100 lat industrialnej katedry – Elektrociepłownia Szombierki w Bytomiu

• Autorzy: Oleś Dominika , Zych Olga

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK65SZOMBIERKI

Warianty tytułu

EN

100 years of an industrial cathedral: The Szombierki Combined Heat and Power Plant in Bytom

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Zlokalizowana w Bytomiu Elektrociepłownia Szombierki, nazywana „industrialną katedrą”, obchodziła w roku 2020 stulecie oficjalnego uruchomienia. Nieużytkowany obecnie obiekt został zaprojektowany przez Emila i Georga Zillmannów, jednych z ważniejszych twórców architektury przemysłowej początku XX wieku na Górnym Śląsku. Stanowi egzemplifikację monumentalnej architektury industrialnej, realizującej formą koncepcję „sakralizacji pracy”. Zespół zabudowy Elektrociepłowni Szombierki, wpisany do rejestru zabytków w roku 2013, znalazł się na ogłoszonej przez federację Europa Nostra liście „7 zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa 2020”. Artykuł przybliża z okazji jubileuszu sylwetkę tego cennego zabytku techniki poprzez ukazanie jego historii oraz walorów architektonicznych. Uwagę poświęcono również przedstawieniu stanu zachowania obiektu oraz problematyce jego przyszłego zagospodarowania.

EN

The Szombierki Combined Heat and Power Plant celebrated the centenary of its official launch in 2020. The currently disused building is located in Bytom. It was designed by Emil and Georg Zillmann, one of the most important architects of the early twentieth century in Upper Silesia. The Combined Heat and Power Plant, called an “industrial cathedral,” is an example of monumental industrial architecture, implementing the concept of “sacralisation of work.” The complex of buildings of the Szombierki CHP Plant, entered into the register of monuments in 2013, was included on the list of “Europe’s 7 Most Endangered heritage sites 2020” announced by Europa Nostra. On the occasion of the jubilee, this paper presents this valuable technical monument by describing its history and architectural values. Attention is also focused on the presentation of the building’s state of preservation and the problem of its future adaptation.

Słowa kluczowe

PL

architektura poprzemysłowa; zabytki techniki; historia architektury; elektrociepłownia Szombierki; Emil i Georg Zillmann; Górny Śląsk

EN

postindustrial architecture; industrial monuments; history of architecture; Szombierki CHP Plant; Emil and Georg Zillmann; Upper Silesia

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 65
• Strony: 134--146
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Oleś Dominika

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

• https://orcid.org/0000-0003-3836-5825

autor

Zych Olga

• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach

• https://orcid.org/0000-0003-4893-6716

Bibliografia

• Archiwalia / Archive materials
• 1. Akta budowlane, Elektrownia Szombierki, sygn. 118–170, Archiwum Urzędu Miasta Bytom.
• 2. Akta budowlane, Kopalnia Orzeł Biały, sygn. 2310–2339, Archiwum Urzędu Miasta Bytom.
• 3. Von sonstigen ausgeführten Bauten (lista zaprojektowanych przez Zillmannów obiektów z pieczątką biura), zbiory prywatne J. Zillmanna.
• Opracowania / Secondary sources
• 4. Hajduga Adam, Iwan Aleksandra, Gorzelik Jerzy, Industrial heritage in danger. Uncertain future of the unique energy plant in Upper Silesia, „TICCIH Bulletin” 2012, nr 58.
• 5. Nowak Edward, „Monografia Elektrowni Szombierki w Bytomiu, czyli narodziny i zmierzch Elektrowni” (mps), Bytom 1998.
• 6. Oleś Dominika, Architektura przemysłowa w twórczości Emila i Georga Zillmannów na Górnym Śląsku na początku XX wieku, „Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego” 2018, nr 3 (49).
• 7. Störtkuhl Beate, Modernizm na Śląsku 1900–1939. Architektura i polityka, Wrocław 2018.
• 8. Tofilska Joanna, Emil i Georg Zillmannowie, architekci z Charlottenburga, [w:] Przemiany protoindustrialne i industrialne jako czynnik miastotwórczy Katowic, red. Antoni Barciak, Katowice 2007.
• 9. Akty prawne / Legal acts
• 10. Decyzja Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nr A/398/13 z 18 I 2013 o wpisaniu Zespołu zabudowy Elektrowni Bobrek (Obecnie Elektrociepłowni Szombierki) do rejestru zabytków.
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 11. Europe’s 7 Most Endangered heritage sites 2020 announced, https://www.europanostra.org/europe-7-mostendangered-heritage-sites-2020-announced/.
• 12. Oświadczenie Fundacji EC Generator, http://ecgenerator.pl/index.php/oswiadczenie-fundacji-ec-generator/.
• Inne / Others
• 13. Zespół Elektrociepłowni Bobrek ob. Elektrociepłowni Szombierki, Karty ewidencyjne zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków, Archiwum Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).