Globalnie i lokalnie ważona kombinacja liniowa jako podejście metodyczne do oceny georóżnorodności geoparków

• Autorzy: Zwoliński Zbigniew , Najwer Alicja , Jankowski Piotr

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana-040-003

Warianty tytułu

EN

Globally and locally weighted linear combination as a methodological approach to geodiversity assessment of geoparks

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia analizę porównawczą metody przestrzennej analizy wielokryterialnej w dwóch technikach do oceny georóżnorodności wybranych parków narodowych reprezentujących zróżnicowane typy krajobrazu Polski: obszar górski, wyżynny i nizinny. Pierwsza technika dotyczy globalnie ważonej kombinacji liniowej (G-WLC), natomiast druga – lokalnie ważonej kombinacji liniowej (L-WLC). Oceny georóżnorodności zlewni elementarnych wykonano w oparciu o siedem komponentów środowiska geograficznego wybranych parków narodowych. Do analizy porównawczej uzyskanych wyników ocen georóżnorodności obydwoma technikami wykorzystano indykator georóżnorodności. W artykule wykazano, że technika globalnie ważonej kombinacji liniowej (G-WLC) jest bardziej czuła na georóżnorodność obszarów jednorodnych środowiskowo, np. wyżynnych i nizinnych, natomiast technika lokalnie ważonej kombinacji liniowej (L-WLC) powinna być przeznaczona do badania obszarów heterogenicznych, bardzo zróżnicowanych, szczególnie hipsometrycznie, np. do obszarów górskich.

EN

The paper presents a comparative analysis of the method of spatial multicriteria analysis (S-MCA) with two techniques for the assessment of geodiversity of selected national parks representing various types of Polish landscape: mountain, upland and lowland areas. The first technique concerns the Globally Weighted Linear Combination (G-WLC), while the second one – the Locally Weighted Linear Combination (L-WLC). The geodiversity assessment of elementary catchments was performed with seven components of the geographical environment of selected national parks. The geodiversity indicator was used for a comparative analysis of the obtained results of geodiversity assessments by both techniques. The paper shows that the globally weighted linear combination (G-WLC) technique is more sensitive to the geodiversity of environmentally homogeneous areas, e.g. uplands and lowlands, while the locally weighted linear combination (L-WLC) technique is more suitable in terms of assessment accuracy for the study of heterogeneous, highly diversified areas, especially hypsometrically, e.g. mountainous areas.

Słowa kluczowe

PL

ocena georóżnorodności; przestrzenna analiza wielokryterialna; globalnie ważona kombinacja liniowa; lokalnie ważona kombinacja liniowa; indykator georóżnorodności; park narodowy; Polska

EN

geodiversity assessment; Spatial Multiple Criteria Analysis; Globally Weighted Linear Combination; Locally Weighted Linear Combination; geodiversity indicator; national park; Poland

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2021
• Tom: Vol. 40
• Strony: 57--69
• Opis fizyczny: Bibliogr. 60 poz., rys.

Twórcy

autor

Zwoliński Zbigniew

• Instytut Geoekologii i Geoinformacji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań

• https://orcid.org/0000-0002-3252-3143

autor

Najwer Alicja

• Instytut Geoekologii i Geoinformacji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań

• https://orcid.org/0000-0002-9778-7895

autor

Jankowski Piotr

• Instytut Geoekologii i Geoinformacji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań
• Departament Geografii, Uniwersytet Stanowy w San Diego, San Diego, USA

• https://orcid.org/0000-0002-6303-6217

Bibliografia

• Alexandrowicz Z., 1967. Kry lodowcowe w Wolińskim Parku Narodowym. Ochrona Przyrody 32: 207–224.
• Borówka R.K., Gonera P., Kostrzewski A., Nowaczyk B., Zwoliński Zb., 1986. Stratigraphy of eolian deposits in Wolin Island and the surrounding area, North-West Poland. Boreas 15: 301–309. DOI: 10.1111/j.1502-3885.1986.tb00935.x.
• Brilha J., 2016. Inventory and Quantitative Assessment of Geosites and Geodiversity Sites: a Review. Geoheritage 8: 119–134. DOI: 10.1007/s12371-014-0139-3.
• Bródka S., Macias A., 2007. Etapy oceny środowiska przyrodniczego oraz ich znaczenie w procesie planistycznym. W: M.Kistowski, B.Korwel-Lejkowska (red.), Waloryzacja środowiska przyrodniczego w planowaniu przestrzennym, Gdansk–Warszawa: 61–75.
• Brzezińska-Wójcik T., Skowronek E., Świeca A., 2016. Roztocze – od krainy fizjograficznej do regionu turystycznego. W: T.Brzezińska-Wójcik, E.Skowronek, A.Świeca (red.), Od regionu geograficznego do regionu turystycznego. Lubelszczyzna – implikacje historyczne, teoretyczne, naukowo-badawcze, edukacyjne, Wydawnictwo UMCS, Lublin: 133–168.
• Buraczyński J., Gawrysiak L., Chabudziński Ł., 2013. Cyfrowa mapa geomorfologiczna: Tomaszów Lubelski w skali 1:100,000. Główny Geodeta Kraju, Warszawa.
• Cohen S., Willgoose G., Hancock G., 2008. A methodology for calculating the spatial distribution of the area-slope equation and the hypsometric integral within a catchment. Journal of Geophysical Research 113, F03027. DOI: 10.1029/2007JF000820.
• Geoportal, 2021. Numeryczny Model Terenu – PL-KRON86-NH. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Online: mapy.geoportal. gov.pl/imap/Imgp_2.html?gpmap=gp0 (accessed 25 November 2020).
• GIOŚ [Główny Inspektorat Ochrony Srodowiska], 2018. Projekt Corine Land Cover 2018 w Polsce. Online: clc.gios.gov.pl (accessed 22 July 2019).
• Goepel K.D., 2018. Implementation of an Online Software Tool for the Analytic Hierarchy Process (AHP-OS). International Journal of the Analytic Hierarchy Process 10(3): 469–487. DOI: 10.13033/ijahp.v10i3.590.
• GRASS Development Team, 2020. Geographic Resources Analysis Support System (GRASS) Software. Open Source Geospatial Foundation: Chicago, IL, USA. Online: http://grass.osgeo.org (accessed 23 March 2021).
• Gray M., 2013. Geodiversity: Valuing and Conserving Abiotic Nature. 2nd Edition. John Wiley and Sons, Chichester. DOI: 10.1002/gj.2592.
• Harasimiuk M., 1995. Budowa geologiczna i rzeźba Roztoczańskiego Parku Narodowego. W: T.Wilgat (red.), Roztoczański Park Narodowy, Kraków–Zwierzyniec: 56–67.
• Hjort J., Heikkinen K., Luoto M., 2012. Inclusion of explicit measures of geodiversity improve biodiversity models in a boreal landscape. Biodiversity Conservation 21: 3487–3506. DOI: 10.1007/s10531-012-0376-1.
• Hjort J., Luoto M., 2010. Geodiversity of high-latitude landscapes in northern Finland. Geomorphology 115(1–2): 109–116. DOI: 10.1016/j.geomorph.2009.09.039.
• Hjort J., Luoto M., 2012. Can geodiversity be predicted from space? Geomorphology 153–154: 74–80. DOI: 10.1016/j.geomorph.2012.02.010.
• Jankowski P., Najwer A., Zwoliński Zb., Niesterowicz J., 2020. Geodiversity Assessment with Crowdsourced Data and Spatial Multicriteria Analysis. ISPRS International Journal of Geo-Information 9(12), 716. DOI: 10.3390/ijgi9120716.
• Jankowski P., Nyerges T., 2001. Geographic information systems for group decision making: Towards a participatory geographic information science. Taylor & Francis, London.
• Jenks G.F., 1967. The data model concept in statistical mapping. International Yearbook of Cartography 7: 186–190.
• Karczewski A., Zwoliński Zb., 2013. Cyfrowa mapa geomorfologiczna: Świnoujście w skali 1:100,000. Główny Geodeta Kraju, Warszawa.
• Kaskela A.M., Kotilainen A.T., 2017. Seabed geodiversity in a glaciated shelf area, the Baltic Sea. Geomorphology 295: 419–435.DOI: 10.1016/j.geomorph.2017.07.014.
• Knapik R., Migoń P., 2011. Atlas. Georóżnorodność i Geoturystyczne Atrakcje Karkonoskiego Parku Narodowego i Otuliny. Karkonoski Park Narodowy, Jelenia Góra.
• Knapik R., Migoń P., Szuszkiewicz A., Aleksandrowski P., 2011. Geopark Karkonosze – georóżnorodność i geoturystyka. Przegląd Geologiczny 59: 311–322.
• Koh Y.K., Oh K.H., Youn S.T., Kim H.G., 2014. Geodiversity and geotourism utilization of islands: Gwanmae Island of South Korea. Journal of Marine and Island Cultures 3: 106–112. DOI: 10.1016/j.imic.2014.09.002.
• Kori E., Onyango Odhiambo B.D., Chikoore H., 2019. A geomorphodiversity map of the Soutpansberg Range, South Africa. Landform Analysis 38: 13–24. DOI: 10.12657/landfana-038-002.
• Kostrzewski A., 1993. Geoekosystem obszarów nizinnych. Koncepcja metodologiczna. W: Geoekosystem obszarów nizinnych. Komitet Naukowy przy Prezydium PAN Człowiek i Środowisko. Zeszyty Naukowe 6: 11–17.
• Kostrzewski A., Zwoliński Zb., Winowski M., Tylkowski J., Samołyk M., 2015. Cliff top recession rate and cliff hazards for the sea coast of Wolin Island (Southern Baltic). Baltica 28(2): 109–120. DOI: 10.5200/baltica.2015.28.10.
• Kot R. 2015. The point bonitation method for evaluating geodiversity: a guide with examples (Polish Lowland). Geografiska Annaler, Series A Physical Geography 97(2): 375–393. DOI: 10.1111/geoa.12079.
• Kuleta M., 2017. Origin of Geodiversity on Volcanic Islands in European Geopark Network. Journal of Business and Economics 8(2): 186–198. DOI: 10.15341/jbe(2155-7950)/02.08.2017/007.
• Likert R.A, 1932. Technique for the Measurement of Attitudes. Archives of Psychology 140: 1–55.
• Macias A., Bródka S., 2013. Przyrodnicze podstawy gospodarowania przestrzenią. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Maciejewski Z., 2010. The Roztocze National Park and its role in protecting of natural forest landscapes of the Roztocze region. W: J.Warowna, A.Schmitt (red.), Human impact on upland landscapes of the Lublin region. Kartpol, Lublin: 109–128.
• Maciuk K., Apollo M., Cheer J.M., Konecný O., Kozioł K., Kudrys J., Mostowska J., Róg M., Skorupa B., Szombara S., 2021. Determining Peak Altitude on Maps, Books and Cartographic Materials: Multidisciplinary Implications. Remote Sensing 13(6), 1111. DOI: 10.3390/rs13061111.
• Malczewski J., 2011. Local weighted linear combination. Transactions in GIS 15: 439–455. DOI: 10.1111/j.1467--9671.2011.01275.x.
• Malczewski J., Jankowski P., 2020. Emerging trends and research frontiers in spatial multicriteria analysis. International Journal of Geographical Information Science 34(7): 1257–1282. DOI: 10.1080/13658816.2020.1712403.
• Malczewski J., Jaroszewicz J., 2018. Podstawy analiz wielokryterialnych w systemach informacji geograficznej. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• Malczewski J., Rinner C., 2015. Scale Issues and GIS-MCDA. W: Multicriteria Decision Analysis in Geographic Information Science, Advances in Geographic Information Science, Springer Berlin Heidelberg: 249–266. DOI: 10.1007/978-3-540-74757-4_9.
• Manosso F.C., Zwoliński Zb., Najwer A., Basso B.T., Santos D.S., Pagliarini M.V., 2021. Spatial pattern of geodiversity assessment in the Marrecas River drainage basin, Paraná, Brazil. Ecological Indicators 126, 107703. DOI: 10.1016/j.ecolind.2021.107703.
• Migoń P., Kasprzak M., Jancewicz K., 2013. Cyfrowa mapa geomorfologiczna: Jelenia Góra w skali 1:100,000. Główny Geodeta Kraju, Warszawa.
• Najwer A., Borysiak J., Gudowicz J., Mazurek M., Zwoliński Zb., 2016. Geodiversity and biodiversity of the postglacial landscape (Dębnica River catchment, Poland). Quaestiones Geographicae 35(1): 5–28. DOI: 10.1515/quageo-2016-0001.
• Najwer A., Zwoliński Zb., 2014. Semantyka i metodyka oceny georóżnorodności – przegląd i propozycja badawcza. Landform Analysis 26: 115–127. DOI: 10.12657/landfana.026.011.
• Nunes J.C., 2014. The Azores Archipelago: Islands of Geodiversity. W: P.Erfurt-Cooper (red.), Volcanic Tourist Destinations, Springer, Heidelberg: 57–67. DOI: 10.1007/978-3-642-16191-9_4.
• Pellitero R., González-Amuchastegui M.J., Ruiz-Flaño P., Serrano E., 2011. Geodiversity and Geomorphosite Assessment Applied to a Natural Protected Area: the Ebro and Rudron Gorges Natural Park (Spain). Geoheritage 3: 163–174. DOI: 10.1007/s12371-010-0022-9.
• Perotti L., Carraro G., Giardino M., De Luca D.A., Lasagna M.,2019. Geodiversity Evaluation and Water Resources in the Sesia Val Grande UNESCO Geopark (Italy). Water 11(10), 2102. DOI: 10.3390/w11102102.
• PIG – PIB [Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy], 1977. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, sheet No 113 Międzyzdroje, skala 1:50 000. Warszawa.
• PIG – PIB [Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy], 1979. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, sheet No 114 Wolin, skala 1:50 000. Warszawa.
• PIG – PIB [Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy], 1994. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, sheet No 893 Tereszpol, skala 1:50 000. Warszawa.
• PIG – PIB [Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy], 1996. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, sheet No 894 Krasnobród, skala 1:50 000. Warszawa.
• PIG – PIB [Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy], 2009. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, sheet No 830 Jakuszyce, skala 1:50 000. Warszawa.
• PIG – PIB [Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy], 2009. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, sheet No 831 Szklarska Poręba, skala 1:50 000. Warszawa.
• PIG – PIB [Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy], 2009. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, sheet No 832 Kowary, skala 1:50 000. Warszawa.
• PIG – PIB [Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy], 2011. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, sheet No 795 Jelenia Góra, skala 1:50 000. Warszawa.
• Seijmonsbergen A.C., Guldenaar J., Rijsdijk K.F., 2017. Exploring Hawaiian long-term insular geodiversity dynamics. Landform Analysis 35: 31–43. DOI: 10.12657/landfana.035.007.
• Serrano E., Ruiz-Flaño P., 2007. Geodiversity. A theoretical and applied concept. Geographica Helvetica 62(3): 140–147.
• Tomlin C.D., 1990. Geographical Information Systems and Cartographic Modeling. EnglewoodCliffs, NJ, Prentice-Hall.
• Voss S., 2021. MCDA4ArcMap 1.1A for ArcMap 10.2 or Later rev36981. Online: https://github.com/ steffanv/mcda4arcmap/releases/tag/1.1Anew (accessed 25 March 2021).
• Zelewska I., Najwer A., Zwoliński Zb., 2018. Geodiversity evaluation of the Słupsk Bank boulder area. Bulletin of the Maritime Institute in Gdańsk 33(1): 178–188. DOI: 10.5604/01.3001.0012.8088.
• Zwoliński Zb., 2008. Designing a map of the geodiversity of landforms in Poland. IAG and AIGEO International Meeting “Environmental Analysis and Geomorphological Mapping for a Sustainable Development”, 26 February 2008, Abstract Book, Addis Ababa: 18–22.
• Zwoliński Zb., 2009. The routine of landform geodiversity map design for the Polish Carpathian Mts. Landform Analysis 11: 77–85.
• Zwoliński Zb., Najwer A., Giardino M., 2018. Methods for assessing geodiversity. W: E.Reynard, J.Brilha (red.), Geoheritage: Assessment, Protection, and Management. Elsevier. DOI: 10.1016/B978-0-12-809531-7.00002-2.
• Zwoliński Zb., Stachowiak J., 2012. Geodiversity map of the Tatra National Park for geotourism. Quaestiones Geographicae 31(1): 99–107. DOI: 10.2478/v10117-012-0012-x.