Piaskowiec w architekturze Poznania : formy jego deterioracji na przykładzie elewacji budynku Collegium Iuridicum

Szczepaniak, Małgorzata

doi:10.7306/2022.7

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Piaskowiec w architekturze Poznania : formy jego deterioracji na przykładzie elewacji budynku Collegium Iuridicum

Autorzy

Szczepaniak Małgorzata

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Szczepaniak_M_Piaskowiec_PG_Vol.70_nr 2_2022.pdf

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.7306/2022.7

Warianty tytułu

Sandstone in the architecture of Poznań : its deterioration process on the example of the Collegium Iuridicum old building facade

Języki publikacji

Abstrakty

The article presents various forms of deterioration in sandstone panels of the Collegium Iuridicum building in Poznań. The facade of this building is exposed to various urban and rural pollutants, which have a very significant influence on the weathering of the stone. The climatic conditions in which the test building is located and structure of the stone are also an important factors of the weathering. They can significantly accelerate the stone destruction processes. Based on the ICOMOS guidelines, deterioration forms were described and classified in macro and micro scales. For this purpose, optical, cathodoluminescence and scanning microscopy with EDS analyser were used. As a result of the research, secondary mineralization and the presence of numerous elements in the black crusts were identified. They are directly related to polluted air and the combustion of solid fuels. The identified elements include: Na, Mg, Al, Ca, P, K, S, Hg, Pb, Fe, Ti, Sc, Ni, Br, Mo, Zn, Mn, gypsum, calcite, fly ash particle.

Słowa kluczowe

piaskowiec deterioracja czarne naskorupienie dziedzictwo kulturowe Poznań

sandstone deterioration black crust cultural heritage Poznań

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2022

Tom

Vol. 70, nr 2

Strony

126--134

Opis fizyczny

Bibliogr. 39 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Szczepaniak Małgorzata

malgorzata.szczepaniak@amu.edu.pl

Instytut Geologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. B. Krygowskiego 12, 61-680 Poznań

Bibliografia

1. AIR QUALITY IN EUROPE - 2020 REPORT, 2020 – European Environment Agency, EEA Report No 09/2020. Luxembourg; doi: 10.2800/786656
2. AMOROSO G.G., FASSINA V. 1983 - Stone decay and conservation: atmospheric pollution, cleaning, consolidation and protection. Elsev. Sci. Publ., 1-453.
3. ALEXANDROWICZ Z., RZEPA G. 2014 - Composition of weathering crusts on sandstones from natural outcrops and architectonic elements in an urban environment. Environ. Sci. Pollut. Res., 21 (6): 14023-14036.
4. COMITE V., MIANI A., RICCA M., LA RUSSA M., PULIMENO M., FERMO P. 2021 - The impact of atmospheric pollution on outdoor cultural heritage: an analytic methodology for the characterization of the carbonaceous fraction in black crusts present on stone surfaces. Environ. Res., 201, 111565.
5. GAYLARDE C., OGAWA A., BEECH I., KOWALSKI M., BAPTISTA-NETO J.A. 2017 - Analysis of dark crusts on the church of Nossa Senhora do Carmo in Rio de Janeiro, Brazil, using chemical, microscope and metabarcoding microbial identification techniques. Inter. Biodeteriorat. Biodegradat., 117: 60-67.
6. GRAUE R., SIEGESMUND S., OYHANTCABAL P., NAUMANN R LICHA T., SIMON K. 2013 - The effect of air pollution on stone decay: the decay of the Drachenfels trachyte in industrial, urban, and rural environments - a case study of the Cologne, Altenberg and Xanten cathedrals. Environ. Earth Sci., 69: 1095-1124.
7. GRØNTOFT T., MARINCAS O. 2018 - Indoor air pollution impact on cultural heritage in an urban and a rural location in Romania: the National military museum in Bucharest and the Tismana monastery in Gorj County. Heritage Sci., 6 (73): 12.
8. HOSONO T., UCHIDA E., SUDAC., UENO A., NAKAGAWA T. 2006 - Salt weathering of sandstone at the Ankor monuments, Cambodia: Identification of the origin of salts using sulfur and strontium isotopes. J. Archaeolog. Sci., 33: 1541-1551.
9. https://www.numbeo.com/pollution/rankings.jsp
10. https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-status-2021
11. ICOMOS-ISCS, 2008 - Illustrated glossary on stone deterioration patterns. Monuments and Sites 15, Paris.
12. JERZYKIEWICZ T. 1968 - Sedymentacja górnych piaskowców ciosowych Niecki Śródsudeckiej (górna kreda). Geol. Sudet., 4 (7-555): 409-450.
13. JERZYKIEWICZ T. 1971 - Kreda okolic Krzeszowa. Geol. Sudet., 5 (7-327): 281-327.
14. JERZYKIEWICZ T. 1979 - Piaskowce górnokredowe depresji śródsudeckiej. [W:] Dziedzic K., Kozłowski S., Majerowicz A., Sawicki L. (red.), Surowce mineralne Dolnego Śląska. Wydaw. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
15. KOZŁOWSKI S. 1986 - Surowce skalne Polski. Wydaw. Geol., Warszawa.
16. LABUS M. 2008 - Evaluation of weathering-resistance classes in clastic rocks on the example of Polish sandstones. Environ. Geol.,54: 283-289.
17. LABUS M. 2010 - Zastosowanie metod modelowania hydrochemicznego w ocenie wietrzenia skał klastycznych na przykładzie piaskowca kredowego ze złoża Radków. Gosp. Sur. Mineral., 26 (1): 83-92.
18. MARSZAŁEK M., ALEXANDROWICZ Z., RZEPA G. 2014 - Composition of weathering crusts on sandstones from natural outcrops and architectonic elements in an urban environment. Environ. Sci. Pollut. Res.,21 (6): 14023-14036.
19. MAYER A., CZERWINSKI J., WICHSER A., ULRICH A., KASPER M., MOONEY J. 2010 - Metal-oxide particles in combustion engine exhaust. SAE Tech. Pap. 2010-01-0792.
20. MICHNIEWICZ J. 1996 - Niszczenie górnokredowych piaskowców ciosowych w zabytkach Wrocławia pod wpływem zanieczyszczeń atmosferycznych. Prz. Geol.,44 (3): 271-274.
21. NEGI A., SARETHY I.P. 2019 - Microbial Biodeterioration of Cultural Heritage: Events, Colonization, and Analyses. Microbial. Ecolog., 78: 1014-1029.
22. NORD A.G., SVÄRDH A., TRONNER K. 1994 - Air pollution levels reflected in deposits on building stone. Atmospher. Environ., 28 (16): 2615-2622.
23. PAŁAT Z. 2006 - Reprezentacyjna zabudowa przedpola zburzonej Bramy Berlińskiej. Kroniki Miasta Poznania, Święty Marcin. Wydaw. Miejskie, 1: 348-370.
24. PAZDER J. 2008 - Atlas architektury Poznania. Wydaw. Miejskie, Poznań.
25. PETTIJOHN F.J., POTTER P.E., SIEVER R. 1972 - Sand and sandstone. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New York.
26. POZO-ANTONIO J.S., CARDELLC., COMITE V., FERMO P. 2021 - Characterization of black crusts developed on historic stones with diverse mineralogy under different air quality environments. Environ. Sci. Poll. Res., https://doi.org/10.1007/s11356-021-15514-w
27. REMBIŚ M. 2019 - Przejawy korozji biologicznej kamienia budowlanego i problemy związane z jego rewaloryzacją. Prz. Geol., 67 (9): 710-716.
28. RUSZKOWSKI M., WISZNIEWSKA J. 2019 - Deterioracja kamiennych obiektów budowlanych - główne czynniki i procesy. Prz. Geol., 67 (9): 703-709.
29. SABBIONI C., ZAPPIA G. 1992 - Atmospheric-derived element tracers on damaged stone. Sci. Tot. Environ., 126(1-2): 35-48.
30. SIKORSKA M. 2005 - Badania katodoluminescencyjne minerałów. Instrukcje i metody badań geologicznych. Wydaw. Państw. Inst. Geol., Warszawa, 59.
31. SKURATOWICZ J. 1991 - Architektura Poznania 1890-1918. Seria Historia Sztuki, 20. Wydaw. UAM, Poznań.
32. STEGER W.E., MEHNER H. 1998 - The iron in black weathering crusts on Saxonian sandstones investigated by Mössbauer spectroscopy. Stud. Conservat., 43 (1): 49-58.
33. SZCZEPANIAK M. 2015 - Procesy diagenetyczne w wybranych piaskowcach Dolnego Śląska i ich znaczenie dla romańskiej architektury Wielkopolski. Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań.
34. SZCZEPANIAK M., RÓJ P. 2019 - Niszczenie okładziny piaskowcowej w zabytkowym budynku Traktu Królewsko-Cesarskiego w Poznaniu, Polska. Prz. Geol., 67 (9): 717-727.
35. SZCZEPANIAK M. 2021 - Zróżnicowanie procesów deterioracji piaskowcowej elewacji XIX-wiecznego budynku Archiwum Państwowego w Poznaniu. Prz. Geol., 69 (2): 127-134.
36. WALENDOWSKI H. 2009 - Piaskowiec z Radkowa. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. Nowy Kamieniarz, 41 (5): 50.
37. WALENDOWSKI H. 2010a – Piaskowiec z Czapli. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. Nowy Kamieniarz, 49 (6): 78.
38. WALENDOWSKI H. 2010b - Piaskowiec z Wartowic. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. Nowy Kamieniarz, 46 (3): 84.
39. ZURAKOWSKA M., HUGHES J.J. 2013 - Visual assessment of sandstone building faęades: condition factors related to cleaning. Quart. J. Eng. Geol. Hydrogeol., 46: 459-467.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-dd746a8c-1e63-4fc3-ae41-48a0bb8cf0e8