Wybrane problemy ochrony Twierdzy Przemyśl

• Autorzy: Gosztyła M. , Oleszek R.

Warianty tytułu

EN

Selected problems of the issue of Przemyśl Fortress preservation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł daje pogląd na podejmowane działania ochronne Twierdzy Przemyśl po II wojnie”. Omówiono prace badawcze prowadzone przez ośrodki naukowe w Krakowie, Rzeszowie, Wiedniu i w Przemyślu. Zaakcentowano dorobek naukowy Politechniki Krakowskiej, której naukowcy byli pionierami w prowadzeniu badań i gromadzeniu dokumentacji na temat historii budowy nowożytnych fortyfikacji w Małopolsce. Pierwsze formy prawnej ochrony i opieki nad Twierdzą Przemyśl należy odnotować w latach pięćdziesiątych XX wieku, kiedy przystąpiono do wpisywania dzieł obronnych do rejestru zabytków. Zachowane fortyfikacje otaczano również prawną ochroną w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, które zaczęto sporządzać w latach osiemdziesiątych XX wieku. W tamtym czasie w Przemyślu rozpoczęto organizowanie obozów naukowych i praktyk studenckich pod nazwą „Akcja Przemyśl”. Studenci Politechniki Krakowskiej przystąpili do inwentaryzowania krajobrazu warownego i opracowywania koncepcji zagospodarowania zabytków militarnych. Wykonano szereg prac dyplomowych na temat adaptacji zachowanych struktur obronnych. W latach dziewięćdziesiątych w ramach programu Ministra Kultury i Sztuki Oddział Krakowski Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji opracował karty krajobrazu warownego dla poszczególnych dzieł obronnych. Przedstawiono zasoby, waloryzację, wytyczne i możliwości adaptacyjne umocnień obronnych. Karty modelują krajobraz kulturowy i pozwalają formułować wnioski i zalecenia konserwatorskie. Miasto Przemyśl dziedziczy dorobek kulturowy związany z Twierdzą Przemyśl. Dlatego też należy za słuszną uznać inicjatywę w sprawie przystąpienia do prac nad utworzeniem Zespołu Parków Kulturowych Twierdzy Przemyśl. Zarządzanie środowiskiem kulturowym zaplanowano powierzyć tworzonemu Związkowi Gmin Fortecznych. Gminy zaangażowane w to przedsięwzięcie postanowiły utworzyć na swoich terenach parki kulturowe.

EN

The article presents a view on the activities aimed to preserve Przemyśl Fortress after the World War II. The research work conducted by academic centres and socio-cultural associations in Krakow, Rzeszow, Vienna and Przemyśl was discussed here. The scientific achievements of Krakow Polytechnic was emphasized, whose scientists were pioneers in conducting research and collecting documentation concerning the history of construction modern fortifications in Lesser Poland. The first forms of legal protection and care of the Fortress in Przemyśl were recorded in the 1850s, when fortifications were for the first time entered into the register of monuments. The preserved fortifications were also legally protected in the local land development plans, which were initiated in the 1880s. In those times, scientific camps and student holiday training called "Action Przemyśl" began to be organised in Przemyśl. Students, supervised by university professors from Krakow Polytechnic, started to make inventories of the fortified landscape and prepare a plan of military monument development. A number of degree theses, representing very high level, were submitted which outlined contemporary programmes of adaptation of the preserved defensive structures. However, it was only in the 1890s that the Friends of Fortifications Association (its Krakow branch) within the programme of the Minister for Art and Culture entitled “Protection and Conservation of Defensive Architecture” commissioned by the Voivodship Monument Conservator from Przemyśl, prepared charts of fortified landscape for individual fortifications. Resources, valorisation, guidelines and adaptation possibilities of the defensive constructions were presented. The prepared charts of fortified landscape model the cultural landscape and allow for drawing conclusions and formulating conservation recommendations. The city of Przemyśl has naturally inherited the cultural achievements associated with Przemyśl Fortress. Therefore, the initiative aimed at establishing the Complex of Cultural Parks of Przemyśl Fortress should be regarded as fully justified. The management of the cultural environment was to be given to the newly created Association of Fortification Districts (Związek Gmin Fortecznych). The districts involved in the enterprise decided to open cultural parks within their boundaries.

Słowa kluczowe

PL

ochrona; twierdza; Twierdza Przemyśl; akcja Przemyśl

EN

Przemyśl Fortress; protection; fortress; Action Przemyśl

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2008
• Tom: Nr 23
• Strony: 114--121
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., il.

Twórcy

autor

Gosztyła M.

autor

Oleszek R.

Bibliografia

• 1. Bogdanowski J., Twierdza Przemyśl, Teka Konserwatorska Polska południowo-wsch., t. 4, 1990.
• 2. Tenże, Fortyfikacje austriackie na terenie Galicji w latach 1850-1914, Kraków 1993.
• 3. Tenże, U źródeł poznania Twierdzy Przemyśl, Fortyfikacja, t. X, 1999.
• 4. Brzoskwinia W., Twierdza Przemyśl, Spotkania z Zabytkami, nr 11, 1994.
• 5. Brzoskwinia W., Twierdza Przemyśl. informacja ogólna, Fortyfikacja, t. X, 1999.
• 6. Brzoskwinia W., Środulska-Wielgus J., Fort XIII „San Rideau” Twierdzy Przemyśl. próba analizy zabytku XIX-wiecznej architecturae militaris, Rocznik Przemyski, t. XXXII, z. 1, 1996,
• 7. Forstner F., Przemyśl Osterreich-Ungarns bedeutendste Festung, Wien 1987.
• 8. Tenże, Twierdza Przemyśl, Warszawa 2000.
• 9. Wielgus K., Austriackie forty obrony bliskiej w Twierdzy Przemyśl w świetle badań terenowych, Fortyfikacja, t. II, 1995.
• 10.Wielgus K., Śnieżek Z., Metoda zintegrowanego zapisu stanu, wartości i wytycznych dotyczących krajobrazu warownego Twierdzy Przemyśl, zastosowana w ramach krajowego programu .Ochrona i konserwacja architektury obronnej., Fortyfikacja, t. X, 1999.
• 11.Kot B., Teoria w pigułce, Nasz Przemyśl, nr 2 (41), luty 2008.