Pomniki pierwszowojenne w Prusach Wschodnich jako miejsca pamięci czy upamiętnienia

Jakutowicz, Joanna

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Pomniki pierwszowojenne w Prusach Wschodnich jako miejsca pamięci czy upamiętnienia

Autorzy

Jakutowicz Joanna

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

The First World War Monuments in East Prussia as a place of memory or a memorial areas

Języki publikacji

Abstrakty

Na terenie południowych Prus Wschodnich istniały co najmniej 494 pomniki upamiętniające poległych w I wojnie światowej. Ze względu na niewielki zasób materiałów źródłowych, ich funkcja społeczna nie jest dziś w pełni uchwytna. Z pewną dozą ostrożności można stwierdzić, iż odegrały one istotną rolę w procesie tożsamościowotwórczym wschodniopruskiej prowincji, zwłaszcza po 1934r. gdy narracja pierwszowojenna została wprzęgnięta w mechanizm nazistowskiej propagandy. Po 1945r. pomniki te, jako element niechcianego niemieckiego dziedzictwa były niszczone lub uległy zapomnieniu i zaniedbaniu. Zmiana w ich postrzeganiu nastąpiła po 1989r., gdy ponownie stały się pożądanym elementem lokalnego krajobrazu, świadectwem przeszłości oraz elementem lokalnej historii.

In southern part of East Prussia at least 494 monuments commemorating the fallen during the first World War. Their social function, due to scarce scientific resources, is not easily definable. With a considerable degree of cautiousness, it can be assumed that they had played a crucial role in the Eastern Prussian province identity-forming process, particularly when the narrative of the First World War was used to serve in the mechanism of Nazi propaganda. In following years, specifically after 1945, these monuments were either destroyed, neglected or forgotten, being an element of unwanted German heritage. The way of perceiving them changed after 1989 when these monuments began to be seen as a desirable element of local landscapes, the evidence of past rooted in local history.

Słowa kluczowe

Pamiętniki I Wojny Światowej Prusy Wschodnie

World War I monument East Prussia

Wydawca

Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS
Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej

Czasopismo

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

Rocznik

2018

Tom

Nr 5

Strony

63--74

Opis fizyczny

Bibliogr. 40 poz., ryc.

Twórcy

autor

Jakutowicz Joanna

Polska Akademia Nauk Polska

Bibliografia

1. Agejczyk T., O pomnikach wojennych Powiatu Elbląskiego do 1945r., Elbląg 2013.
2. Archiwum Państwowe Olsztyn, Pismo Zbigniewa Reskiego do Komisji Kulturalno-Oświatowej przy Olsztyńskiej Wojewódzkiej Radzie Narodowej z 30.08.1948r., Olsztyńska WRN, komisja kontroli społecznej 1947-1948, sygn. 617/61.
3. Archiwum Państwowe Olsztyn, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Olsztynie, Dokumentacja techniczna dotycząca budowy dróg, mostów i placów na terenie m. Olsztyn, 1950, sygn. 458/899.
4. Assmann A., Im Zwischenraum zwischen Geschichte udn Gedächtniss: Bemerkungen zu Pierre Noras „Lieux de mémoire” [w]: E. François, Lieux de memoire, Erinnerungsorte. D’un modèle francais àun projet allemand, Berlin 1996.
5. Bohle H. J., Bischofswerder/ Kr. Rosenberg, „Westpreußen Jahrbuch”, 1997.
6. Böhmke H. B., Die Verwaltung des Regierungsbezirkes Marienwerder 1920-1945, Bonn 1982.
7. Buchholz F., Bilder aus Wormditts Vergangenheit, Wormditt 1931.
8. Cicero M. T., De oratore = Über den Redner : lateinisch und deutsch, Stuttgart 1976.
9. Csaky M., Orte des Gedächtnisses, Wiedeń 2000.
10. Czarnecka D., „Pomniki wdzięczności” Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej, Warszawa 2015.
11. de Boer P., Frijhof W., Lieux de memoire et identités nationales, Amsterdam 1993.
12. Feldbaek O., Dansk identiteshistorie, Kopenhaga 1991/92.
13. Filipowicz T., Zagadnienia Prus Wschodnich w memoriałach przedłożonych Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” nr 1, 1980.
14. François E., Schultze H., Deutsche Erinnerungsorte, 3. Bde, Monachium 2001.
15. Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, Warszawa 2008.
16. Heldt J., Baumgart heute – Juni 1992, „Stuhmer Heimatbrief”, nr 43, 1992.
17. Isnenghi M., I luoghi Della memoria, t. 3, Rzym/Bari 1997/98.
18. Jakutowicz J., Karta katalogowa pomnika w Bągarcie [w:] Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
19. Jakutowicz J., Karta katalogowa pomnika w Idzbarku [w:] Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
20. Jakutowicz J., Karta katalogowa pomnika w Młynarach [w:] Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
21. Jakutowicz J., Karta pomnika w Próchniku [w:] Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
22. Jakutowicz J., Polityka, pamięć, przestrzeń. Pomniki, tablice pamiątkowe i substancja zabytkowa na Warmii i Mazurach po 1945r. [w:] Pod dyktando ideologii. Studia z dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej, P. Knap (red.), Szczecin 2013.
23. Jakutowicz J., Pomnik w Pasymiu poświęcony poległym w I wojnie światowej, „Rocznik Mazurski”, 2014.
24. Jakutowicz J., Pomnik wdzięczności Armii Radzieckiej w Lidzbarku Warmińskim, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 2, 2016.
25. Jakutowicz J., Pomniki pierwszowojenne na terenie południowych Prus Wschodnich, mps w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział Olsztyn, Olsztyn 2017.
26. Knercer W., Cmentarze z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
27. Łapo J. M., Niemieckie pomniki wojenne na Mazurach po 1945r., „Warmińsko-mazurskie studia z historii najnowszej”, nr 1, 2016.
28. Nietschke B., Repolonizacja czy polonizacja? Polityka władz polskich wobec byłych kresów wschodnich III Rzeszy [w:] Polacy-Niemcy-Pogranicze, (red.) G. Wyder, T. Nodzyński, Zielona Góra 2006.
29. Nora P., Les Lieux de memoire I. La République, Paryż 1984.
30. Nora P., Zwischen Geschichte und Gedächtniss. Frankfurt nad Menem, 1990.
31. Quintilianus M. F., Kształcenie mówcy, Wrocław 1951.
32. Rutkowska M., Elementy polityki wobec niemieckiej spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich (1945-1950) [w:] Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Z. Mazur (red.), Poznań 2000.
33. Sakson A., Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945-1997, Poznań 1998.
34. Teheran- Jałta-Poczdam. Dokumenty konferencji trzech wielkich mocarstw. Warszawa 1970.
35. Tietz J., Das Tannenberg Nationaldenkmal. Architektur, Geschichte, Kontekst, Berlin 1999.
36. Traba R., „Wschodniopruskość”. Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec, Poznań - Warszawa 2005.
37. Traba R., Hahn H. (red.), Polsko-niemeickie miejsca pamięci, t. 1-4, Warszawa 2012-2015.
38. Uchwała Rady Gminy w Sorkwitach nr XVIII/111/2016 z 20.05.2016r. w sprawie wyrażenia zgody na odtworzenie w Surmówce pomnika upamiętniającego mieszkańców wsi Surmówka, którzy stracili życie w I wojnie światowej, Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Sorkwity, dostęp 01.02.2018.
39. van Sas N. C. F., Waar de blanke top der duinen. En andere vedarlandse herinnerungen, Amsterdam 1995.
40. Zaproszenie na uroczyste odsłonięcie pomnika w Wielbarku, b. a., Denkmalsweihe, „Heimatbote der Kreisgemeinschaft Ortelsburg”, 1987.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-db162e77-25e8-4e9b-ad32-ae655c0752ee