Zastosowanie spektroskopii oscylacyjnej w zakresie nir do śledzenia modyfikacji konformacyjnych zachodzących w hydrofobowym obszarze modelowych dwuwarstw lipidowych

Kuć, Marta; Cieślik-Boczula, Katarzyna; Rospenk, Maria

doi:10.53584/wiadchem.2023.07.2

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Zastosowanie spektroskopii oscylacyjnej w zakresie nir do śledzenia modyfikacji konformacyjnych zachodzących w hydrofobowym obszarze modelowych dwuwarstw lipidowych

Autorzy

Kuć Marta , Cieślik-Boczula Katarzyna , Rospenk Maria

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.53584/wiadchem.2023.07.2

Warianty tytułu

Application of nir range vibrational spectroskopy to follow the conformational modifications occuring in the hydrophobic region of model lipid bilayers

Języki publikacji

Abstrakty

Biomembranes, which are the structural and functional basis of the cells of all living organisms, have been an extremely interesting research object for biology and chemistry scientists for years. The multitude of elements constituting the components of natural lipid membranes, however, is associated with interpretation difficulties regarding the nature of the processes taking place in them. A useful research object that is a model of bilamellar biosystems with a significantly simplified composition and at the same time retaining properties that can be a reference point in relation to natural membranes are lipid membranes in the form of one or several component liposomes. It is precisely such systems built of molecules of dipalmitoyl phosphatidylcholine (DPPC) or dipalmitoyl phosphatidylglycerol (DPPG), and analogous systems with the addition of cholesterol (Chol), that were the subject of research in this work. Near-infrared (NIR) vibrational spectroscopy provides a suitable method for the study of the hydrated samples. In most cases it can be alternatively adopted instead of commonly used mid-infrared (MIR) vibrational spectroscopy. This technique was applied for the first time to identify the spectral changes associated with the conformational changes in the hydrophobic region of model lipid bilayers. Trans/gauche isomerization of CH2 groups of lipid hydrocarbon chains is accompanied by characteristic changes in spectral parameters of both νas,s CH2 bands and their first overtones (2νas,s CH2). The heating of all types of analyzed liposomes results in main phase transition (Tm) accompanied by trans to gauche isomerization of CH2 groups of lipid hydrocarbon chains. The NIR-spectroscopy was able to describe in proper way (similar to MIR results) the character of Tm in studied bilayers.

Słowa kluczowe

dwuwarstwa lipidowa liposom główne przejście fazowe spektroskopia oscylacyjna w zakresie średniej podczerwieni (MIR) spektroskopia oscylacyjna w zakresie bliskiej podczerwieni (NIR) Analiza Składników Głównych (PCA)

lipid bilayer liposome main phase transition Mid-infrared vibrational spectroscopy (MIR) Near-infrared vibrational spectroscopy (NIR) Principal Component Analysis (PCA)

Wydawca

Polskie Towarzystwo Chemiczne

Czasopismo

Wiadomości Chemiczne

Rocznik

2023

Tom

[Z] 77, 7-8

Strony

647--686

Opis fizyczny

Bibliogr. 153 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kuć Marta

Wydział Chemii, Uniwersytet Wrocławski, ul. F. Joliot-Curie 14, 50-383 Wrocław

https://orcid.org/0000-0001-7872-8649

autor

Cieślik-Boczula Katarzyna

katarzyna.cieslik-boczula@uwr.edu.pl

Wydział Chemii, Uniwersytet Wrocławski, ul. F. Joliot-Curie 14, 50-383 Wrocław

https://orcid.org/0000-0002-0240-9366

autor

Rospenk Maria

Wydział Chemii, Uniwersytet Wrocławski, ul. F. Joliot-Curie 14, 50-383 Wrocław

https://orcid.org/0000-0003-3023-0619

Bibliografia

[1] L. Stryer, J. M. Berg,J. L. Tymoczko, Budowa i dynamika błony, w Biochemia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2003.
[2] A. Kozubek, A. F. Sikorski,J. Szopa, Molekularna organizacja komórki, t. II: Lipidy, liposomy i błony biologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1996.
[3] K. Dołowy, A. Szewczyk, S. Pikuła, Błony biologiczne, Śląsk – Wydawnictwo Naukowe, Katowice – Warszawa, 2003.
[4] L. Kłyszejko-Stefanowicz, Cytobiochemia. Biochemia niektórych struktur komórkowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2002.
[5] M. Bryszewska, W. Leyko, Biofizyka dla biologów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1997.
[6] A. Kozubek, Wstęp do technologii liposomowej, Wrocław 2004.
[7] J. R. Trudell, D. G. Payan, J. H. Chin, E. N. Cohen, Biochim. Biophys. Acta, 1974, 373, 436.
[8] D. Papahadjopoulos, K. Jacobson, G. Poste, G. Shepherd, Biochim. Biophys. Acta, 1975, 394, 504.
[9] J. M. Vanderkooi, R. Landesberg, H. Selick II, G. G. McDonald, Biochim. Biophys. Acta, 1977, 464, 1.
[10] H. L. Casal, H. H. Mantsch, Biochim. Biophys. Acta, 1984, 779, 381.
[11] E. Goormaghtigh, V. Raussens, J. M. Ruysschaert, Biochim. Biophys. Acta, 1999, 1422, 105.
[12] P. Garidel, A. Blume, W. Hübner, Biochim. Biophys. Acta, 2000, 1466, 245.
[13] J. M. Chlamers, P. R. Griffith, Handbook of Vibrational Spectroscopy, t. 1-5, John Wiley & Sons, London, 2002.
[14] W. Szczepaniak, Metody instrumentalne w analizie chemicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1996.
[15] A. S. Kassis, Attenuated Total Reflection Infrared Spectroscopy (ATR-IR) as an In Situ Technique for Dissolution Studies, Seton Hall University, 2011.
[16] L. Piela, Idee chemii kwantowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2006.
[17] K. Cieślik-Boczula, J. Szwed, A. Jaszczyszyn, K. Gąsiorowski, A. Koll, J. Phys. Chem. B, 2009, 113, 15495.
[18] K. Cieślik-Boczula, B. Czarnik-Matusewicz, M. Perevozkina, A. Filarowski, N. Boens, W. M. de Borggraeve, A. Koll, J. Mol. Struct., 2008, 878, 162.
[19] R. A. Dluhy, S. M. Stephens, S. Widayati, A. D. Willims, Spectrochim. Acta A, 1995, 51, 1413.
[20] H. Fabian, C. P. Schultz, Fourier transform infrared spectroscopy of peptide and protein analysis, w: R. A. Meyers (Ed.), Encyclopedia of Analitical Chemistry, John Wiley & Sons, Inc., 2001.
[21] L. K. Tamm, S. A. Tatulian, Q Rev. Biophys., 1997, 30, 365.
[22] J.L.R. Arrondo, F. M. Goñi, Chem. Phys. Lip., 1998, 96, 53.
[23] H. R. Matthews, R. A. Freedland, R. I. Miesfeld, Biochemia i biologia molekularne w zarysie, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa, 2000.
[24] E. P. Solomon, L. R. Berg, D. W. Martin, Biology, Thomson Books/Cole, Belmont USA, 2008.
[25] M. Pasenkiewicz-Gierula, KOSMOS, 2009, 58, 49.
[26] G. Karp, Cell and molecular biology : concepts and experiments, John Willey, 2010.
[27] B. Alberts, Podstawy biologii komórek 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2005.
[28] E. Fahy, S. Subramaniam, H. A. Brown, C. K. Glass, A. H. Merrill Jr., R. C. Murphy, C. R. H. Raetz, D. W. Russell, Y. Seyama, W. Shaw, T. Shimizu, F. Sepner, G. Meer, M. S. VanNieuwenhze, S. H. White, J. L. Witztum, E. A. Dennis, Eur. J. Lipid Sci. Technol., 2005, 107, 337.
[29] J. Ulander, A. D. J. Haymet, Biophys. J., 2003, 85, 3475.
[30] R. Harrison, G. G. Lunt, Błony biologiczne struktura I funkcje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1980.
[31] A. Blume, Lipids, w D. Waltz, J. Teissie, G. Milazzo (Eds.) Biochemistry of Mambranes, Birkhäuser, Verlag Basel/Switzerland, 2004.
[32] A.S. Janoff, K.W. Miller, w D. Chapman (Ed.), Biological Membranes, t. 4 (strony: 417-467), Academic Press, New York, 1982.
[33] M. F. Schneider, D. Marsh, W. Jahn, B. Kloesgen, T. Heimburg, PNAS, 1999, 96, 14312.
[34] H. Ohvo-Rekilä, B. Ramstedt, P. Leppimäki, J. P. Slotte, Prog. Lipid. Res., 2002, 41, 393.
[35] M. Pasenkiewicz-Gierula, T. Róg, K. Kitamura, A. Kusymi, Biophys. J., 2000, 78, 1376.
[36] T. Róg, M. Pasenkiewicz-Gierula, I. Vattulianen, M. Karttunen, Biochim. Biophys. Acta Biomembr., 2009, 1788, 97.
[37] T. P. W. McMullen, R. N. A. H. Lewis, R. N. McElhaney, Curr. Opin. Colloid Interface Sci., 2004, 8, 459.
[38] O. Soubias, F. Jolibois, A. Milon, V. Réat, Compets. Rendus. Chimie, 2006, 9, 393.
[39] A.M. Smondyrev, M.L. Berkowitz, Biophys. J., 1999, 77, 2075.
[40] D. Marquardt, N. Kučerka, S.R. Wassall, T.A. Harroun, J. Katsaras, Chem. Phys. Lipids, 2016, 199, 17.
[41] National Center for Biotechnology Information, USA. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK26871/, 2017 (dostęp: 8.11.2017).
[42] N. Borochov, E.J. Wachtel, D. Bach, Chem. Phys. Lipids, 1995, 76, 85.
[43] P.W.M. van Dijck, Biochim. Biophys. Acta, 1979, 555, 89.
[44] T.P.W. McMullen, R.N.A.H. Lewis, R.N. McElhaney, Biochem., 1993, 32, 516.
[45] T.P.W. McMullen, R.N.A.H. Lewis, R.N. McElhaney, Biochim. Biophys. Acta, 2009, 1788, 345.
[46] K.M.G. Taylor, R.M. Morris, Thermochim. Acta, 1995, 248, 289.
[47] M.G.K. Benesch, R.N.A.H. Lewis, R.N. McElhaney, Chem. Phys. Lipids, 2015, 191, 123.
[48] M.G.K. Benesch, R.N. McElhaney, Chem. Phys. Lipids, 2016, 195, 21.
[49] M.G.K. Benesch, R.N.A.H. Lewis, R.N. McElhaney, Biochim. Biophys. Acta, 2016, 1858, 168.
[50] F. de Meyer, B. Smit, PNAS, 2009, 106, 3654.
[51] E. Gorter, F. Grendel, J. Experiment. Med., 1925, 41, 439.
[52] B. D. Hames, N. M. Hooper, J. D. Houghton, Biochemia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1999.
[53] J. S. Singel, G. L. Nicolson, Science, 1972, 175, 720.
[54] J. Koolman, K. H. Roehm, Color atlas of biochemistry, Thieme, New York, 2005.
[55] P. A. Mayes, Lipidy o znaczeniu fizjologicznym, D. K. Granner, Błony: struktura, organizacja i funkcja, w Biochemia Harpera, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1998.
[56] C. A. Ville, Błony plazmatyczne, w Biologia, Wydanie VIII według VII wydania amerykańskiego, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1987.
[57] B. Alberts, A. Johnson, J. Lewis, Molecular Biology of the Cell, Garland Science, New York, 2002.
[58] A. Laouini, C. Jaafar-Maalej, I. Limayem-Blouza, S. Sfar, C. Charcosset, H. Fessi, J. Colloid Sci. Biotechnol., 2012, 1, 147.
[59] Y. P. Patil, S. Jadhav, Chem. Phys. Lip., 2014, 177, 8.
[60] D. Bitounis, R. Fanciullino, A. Iliadis, J. Ciccolini, ISRN Pharm, 2012, 2012.
[61] V. V. Mody, M. I. Nounou, M. Bikram, Adv. Drug Deliv. Rev., 2009, 61, 795.
[62] J. S. Dua, A. C. Rana, A. K. Bhandari, Int. J. Pharm. Stud. Res., 2012, 3, 14.
[63] K. P. S. Kumar, D. Bhowmik, L. Deb, Pharma Innovation, 2012, 3, 29.
[64] H. Anwekar, S. Patel, A. K. Singhai, Int. J. Pharm. Life Sciences, 2011, 2, 945.
[65] A. D. Bangham, Adv. Lipid Res.,1963, 1, 63.
[66] D. Papahadjopoulos, N. Miller, Biochim. Biophys. Acta Biomembr., 1967, 135, 624.
[67] D. Papahadjopoulos, J. C. Watkins, Biochim. Biophys. Acta Biomembr., 1967, 135, 639.
[68] G. Sessa, G. Weissmann, J. Lipid Res., 1968, 9, 310.
[69] A. Sharma, U.S. Sharma, Int. J. Pharm., 1997, 154, 123.
[70] A. Gómez-Hens, J. M. Fernández-Romero, Trends Anal. Chem., 2005, 24, 9.
[71] D. D. Lasic, Biochem. J., 1988, 256, 1.
[72] D. D. Lasic, Liposomes: from physics to applications, Elsevier, 1993.
[73] A. Wagner, K. Vorauer-Uhl, J. Drug. Deliv., 2011, 2011, 1.
[74] N. Düzgüneş, G. Gregoriadis, Introduction: the origins of liposomes: Alec Bangham at Babraham (strony: 1-3), D. Nejat (Ed.), Methods in enzymology, Academic Press, San Diego, 2005.
[75] C. H. Huang, Biochem., 1969, 8, 344.
[76] R. H. Müller, G. E. Hildebrand, R.Jachowicz, A. A. Kubicz,J. Klawe, M. Bröker, Technologia nowoczesnych postaci leków, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2003.
[77] Y. Barenholtz, S. Amselem, D. Lichtenberg, FEBS Lett., 1979, 99, 210.
[78] F. Olson, C. A. Hunt, F. C. Szoka, W. J. Vail, D. Papahadjopoulous, Biochim. Biophys. Acta Biomembr., 1979, 557, 9.
[79] R. Koynova, M. Caffrey, Biochim. Biophys. Acta, 1998, 1376, 91.
[80] K. Brandenburg, P. Garidel, J. Howe, J. Andrä, L. Hawkins, M. H. J. Koch, U. Sydel, Thermochim. Acta, 2006, 445, 133.
[81] D. Chapman, Q Rev. Biophys., 1975, 8, 185.
[82] K. Cieślik, A. Koll, J. Grdadolnik, Vibr. Spectr., 2006, 41, 14.
[83] A. Tardieu, V. Luzzati, F. C. Reman, J. Mol. Biol., 1973, 75, 711.
[84] R. N. A. H. Lewis, R. N. McElhaney, The Mesomorphic Phase Behavior of Lipid Bilayers, w P. L. Yeagle, The Structure of Biological Membranes, CRC Press, 2004.
[85] A. Henrich, K. Michalak, Ćwiczenia laboratoryjne z biofizyki. Skrypt dla studentów medycyny, Wyd. Akademii Medycznej we Wrocławiu, Wrocław, 2002.
[86] J. M. Seddon, R. H. Templer, Polymorphism of lipid – water systems w R. Lipowsky, E. Sackman (Eds.), Handbook of Biological Physics, t. 1 (strony: 97-151), Elsevier Science B. V., 1995.
[87] R. N. A. H. Lewis, R. N. McElhaney, Chem. Phys. Lip., 1998, 96, 9.
[88] T. Le Bihan, M. Pezolet, Chem. Phys. Lip., 1998, 94, 13.
[89] E. Okamura, J. Umemura, T. Takenaka, Vibr. Spectr., 1991, 2, 95.
[90] D. M. Small, R. A. Zoeller, Lipids, Structure and Biochemistry, w Encyclopedia of Human Biology, t. 4 (strony: 725-748), Academic Press, Inc., 1991.
[91] D. Marsh, Chem. Phys. Lip., 165 (2012) 59-76.
[92] S. Tristram-Nagle, R. Zhang, R. M. Suter, C. R. Worthington, W. J. Sun, J. F. Nagle, Biophys. J., 1993, 64, 1097.
[93] R. N. A. H. Lewis, R. N. McElhaney, Biochim. Biophys. Acta, 2013, 1828, 2347.
[94] N. Kučerka, M. P. Nieh, J. Katsaras, Biochim. Biophys. Acta, 2011, 1808, 2761.
[95] A. I. Boyanov, R. D. Koynova, B. G. Tenchov, Chem. Phys. Lip., 1986, 39, 155.
[96] K. A. Riske, R. P. Barroso, C. C. Vequi-Suplicy, R. Germano, V. B. Henriques, M. T. Lamy, Biochim. Biophys. Acta, 2009, 1788, 954.
[97] M. Kranenburg, B. Smit, J. Phys. Chem. B, 2005, 109, 6553.
[98] J. M. Rodgers, J. Sørensen, F. J. M. de Meyer, B. Schiøtt, B. Smit, J. Phys. Chem. B, 2012, 116, 1551.
[99] M. Eeman, M. Deleu, Biotechnol. Argon Soc. Environ., 2010, 14, 719.
[100] D. Chapman, Q Rev. Biophys., 1975, 8, 185.
[101] S. Mabrey, J. M. Sturtevant, Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 1976, 79, 3862.
[102] M. Budai, Zs. Szabó, M. Szőgyi, P. Gróf, Int. J. Pharma, 2003, 250, 239.
[103] N. Usova, L. Persson, P.-O. Westlund, Phys. Chem. Chem. Phys., 2000, 2, 2785.
[104] M. Raguz, L. Mainali, J. Widomska, W. K. Subczyński, Chem. Phys. Lip., 2011, 164, 819.
[105] S. Bibi, R. Kaur , M. Henriksen-Lacey, S.E. McNeil, J Wilkhu, E. Lattmann, D. Christensen, A.R. Mohammed, Y. Perrie, Int J Pharm, 2011, 417, 138.
[106] B. Ruozi, D. Belletti, A. Tombesi, G. Tosi, L. Bondioli, F. Forni, M.A. Vandelli, Int. J. Nanomed., 2011, 6, 557.
[107] N. Škalko, J. Bouwstra, F. Spies, M. Stuart, P. M. Frederik, G. Gregoriadis, Biochim. Biophys. Acta, 1998, 1370, 151.
[108] K.A. Okotrub, S.Y. Amstislavsky, N.V. Surovtsev, Arhiv. Biochem. Biophys., 2017, 635, 37.
[109] X. Bin, I. Zawisza, J. D. Goddard, J. Lipkowski, Langmuir, 2005, 21, 330.
[110] J. Workman Jr., L. Weyer, Practical Guide and Spectral Atlas for Interpretive Near-Infraraed Spectroscopy, 2nd Edn., CRC Press, Tylor & Francis Group, Boca Raton, 2012.
[111] M. Buback, A. A. Harfoush, Z. Naturforsch. A, 1983, 38, 528.
[112] L. Ricard-Lespade, G. Longhi, S. Abbate, Chem. Phys., 1990, 142, 245.
[113] J. Mazerski, Chemometria z lotu ptaka, w: D. Zuba, A. Parczewski (Eds.), Chemometria w nauce i praktyce, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2009.
[114] N. Kumar, A. Bansal, G. S. Sarma, R. K. Rawal, Talanta, 2014, 123, 186.
[115] I. Singh, P. Juneja, B. Kaur, P. Kumar, ISRN Anal. Chem., 2013, 2013, 1.
[116] R. G. Brereton, Analyst., 1987, 112, 1635.
[117] B. Krakowska, D. Custers, E. Deconinck, M. Daszykowski, J. Pharm. Biomed. Anal., 2016, 127, 112.
[118] E. Szymańska, J. Gerretzen, J. Engel, B. Geurts, L. Blanchet, L. M. C. Buydens, Trends Anal. Chem., 2015, 69, 34.
[119] M. Daszykowski, B. Walczak, Analiza czynników głównych i inne metody eksploracji danych, w: D. Zuba, A. Parczewski (Eds.), Chemometria w analityce, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2008.
[120] T. Laskowski, J. Mazerski, Chemometria w praktyce. Ćwiczenia laboratoryjne, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2011.
[121] J. Kupis, Chemometria, w: J. Kupis, M. Skowron-Jaskólska, D. Szczukocki, B. Krawczyk, Metrologia i Chemometria w Analityce Środowiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 2016.
[122] J. Mazerski, Podstawy chemometrii, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk, 2000.
[123] A. Astel, J. Mazerski, J. Namieśnik, Wykorzystanie technik chemometrycznych w badaniach analitycznych środowiska, w: J. Namieśnik, W. Crzanowski, P. Szpinek (Eds.), Nowe horyzonty i wyzwania w analityce i monitoringu środowiska, Centrum Dokładności Analityki i Monitoringu Środowiska, Gdańsk, 2003.
[124] J.E. Jackson, A User’s Guide to Principal Components, Wiley & Sons, New York, 1991.
[125] K. R. Beebe, R. J. Pell, M. B. Seasholtz, Chemometrics: a Practical Guide, Wiley, 1998.
[126] O. Y. Rodionova, L. P. Houmøller, A. L. Pomerantsev, P. Geladi, J. Burger, V. L. Dorofeyev, A. P. Arzamastsev, Anal. Chim. Acta, 2005, 549, 151.
[127] A. Rohman, Y. B. Che Man, Vibr. Spectr., 2011, 55, 141.
[128] A. Porfire, I. Tomuta, L. Tefas, S. E. Leucuta, M. Achim, J.Pharm. Biomed. Anal., 2012, 63, 87.
[129] H. L. Huang, P. Antonelli, J. Appl. Meteorol., 2001, 40, 365.
[130] M. Kuć, K. Cieślik-Boczula, P. Świątek, A. Jaszczyszyn, K. Gąsiorowski, W. Malinka, Chem. Phys., 2015, 458, 9.
[131] J. Petrus, B. Czarnik-Matusewicz, R. Petrus, K. Cieślik-Boczula, A. Jaszczyszyn, K. Gąsiorowski, Chem. Phys. Lip., 2015, 186, 51.
[132] O. Wesołowska, J. Gąsiorowska, J. Petrus, B. Czarnik-Matusewicz, K. Michalak, Biochim. Biophys. Acta Biomembr., 2014, 1838, 173.
[133] K. Cieślik-Boczula, Chem. Phys. Lip., 2018, 214, 24.
[134] M. Kuć, K. Cieślik-Boczula, M. Rospenk, Vibr. Spectr., 2016, 85, 55.
[135] M. Kuć, K. Cieślik-Boczula, M. Rospenk, Spectrochim. Acta A: Mol. Biomol. Spectr., 2017, 186, 37.
[136] M. Kuć, K. Cieślik-Boczula, M. Rospenk, J. Mol. Struct., 2018, 1162, 17.
[137] A. Murawska, K. Cieślik-Boczula, B. Czarnik-Matusewicz, J. Mol. Struct., 2012, 974, 183.
[138] K. Cieślik-Boczula, P. Świątek, A. Jaszczyszyn, P. Zawilska, K. Gąsiorowski, W. Malinka, G. Köhler, J. Phys. Chem. B, 2014, 118, 3605.
[139] K. Cieślik-Boczula, J. Maniewska, G. Grynkiewicz, W. Szeja, A. Koll, A. B. Hendrich, Vib. Spectrosc., 2012, 62, 64.
[140] K. Cieślik-Boczula, S. Küpcü, D. Rünzler, A. Koll, G. Köhler, J. Mol. Struct., 2009, 919 373.
[141] C. Tosi, A. Pinto, Spectrochim. Acta A Mol. Spectrosc., 1972, 28, 585.
[142] A. B. Hendrich, O. Wesołowska, K. Michalak, Biochim. Biophys. Acta, 2001, 1510, 414.
[143] Avanti Polar Lipids Inc., Phase Transition Temperatures for Glycerophospholipids, https://avantilipids.com/tech-support/physical-properties/phase-transition-temps/(dost.16.11.17).
[144] W. Dowhan, Annu. Rev. Biochem., 1997, 66, 199.
[145] J. N. Hawthorne, G. B. Ansell, Phospholipids, Elsevier Biomedical Press, Nowy Jork, 1982.
[146] R. B. Gennis, Biomembranes: Molecular Structure and Function, Springer-Verlag, Nowy Jork, 1989.
[147] I. Vorobyov, T. W. Allen, Biochim. Biophys. Acta, 2001, 1808, 1673.
[148] C. J. DaCosta, S. A. Medaglia, N. Lavigne, S. Wang, C. L. Craswell, J. E. Baenziger, J. Biol. Chem., 2009, 284, 33841.
[149] A. M. Powl, J. M. East, A. G. Lee, Biochemistry, 2005, 44, 5873.
[150] F. I. Valiyaveetil, Y. F. Zhou, R. Mackinnon, Biochemistry, 2002, 41, 10771.
[151] Y. P. Zhang, R. N. Lewis, R. N. McElhaney, Biophys. J., 1997, 72, 779.
[152] J. Pan, F. A .Heberle, S. Tristram-Nahle, M. Szymański, M. Koepfinger, J. Katsaras, N. Kučerka, Biochim. Biophys Acta, 2012, 1818, 2135.
[153] R. M. Epand, B. Gabel, R. F. Epand, A. Sen, S. W. Hui, A. Muga, W. K. Surewicz, Biophys. J., 1992, 63, 327.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-dcd4ab17-203f-4a13-a47d-fb0507db63d7