Der Universalgelehrte Lorenz Christoph Mitzler (1711-1778)

• Autorzy: Felbick L

Warianty tytułu

PL

„Universalgelehrte” Lorenz Christoph Mitzer de Kolof (1711-1778)

• Języki publikacji: DE

Abstrakty

PL

Gruntowne studia nad dorobkiem Lorenza (Wawrzyńca) Mitzlera de Kolof (1711-1778) podejmowali dotąd albo niemieccy muzykolodzy, albo polscy historycy. Powodem takiej rozbieżności zainteresowań jest pozorna reorientacja działalności Mitzlera [Mizlera] w 1743 r. W swych szeroko zakrojonych badaniach autor artykułu udowadnia, że ów uniwersalny uczony osiemnastego stulecia, podejmując najróżnorodniejsze przedsięwzięcia, chciał wykazać możliwość zastosowania i przydatność filozofii Christiana Wolffa. To właśnie te respektowane w Europie epoki oświecenia podstawowe zasady stanowiły niezmienny element w życiu Mitzlera. Po kilku podróżach edukacyjnych ten uczony o wszechstronnych zainteresowaniach osiadł w Lipsku i tam też działał w latach 1736-1743. Prawdopodobnie już wcześniej, w 1731 г., podczas krótkiego pobytu w Lipsku zetknął się z Johannem Sebastianem Bachem i został jego uczniem. W latach 1736-1754 Mitzler publikował muzykologiczne czasopismo „Musikalische Bibliothek”, aw 1738 r. założył Correspondierende Societät der musicalischen Wissenschaften (Korespondencyjne Towarzystwo Nauk Muzycznych), do którego później należeli tacy kompozytorzy jak: Bach, Handel, Telemann, Stölzel czy Graun. Towarzystwo to rozwiązało się prawdopodobnie między 1754 a 1761 r. W latach 1743-1778 ten wojujący protestant był postrzegany jako ważny propagator idei oświecenia w katolickiej Polsce. Nie należy zapominać, że nadal jeszcze do około 1761 r. zajmował się muzyką. W 1755 r. został nobilitowany przez króla Augusta III jako „Mizlerus de Kolof’, także później spotykały go zaszczyty za wielostronną działalność naukową, edytorską i drukarską. Wydawał nie tylko liczne źródła do historii Polski, lecz prowadził również publicystyczne kampanie przeciw wadom porządku społecznego w Rzeczypospolitej. Wiele spośród tysięcy stron jego pism, które poświęcił zagadnieniom poza-muzycznym, pozostaje wciąż nieodkrytych. Lista publikacji, które ogłosił jako autor, wydawca i drukarz obejmuje około 160 książek i czasopism. Zmarły w dniu 8 maja 1778 roku Mitzler de Kolof pozostawił w Warszawie żonę z niepełnoletnią córką.

Słowa kluczowe

PL

Wawrzyniec Krzysztof Mitzler de Kolof

EN

Lorenz Christoph Mizler von Kolof

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2012
• Tom: R. 57, nr 3/4
• Strony: 89--104
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz.

Twórcy

autor

Felbick L

• Robert-Schumann-Hochschule, Düsseldorf

Bibliografia

• Lorenz Christoph Mizler de Kolof - Schüler Bachs und pythagoreischer „Apostel der Wolffischen Philosophie”, Hildesheim 2012 (Druck in Vorbereitung).
• H.-E. Dentier: Johann Sebastian Bachs „Kunst der Fuge” - Ein pythagoreisches Werk und seine Verwirklichung, Mainz 2004.
• L.Ch. Mizler: Warschauer Bibliothek oder gründliche Nachrichten von verschiede nen Büchern und Schrifften, sowohl alten als neuen, so in Polen herausgekommen. Worinnen zugleich von dem dermaligen Zustand der Gelehrsamkeit in Pohlen zuverläs sige Nachricht gegeben wird, Teile I-IV, Warschau und Leipzig im Mizlerischen Bücherverlag 1755.
• L.Ch. Mizler: Musikalischer ïtaarstecher in welchem rechtschaffener Musikverständigen Fehler bescheiden ange-nerket, eingebildeter und selbst gewachsener so genannten Componisten Thorheiten iber lächerlich gemachet werden [...], Leipzig 1739-1740.
• C.G. Ludoviсi: Vorrede zu dem XIX. undXX. Bande dieses Grossen Universal-lexicons, darinnen insonderheit einige Supplemente zum XIX. Bande enthalten sind 16.4.1739], [in:] Grosses vollständiges Universal Lexicon Aller Wissenschafften und iünste, Bd. 19, Leipzig 1739.
• Briefe von Christian Wolff aus den Jahren 1719-1753, hrsg. von der Kaiser ichen Akademie der Wissenschaften St. Petersburg, St. Petersburg 1860.
• C.G. Ludoviсi: Sammlung und Auszüge der sämtlichen Streitschriften wegen der Volffischen Philosophie, Teil VII, Leipzig 1737/38, Reprint: Christian Wolff, íesammelte Werke, hrsg. von Jean Ecole [u. a.], III. Abt.: Materialien und Dokumente, lildesheim 1976.
• E. Вindel, Die ihlengrundlagen der Musik im Wandel der Zeiten, Stuttgart 1985.
• Universal Lexicon, Bd. 29 [1741], Sp. 1866.
• L.Ch. Mizler: De natura syllogismi dissent ас simul recitationes suas mathematicas philosophicas musicas de novo futur, Leipzig 1742, S. 16. Bereits 1737 hatte Mitzier sein Vorlesungskonzept vorgestellt (Mus. Bibl., 1.2 [1737].
• J. Mallhesоn: Capellmeister, Vorrede: Mus. Bibl., II.1 [1740], dazu keine Tabelle; Capellmeister, Erster Theil 1.-10. und Zweiter Theil 1.-9. Mus. Bibl., II.2 [1742], dazu Tabellen I-XI; Capellmeister, Zweiter Theil 10.-14. und Dritter Theil, 1.-4. Mus. Bibl, II.3 [1742], dazu Tabellen II-VIII; Capellmeister, Dritter Theil, 5.-9. Mus. Bibl., II.4 [1743], dazu Tabellen V-XII; Capellmeister, Dritter Theil, 10.-14. Mus. Bibl, III.1 [1746], dazu Tabellen I-XI1; Capellmeister, Dritter Theil, 15.-20. Mus. Bibl., III.2 [1746], dazu Tabellen I-XV; Capellmeister, Dritter Theil, 21.-26. Mus. Bibl, III.3 [1747], dazu Tabellen 1-Х.
• J. Mallhesоn: Schrifft von der musikalischen Gelehrsamkeit, Hamburg, 1732: Mus. Bibl, I.3 [1737].
• J. Mattheson: Kleine GeneralBaß Schule, Hamburg 1735: Mus. Bibl, I.4 [1738].
• J. Mallheson: Kern Melodischer Wissen schafft, Hamburg 1737: Mus. Bibl, I.6 [1738].
• L. Eu1er: Tentamen, 1. Kap.: Mus. Bibl, III. 1 [1746]; 2. Kap.: ebd., III.2 [1746]; 3. Kap.: ebd., III.3 [1747]; 4. Kap.: ebd., IV.l [1754].
• M. Meibom: Antiquae musicae auctores septem, M. Meibomius restituit ac notis explicavit, Amstelodami 1652 (Vorrede): Mus. Bibl, 1.1 [1736].
• J. Wallis: Opera Mathematica III, Oxford 1699: Mus. Bibl, 1.2 [1737].
• M. Meibom: (Aristoxenos): Mus. Bibl, 1.3 [1737].
• Pselli perspicuus liber de quatuor mathematicis scientiis, arithmetica, musica, geometria & astronomia graece & latine nunc primům editus\De philosophia & eius partibus carmen, hrsg. von Wilhelm Xylander, Basel 1556: Mus. Bibl, III.2 [1746].
• Ausführlichere Beiträge s. Mus. Bibl, 1.1 [1736]. [Generalbass-Maschine]; Mus. Bibl., I.2 [1737], [Vorlesungen];Mus. Bibl, 1.4 [1738], S. 76-81 [Generalbass-Maschine]; Mus. Bibl., II.l [1740], [Anfangsgründe (Generalbass-Schule) mit Generalbass-Maschine]; Mus. Bibl, II.4 [1743], [Fux, Gradus].
• Mackensen/Wiener Eruditio SIVÉ SCIENT1A Musica, S. 14 (vgl. Mizlers Dissertatio, 21736.
• I. Вent: „Steps to Parnassus: contrapuntual theory in 1725 - precursors and successors”, in: The Cambridge History of Western Music Theory, hrsg. von Thomas Christelen, Cambridge 2002.
• L.Ch. Mizler: Sammlungen auserlesener moralischer Oden, Faksimile der ersten, zweiten u. dritten Sammlung. Nach den einzigen erhaltenen Exemplaren der Originalausgabe / mit einem Nachw. In Deutsch u. Engl. v. Dragan Plamenac, Leipzig 1972.
• Das letzte, die Sozietät betreffende Dokument, ist ein Brief Mizlers an Spieß vom 16.2.1761 (Jung/Dentler, S. 150)
• Historiarum Poloniae [...] Joanne Rudawski [...], Warszawa und Leipzig 1755 (516 Seiten) und Mitzier, Historiarum Polonice Et Magni Ducatus Lithuania; Scriptorum [...] Collectio Magna [5 Bde], Warszawa 1761-1777 (3589 Seiten).
• J.Ch. Gottsched: Pierwsze prawdy całej filozofii [N. N., polnische Übersetzung], Warszawa 1760.
• E. Aleksandrowska: „Monitor” 1765-1785: wybór Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław 1976 [Die polnische Zeitung Monitor 1765-1785: Auswahl und Literaturverzeichnis].
• G. Kozielek: Lorentz Mitzier de Kolofs „Briefe über das Warschauer Theater”, [in:] Kulturbeziehungen in Mittel- und Osteuropa im 18. und 19. Jahrhundert. Festschrift für Heinz Ischreyt zum 65. Geburtstag, hrsg. von Wolfgang Kessler, Henryk Rietz und Gert Robel (= Studien zur Geschichte der Kulturbeziehungen in Mittel- und Osteuropa 9), Berlin 1982 und Essen 1987.