Ochrona architektury Krakowa z lat 80. i 90. XX wieku

• Autorzy: Motak M.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK49KRAKOW

Warianty tytułu

EN

Protection of Krakow 1980s and 1990s architecture

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Przemiany polityczne, gospodarcze i społeczne, które nastąpiły pomiędzy rokiem 1980 a rokiem 2004, znalazły odzwierciedlenie w architekturze polskiej tego okresu, w tym również w Krakowie – będącym jednym z jej głównych ośrodków. Powstały liczne obiekty użyteczności publicznej, mieszkaniowe oraz pełniące inne funkcje. Na ich wizerunku odcisnęły się wpływy późnego modernizmu i postmodernizmu, a w mniejszym stopniu także brutalizmu, minimalizmu, dekonstruktywizmu, architektury high tech i innych kierunków twórczych. Uznanie okazywane niektórym obiektom przez społeczeństwo i specjalistów stało się czynnikiem wskazującym na potrzebę ich ochrony. W artykule omówiono uwarunkowania tej ochrony, aktualny stan prawny i podstawowe definicje. Omówiono dotychczasowe działania, podjęte na rzecz ochrony dzieł architektury współczesnej, na tle wybranych poglądów teoretycznych. Przedstawiono również próby określenia potencjalnego zasobu dzieł oraz wskazania bezpośrednich i pośrednich celów ochrony.

EN

Political, economic and social transformations, which took place between 1980 and 2004, were mirrored in Polish architecture of that period, including one of its leading centre – Krakow. Numerous buildings of public, residential and other functions were built. Their image was influenced by Late Modernism, Post Modernism and, to a smaller extent, Brutalism, Minimal Art, Deconstruction, High Tech, and other styles. The appreciation of some of the buildings expressed by the society and experts have indicated at their protection. The conditions of that protection, its legal status and basic definitions are discussed in the article. The actions initiated in order to protect the works of contemporary architecture are discussed against the background of selected theoretical views. The attempts undertaken to determine the scope of protection and to show its direct and indirect aims are also presented.

Słowa kluczowe

PL

architektura współczesna; dobra kultury współczesnej; historia najnowsza

EN

contemporary architecture; contemporary cultural asset; recent history

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 49
• Strony: 91--101
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys.

Twórcy

autor

Motak M.

• Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• [1] Kępa L. Krytyka architektury. Techniki i narzędzia. Politechnika Krakowska, Kraków, 1999, mps.
• [2] Moderniści krakowscy. Projekty i realizacje 1989–98. Obtułowicz W., Włodarczyk M., Gajczak M. (ed.) Kraków, 1998.
• [3] Moderniści 2. Projekty i realizacje 1998–2000. Obtułowicz W., Włodarczyk M., Gajczak M. (ed.) Kraków, 2000.
• [4] Motak M. Architektura Krakowa 1989–2004. Nowe realizacje w kontekście miasta historycznego. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków, 2007.
• [5] Nowa Encyklopedia powszechna PWN. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1995.
• [6] Przewodnik. Architektura polska po 1990 roku. Małopolska. Kubisiowska K., Lewicki P. (ed.) Fundacja Pro Architectura, Kraków, 2004.
• [7] Rozenau-Rybowicz A., Szlenk-Dziubek D., Białoskórski P. Atlas dóbr kultry współczesnej województwa małopolskiego. Urząd Marszałkowski Małopolskiego, Kraków, 2009.
• [8] Siwek A. Między zabytkiem a dobrem kultury współczesnej. Kurier Konserwatorski 2011;10.
• [9] Sprawozdanie z działalności Krakowskiego Oddziału SARP za okres od 10.11.2012 do 10.12.2015. Kraków, 2015.
• [10] Sykta I. Znaczenie wyróżniających się, kontrowersyjnych obiektów architektury współczesnej dla kształtowania i percepcji krajobrazu miejskiego. Politechnika Krakowska, Kraków, 2008, mps.
• [11] Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568, z późn. zm.).
• [12] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003 80 poz. 717 z późn. zm.).
• [13] Węcławowicz-Gyurkovich E. Nowa architektura Krakowa realizowana w zabytkowym kontekście w ostatnich dwudziestu latach. In: Architektura Krakowa. Dzieje, badania, odnowa, Czasopismo Techniczne Politechniki Krakowskiej, z. 9, Kraków 2003.
• [14] Włodarczyk M. Architektura krakowska lat 1956– 2000. Wybrane przykłady. Lista obiektów architektonicznych SARP Oddział Kraków. Kraków, 2013.
• [15] Włodarczyk M. Krakowskie osiedla modernizmu lat 1945–1990. Wybrane przykłady. Lista obiektów architektonicznych SARP Oddział Kraków. Kraków, 2014.
• [16] Włodarczyk M. Dwa miasta Krakowa. Modernizm lat 1945–1990. Wybrane przykłady. Lista obiektów architektonicznych SARP Oddział Kraków. Kraków, 2014.
• [17] Włodarczyk M. Kościoły i obiekty sakralne Krakowa lat 1945–1990. Wybrane przykłady. Lista obiektów architektonicznych SARP Oddział Kraków. Kraków, 2015.
• [18] Włodarczyk M. Na obrzeżach Starego Krakowa. Dębniki, Grzegórzki, Krowodrza lat 1945–1990. Wybrane przykłady. Lista obiektów architektonicznych SARP Oddział Kraków. Kraków, 2015.
• [19] Wyżykowski A. Współczesna architektura Krakowa. In: Architektura Krakowa około 2000. Gajew