and partly semi-transparent. Alabaster has been quarried in the Polish Republic since the 16th century, peaking (also in finished stone products) between the world wars. The authors present examples of alabaster usage in ecclesiastical edifices of Kraków, for instance in the Wawel Cathedral, St. Mary’s Church, the churches of Dominican, Carmelite and Missionary clergy, and also in some secular buildings, e.g. the Jagiellonian Library.

Słowa kluczowe

Carpathian Foredeep Miocene architecture Cracow Zhuravno

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Geological Quarterly

Rocznik

2014

Tom

Vol. 58, No. 3

Strony

597--616

Opis fizyczny

Bibliogr. 101 poz., rys.

Twórcy

autor

Rajchel J. M.

jrajchel@geol.agh.edu.pl

AGH Univer sity of Science and Technology, Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, Department of General Geology and Geotourism, Al. A. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Poland

autor

Śliwa T.

AGH Univer sity of Science and Technology, Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, Department of General Geology and Geotourism, Al. A. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Poland

autor

Wardzyński M.

Univer sity of Warsaw, Institute of Art History, Krakowskie Przedmieoecie 26/28, 00-927 Warszawa, Poland

Bibliografia

1. Agfanova, T.N., Nazarenko, V.V., Gutnichenko, G.K., 1968. Pabterned alabaster of Pridnestrovya (in Russian). Izvestia Vysshykh Uchebnykh Zavedeniy, Geologiya i Razvedka, 8: 82-86.
2. Akerman, K., 1964. Gips i anhydryt. Występowanie i zastosowanie w przemyśle i budownictwie (in Polish). Wyd. PWN, Warszawa.
3. Andreyeva-Grigorovich, A.S., Kulchytsky, Y.O., Gruzman, A.D., Lozynyak, P.Y., Petrashkevich, M.I., Portnyagina, L.O., Ivanina, A.V., Smirnov, S.E., Trofimovich, N.A., Savitskaya, N.A., Shvareva, N.J., 1997. Regional stratigraphic scheme of Neogene formations of the Central Paratethys in the Ukraine. Geologica Carpathica, 48: 123-136.
4. Bąbel, M., 2005. Event stratigraphy of the Badenian selenite evaporites (Middle Miocene) of the northern Carpathian Foredeep. Acta Geologica Polonica, 55: 9-29.
5. Betlej, A., 1996. Nieznany projekt nagrobka Jana Aleksandra Lipskiego (in Polish). Studia Waweliana, 5: 191-192.
6. Betlej, A., 2007. Kilka uwag na temat przekształcenia kaplicy Lipskich przy katedrze krakowskiej w XVIII wieku (in Polish). In: Artifex Doctus. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gadomnskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Kraków, 1: 301-312.
7. Bevz, M., 2000. “Ruskiy marmur” - koshtovna prykrasa L’vova (in Ukrainian). Galytska Brama, 8/68: 2-3.
8. Bochnak, A., Samek, J., eds., 1971. Katalog zabytków sztuki w Polsce (in Polish). Vol. IV, Warszawa.
9. Bunkiewicz, W., 1934. Sztuka Żurawieńska (in Polish). Kurjer Warszawski, 227: 14-15.
10. Chrzanowski, T., 2008. Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej (in Polish). Wyd. PWN, Warszawa.
11. Czyżewski, K., 2002. Królewska Katedra na Wawelu - przewodnik (in Polish). Wyd. św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, Kraków.
12. Darnowska-Łukaszewska, J., 1997. O przypadkowej genezie formy nagrobka Montelupich w kościele Mariackim w Krakowie (in Polish). In: Między gotykiem a barokiem. Sztuka Krakowa XVI i XVII wieku. Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Odział krakowski. Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 20.03.1993 (ed. E. Fiałek): 93-94, Kraków.
13. Dettloff, P., 2012. Ołtarzowe mauzoleum bł. Stanisława Kazimierczyka (in Polish). In: Błogosławiony Stanisław Kazimierczyk kanonik regularny laterański (1433-1489). Postać - środowisko - kultura - dziedzictwo. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, Kraków, 7-8 maja 2010 (ed. K. Łatek): 324-342, Kraków.
14. Dorosh, A., 2000. Alebastrovi vyroby z Zhuravna (in Ukrainian). Galytska Brama, 8: 10-11.
15. Dromashko, S.G., 1955. K mineralogii gipsiv Prydnestrovya (in Ukrainian). Voprosy Mineralogii Osadochnykh Obrazovaniy, 2: 138-174.
16. Fischinger, A., 1969. Santi Gucci architekt i rzeźbiarz królewski XVI wieku (in Poli sh). Wyd. Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Warszawa.
17. Flasza, J., 1998. Bochnia, przewodnik po mieście (in Polish). Urząd Miejski, Bochnia.
18. Gajewski, E., 1989. “...drugiemu nie da!” (in Polish). Nowiny Rzeszowskie, 54: 1-8.
19. Galicka, I., Smulikowska-Rowińska, E., 1961. Powiat kraśnicki. Katalog zabytków sztuki w Polsce (in Polish) (eds. R. Brykowski, E. Smulikowska and Z. Winiarz), 8, Warszawa.
20. Garlicki, A., 1962. Budowa geologiczna rejonu złoża gipsu alabastrowego w Łopuszce Wielkiej (in Polish). Kwartalnik Geolot giczny, 6 (4): 758-759.
21. Gębarowicz, M., 1962. Studia nad dziejami kultury artystycznej późnego renesansu w Polsce (in Polish). Prace Wydziału Filologiczno-Filozoficznego, Toruń, 13: 354-362.
22. Gębarowicz, M., 1969. Artyści - przedsiębiorcy epoki renesansu (in Polish). Biuletyn Historii Sztuki, 31: 257-275.
23. Glyembotska, G., 2000. Alebastrovi epitafii kaplytsi Boimiv (in Ukrainian). Galytska Brama, 8: 12-15.
24. Głos Karmelu, 1932. Wyd. oo. Karmelitów Bosych w Krakowie, 6.
25. Grankin, P., 2000. Alebastr v interyerakh lvyvskykh kamyanyts mizhvoyennoho dvadtsyatyrychchya 1920-1939 gg. (in Ukrainian). Galytska Brama, 8: 18-20.
26. Heflik, W., 1989. Kamienie ozdobne Polski (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
27. Heflik, W., Natkaniec-Nowak, L., 1996. Gemmologia, czyli nauka o kamieniach szlachetnych i ozdobnych (in Polish). Wyd. Antyikwa, Kraków.
28. Heflik, W., Natkaniec-Nowak, L., Pieczka, A., 1996. Kamienie szlachetne i ozdobne Polski (in Polish). Wyd. AGH, Kraków.
29. Hornung, Z., 1956. Materiały do dziejów stosunków artystycznych polsko-śląskich w XVI i XVII wieku (in Polish). Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, 10. Dodatek 1: 8-9, 14-16, 21, 23.
30. Jagnyshchak, V., 1994. Marmurovy perlyny Zhuravno (in Ukraiinian). Galytska Brama, 3: 6.
31. Jagnyshchak, V., 1996. Alebastr w istorii Zhuravna (in Ukrainian). Galytska Brama, 13: 8.
32. Jagnyshchak, V., 2000. XX stolittya Zhuravno (in Ukrainian). Galytska Brama, 8: 16-17.
33. Janeczek, J., Kozłowski, K., Żaba, J., 1991. Zbieramy minerały i skały. Przewodnik po Dolnym Śląsku (in Poli sh). Wyd. Geol., Warszawa.
34. Karpowicz, M., 2002. Andrea i Antonio Castelli rzeźbiarze krakowscy XVII w (in Polish). Edition by the author, Warszawa,
35. Karpowicz, M., 2003. Chronologia i geografia niderlandyzmu w rzeźbie 1. połowy XVII wieku (in Polish). In: Niderlandyzm na Śląsku i w krajach ościennych (eds. M. Kapustka, A. Kozieł and P. Oszczanowski): 43-53. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego.
36. Kasprzyk, A., 1993. Lithofacies and sedimentation of the Badenian (Middle Miocene) gypsum in the northern part of the Carpathian Foredeep, southern Poiand. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 63: 33-84.
37. Kasprzyk, A., 1995. Correlation of sulphate deposits of the Carpathian Foredeep at the boundary of Poland and Ukraine. Geological Quarterly, 39 (1): 95-108.
38. Koltun, W.I., Roskosh, J.T., 1969. Ob usloviyakh obrazovaniya gipsov i angidritov Pridniestrovya (in Russian). Voprosy litologii i petrografii, Lvov, 1: 172-176.
39. Korpysz, E., 2007. A Child's Tomb from Dobromyl' (Ukraine) (in Polish with English summary). Biuletyn Historii Sztuki, 69: 115-124.
40. Korpysz, E., 2008. The Piscina preserved in Dobromil (in Polish with English summary). Biuletyn Historii Sztuki, 70: 359-384.
41. Kowalczyk, J., 1987. Le monument funéraire d'Anne Jagellon dans la chapelle de Sigismond B la cathédrale de Cracovie (in Polish with French abstract). Folia Historiae Atrium, 23: 5-22.
42. Kozakiewiczowa, H., 1983. Renaissance in Po land. Jan Maria Mosca known as Padovano (in Polish). Wyd. Arkady, Warszawa.
43. Kozakiewiczowa, H., 1984. Rzeźba XVI wieku w Polsce (in Polish). Wyd. PWN, Warszawa.
44. Kozłowski, S., 1986. Surowce skalne Polski (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
45. Krajewski, R., Smulikowski, K., 1964. Zarys nauki o złożach kopalin użytecznych (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
46. Krakowski, P., 1957. Pomnik nagrobny ks. Ostrogskich (in Polish). Studia renesansowe, 2: 263-302.
47. Kwiatkowska, M., 1993. Polscy rzeźbiarze w Rzymie (in Polish). In: Między Polską a Światem. Od średniowiecza po lata II wojny światowej (eds. M. Marki and P. Paszkiewcz): 57-100. Wyd. Krąg, Warszawa.
48. Kwiatkowski, S., 1972. Sedimentation of gypsum in the Miocene of Southern Poland (in Polish with English summary). Prace Muzeum Ziemi, 19: 3-93.
49. Kwiatkowski, S., 1974. Miocene gypsum deposits in southern Poland (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 280: 299-336.
50. Lipińska, A., 2003. Alabastrum efforditur pulcherrimum and candissimum. Wpływ południowoniderlandzkich centrów rzeźby na popularyzację alabastru na przykładzie Polski, Śląska i Saksonii. In: Centrum i peryferie. Materiały III Ogólnopolskiej Sesji Studenckiej (ed. A. Lipińska): 73-75. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego.
51. Lipińska, A., 2007. Wewnętrzne światło (in Polish). Południowo- niderlandzka rzeźba alabastrowa w Europie Środkowo-Wschodniej. Wrocław.
52. Lipińska, A., 2011. Matter of light and flesh: alabaster in the Netherlandish sculpure of the 16th and 17th centuries. In: Mater of light and flesh: alabaster in the Netherlandish sculpture of the 16th and 17th centuries (eds. J. Kriegseisen and A. Lipińska): 12-61. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Oddział Zielona Brama, 15.11.2011-15.03.2012, Gdańsk.
53. Lyubchenko, V.F., 1981. Lvivska skulptura XVI-XVII stolit (in Ukrainian). Naukova Dumka, Kyiv.
54. Łoziński, W., 1901. Sztuka lwowska w XVI I XVII wieku (in Polish). Architektura i rzeźba. Wyd. Księgarni H. Altenberga, Lwów.
55. Łoziński, J.Z., 1970. Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620. PWN, Warszawa.
56. Mańkowski, T., 1948. De la renaissance italienne a la renaissance septentrionale (in Polish with French abstract). Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 3: 257-284.
57. Markham-Schulz, A., 1998. Gianmaria Mosca called Padovano a Renaissance sculptor in Italy and Poland. Pennsylvania State University Press, 1: 121-160.
58. Maurin-Białostocka, J., 1979. Hutte van Herman zw. Czapką. In: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966) (eds. J. Maurin-Białostocka and J. Derwojed), 3: 138-139, Wrocław.
59. Mitrofanov, G.K., Shpanov, I.A., 1970. Oblitsovochnyye i podyelochnyyekamni SSSR (in Russian). Izdatielstvo Niedra, Moskva.
60. Nowak, J., 1938. Der Dniestr Fluss und die tortonen Gipse (in Polish with German summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 14: 153-194.
61. Nowak, J.T., Turdza, W., 2007. Treasures of the Cracow monasteries. 750th anniversary of the death of Saint Hyacinth. The collection of the Dominican monastery) (in Polish with English summary). Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wyd. PAN.
62. Peryt, T.M., 1996. Sedimentology of Badenian (middle Miocene) gypsum in eastern Galicia, Podolia and Bukovina (West Ukraine). Sedimentology, 43: 571-588.
63. Peryt, T.M., 2001. Gypsum facies transitions in basin-marginal evaporites: middle Miocene (Badenian) of West Ukraine. Sedimentology, 48: 1103-1119.
64. Peryt, T.M., 2006. The beginning, development and termination of the Middle Miocene Badenian salinity crisis in Central Paratethys. Sedimentary Geology, 188-189: 379-396.
65. Peryt, T.M., 2013. Palaeogeographical zonation ofgypsumfacies: Middle Miocene Badenian of Central Paratethys (Carpathian Foredeep in Europe). Journal of Palaeogeography, 2: 225-237.
66. Peryt, T.M., Hałas, S., Karoli, S., Peryt, D., 1997. Isotopic record of environmental changes during deposition of Badenian (Middle Miocene) gypsum at Kobeřice near Opava (Czech Republic) (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 45: 807-810.
67. Peryt, T.M., Durakiewicz, T., Peryt, D., Poberezhskyy, A., 2012. Carbon and oxygen isotopic composition of the Middle Miocene Badenian gypsum-associated lime stones of West Ukraine. Geologica Acta, 10: 319-332.
68. Petrichenko, O.I., Peryt, T.M., Poberegski, A.V., 1997. Pecularities of gypsum sedimentation in the Middle Miocene Badenian evaporite basin of Carpathian Foredeep. Slovak Geological Magazine, 3: 91-104.
69. Popovych, J., 2000. Deyaki aspekty technologichnogo vyvchennya alebastrovoi skulptury (in Ukrainian). Galytska Brama, 8: 4-5.
70. Przybyszewski, B., 2012. Katedra krakowska w XVIII wieku (in Polish). Archiwum i Biblioteka Krakowskiej Kapituły Katedralnej, Kraków.
71. Rajchel, J., 2002. Alabaster-forgotten decorative stone (in Polish). Świat Kamienia, 3: 74-77.
72. Rajchel, J., 2005. Cracow of stone: geologist's look (in Polish). Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków.
73. Rejduch-Samkowa, I., Samek, J., 1987. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce (ed. J. Szablowski) (in Polish). Vol. IV. Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
74. Rożek, M., 1977. Mecenat artystyczny mieszczaństwa krakowskiego w XVII wieku (in Polish). Wyd. WAM, Kraków.
75. Rożek, M., 1980. Katedra Wawelska w XVII wieku (in Polish). Wyd. Literackie, Kraków.
76. Rożek, M., 2010a. Przewodnik po zabytkach Krakowa (in Polish). Kraków.
77. Rożek, M., 2010b. Idee i symbole sztuki chrześcijańskiej (in Polish). Wyd. WAM, Kraków.
78. Rychlicki, J., 1913. Über die hypsometrische Lage der Gipsablaberungen am südwestlichen Rande des podolischen Plateau (in Polish with German summary). Kosmos, 38: 179-202.
79. Senkovskyi, J.M., 1972. Litogenez sirchanych rodovyshch Prykarpattya (in Ukrainian). Naukova Dumka, Kyiv.
80. Siemiradzki, J., 1922. Płody kopalne Polski (in Polish). Wiedza Współczesna, 6. H. Altenberg, Księgarnia Wydawnicza we Lwowie, Lwów.
81. Sinko-Popielowa, K., 1946. Zaginiony nagrobek św. Jacka w kościele oo. dominikanów w Krakowie (in Polish). Prace Komisji Historii Sztuki, 8: 325-326.
82. Skalmowski, W., 1959. Die gipsen und anhydriten in Polen. Die möglichkeiten und richtungen ihrer ausnützung im bauwesen (in Polish with Germany summary). Studia z zakresu budownictwa, 4: 1-87. Wyd. PWN, Warszawa.
83. Smirnow, J., 2005. Jadwiga Horodyska. Życie i twórczość artystyczna (in Polish). Edition by the author, Lwów.
84. Smyrnov, J., 2000. Alebastrovi vivtari ta nagrobky y latynskomu kafiedralnomu sobori (in Ukrainian). Galytska Brama, 8: 6-9.
85. Syemchuk, S.A., Kshanovskiy, O.V., 1984. Obzor syrevoy bazy promyshlennosti storoitelnykh materialov lvovskoy oblasti USSR (in Russian). Ministry of Geology of the USSR, Lvov.
86. Syomochkyn, I., 2000. Alebastrovi pamyatnyky dominikanskogo soboru (in Ukrainian). Galitskiya Brama, 8: 15-16.
87. Syomochkyn, I., Jagnyshchak, W., 1999. De alabastro Dnystriense laborandum est (vygotovlyeno z naddnistryanskogo alebastru) (in Ukrainian). Buduyemoinakshe, 5: 13-20.
88. Szajnocha, K., 1901. Szkice historyczne (in Polish). Nakładem Słowa Polskiego, Lwów, 3.
89. Tatarkiewicz, W., 1953. Czarny marmur w Krakowie. Prace Kom. Historii Sztuki PAU, 10/1, Kamieniarstwo, Kraków.
90. Targosz, K., 1991. Mausolée de l'éveque Jacques Zadzik dans la cathédrale de Cracovie (in Polish with French summary). Studia do Dziejów Wawelu, 5: 237-308.
91. Tomkowicz, S., 1912. Przyczynki do historii kultury artystycznej Krakowa w I poł. XVII w (in Polish). Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej. Archiwum Naukowe, Lwów, 5.
92. Tyrowicz, S., 1977. Kamień w zabytkach średniowiecznego Krakowa (in Polish). Manuscript, Kraków.
93. Wanat, B.J., 1981. Kult św. Józefa, oblubieńca NMP u Karmelitów Bosych w Krakowie (in Poli sh). Wydawnictwo oo. Karmelitów Bosych.
94. Wardzyński, M., 2010a. “Ruthenian alabasters”. The history of exploitation and application in architecture and sculptures in 16th century Ruthenia, Poiand and Silesia (in Polish with English summary). In: Między Wrocławiem i Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na ziemiach ruskich Korony od XVI do XVIII wieku (eds. A. Betlej, K. Brzezina and P. Oszczanowski): 339-358. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego.
95. Wardzński, M., 2010b. Between Italy and the Low Countries. Centres of stonemasonry and sculpture in Central Europe and the early modern tradition. Some remarks on material and technology (in Polish with English summary). In: Material of Sculpture. Between Technique and Semantics (ed. A. Lipińska): 425-455. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego.
96. Wardzyński, M., 2012a. Artifices chencinenses. Rola i miejsce warsztatów chęcińskich w produkcji kamieniarsko-rzeźbiarskiej w Rzeczypospolitej (koniec XVI-1. połowa XVII wieku) (in Polish). In: Franciszka z Krasińskich Wettyn, księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskim (eds. D. Kalina, R. Kubicki and M. Wardzyński): 151-184. Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego.
97. Wardzyński, M., 2012b. Organizing the work and workshop practice in the Krakow and Dębnik quarries between the second quarter of the 17th century and the beginning of the 18th century and the “long lasting” of the late-Mannerist and early-Baroque forms (in Polish with English abstract). In: Studia nad sztuką renesansu i baroku (eds. I. Rolska-Boruch and K. Gombin), 11: 331-381. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
98. Wiśniewska, J., 1997. Architektura i wystrój kościoła oo. Karmelitów Bosych w Krakowie przy ul. Rakowickiej 18 (in Poli sh). Praca mgr. Seminarium z historii sztuki kościelnej PAT w Krakowie, Wydział Historii Kościoła, Kraków.
99. Woźniak, D., 1964. Polska rzeźba plenerowa (in Polish). Muzeum Śląska Opolskiego w XX-lecie PRL, Opole.
100. Zawada, M., 2009. Ogród Boży pośród miasta. In: 100-lecie Klasztoru Karmelitów Bosych przy ul. Rakowickiej w Krakowie (ed. M. Zawada). Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków.
101. Żaba, J., 2006. Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów (in Polish). Wyd. Videograf II, Katowice.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-dd89acac-0b50-44ed-8cb1-6af39a56e15a