Fasada wklęsło-wypukła (parete ondulata) w architekturze europejskiej

• Autorzy: Ludwig B.

Warianty tytułu

EN

The technic convex-concave façade (parete ondulata) in European architecture

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł jest próbą analizy architektonicznej i urbanistycznej szczególnej barokowej techniki projektowej stosowanej na fasadach budynków monumentalnych. Po raz pierwszy metodę tę wykorzystał w swych rzymskich aranżacjach Francesco Borromini. Stąd najczęściej w literaturze pojawia się pod włoskim określeniem parete ondulata. Była koncepcją trudną zarówno pod względem architektonicznym, jak i estetycznym. Wymagała dużych umiejętności projektowych oraz doświadczenia konstruktorskiego. Przewidywanie ostatecznego efektu oddziaływania we wnętrzu urbanistycznym musiało się opierać o rozległą wiedzę z zakresu perspektywy bądź duże doświadczenie budowlane. Odbiorcy prawdopodobnie często nie rozumieli istoty rozwiązania. Tłumaczy to stosunkowo niewielkie rozpowszechnienie metody w pełnym jej zakresie. Odwzorowanie najczęściej ograniczało się do stosowania falistej linii gzymsów czy całych elewacji, co obecnie w obiegowej świadomości łączy się z architekturą barokową. Taki odbiór niejednokrotnie przesłania cały ogromny intelektualny wkład tej epoki w dziedzinę projektowania. Stosunkowo szybko zredukowana wersja techniki elewacji falistej rozpowszechniła się w większości krajów europejskich, w których przyjmowały się formy aklasycznego baroku. Metoda elewacji wklęsło-wypukłej dawała duże możliwości w kreowaniu nie tylko przyciągającej uwagę architektury budowli, ale przede wszystkim umożliwiała aranżacje wnętrz urbanistycznych o bardzo wyszukanych środkach oddziaływania na odbiorcę.

EN

The article is an attempt to form the architectural and urbanistic analyze of the specific Baroque design technique, used for the façades of monumental buildings. For the first time this method was used in its Roman creations by Francesco Borromini. Hence, most often in the literature appears under the Italian designation parete ondulata. It was a difficult concept in both terms – architectural and aesthetic values. It required design skills and construction experience. Prediction of the ultimate effect of the impact inside the urban interior had to be based on an extensive knowledge of perspective or design experience. The spectators probably often did not understood the essence of the solution. This explains relatively small spread of the method in full its extent. Imitation was mostly limited to application of wavy line of cornices or whole façade, which currently in circulation awareness connects with the architecture of the Baroque. Such reception sometimes overrides all huge intellectual contribution of this era in the field of design. Relatively quickly this technique became widespread in other European countries, in which aclasical forms were adopted. The method of concave-convex elevation gave great opportunities not only in creating attractive architecture, but mainly to design urban interiors with a very sophisticated measures impact on the recipient.

Słowa kluczowe

PL

urbanistyka barokowa; architektura barokowa; XVII–XVIII w.; perspektywa

EN

Baroque urbanistic; Baroque architecture; 17-18th; perspective

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 61, z. 1
• Strony: 31--53
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., fot.

Twórcy

autor

Ludwig B.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• Ch. Antz, Sacrum Theatrum Romanum, das Würzburger Neumünster und die katholische Baukunst in Deutschland zwischen 1680 und 1720, Weimar 1997.
• G. C. Argan, Europa des Capitales, Lussona 1964.
• G. C. Argan, Filippo Brunelleschi, Milano 1955.
• G. C. Argan, Storia del arte italiana, v. 2, v. 3, Firenze 1968.
• G. C. Argan, Studi e note, dal Bramante al Canova, Roma 1970.
• R. Arnheim, The dynamics of architectural form, Berkelay 1977.
• Barocco_siciliano, za: http://it.wikipedia.org/wiki/Barocco_siciliano [18.06.2014].
• Basilica del Redentore, za: http://it.wikipedia.org/wiki/Chiesa_del_Redentore [24.03.2014].
• L. Benevolo, Storia del architettura del rinascimento, Bari 1973.
• A. Blunt, Barocco siciliano, Roma 1968.
• V. Constantini, Storia dell’arte italiana: Dal Seicento alla contemporaneità, Milano 1945.
• G. Dehio, Handbuch der deutschen Kunstdenkmaeler, Berlin 1924.
• Domenico Rossi, za: http://www.novarchitectura.com/2011/12/28/e-successo-oggi-28-dicembre/ [24.03.2014].
• J. Emminger, Die Neumünsterfassade in Würzburg, München 1978.
• H. G. Franz, Dientzenhofer, Johann, [w:] Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 3, Berlin 1957, s. 649.
• Giant order, za: http://en.wikipedia.org/wiki/Giant_order [24.03.2014].
• S. Giedon, Przestrzeń, czas, architektura. Narodziny nowej tradycji, Warszawa 1968.
• D. Giosefi, Perspective, [w:] Encyclopedy of World Art, t. XI, New York 1966, s. 183-215.
• R. Held, Die Fassade der Neumünster-Kirche in Würzburg, 2007, za: http://www.rudis-kunstgeschichten.de/Neumuenster.htm [18.06.2014].
• Johann Dientzenhofer, za: http://de.wikipedia.org/wiki/Johann_Dientzenhofer [18.06.2014].
• H. A. Meek, Guarino Guarini, Milano 1991.
• P. Murray, Archittetura del Rinascimento, Venezia 1971.
• P. Portoghesi, L’angelo della storia, Roma 1982.
• P. Portoghesi, Roma barocca, Roma 1966.
• P. Portoghesi, M. Tabarrini, Storia di San Carlino alle Quattro Fontane, Roma 2001.
• A. Pozzo, Perspectivae pictorum at que architectorum, Augsburg 1706.
• M. Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego, Wrocław 1979.
• H. Sedlmayr, Die Architektur Borrominis, München 1947.
• H. Sedlmayr, Johann Bernhard Fischer von Erlach, München 1976.
• V. I. Stoichita, Krótka historia cienia, tł. P. Nowakowski, Kraków 2001.
• T. Tołwiński, Urbanistyka, Warszawa 1948, (wyd. 1-1932).

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).