Architektura drewniana Samary z końca XIX i początku XX wieku

• Autorzy: Pol E.

Warianty tytułu

EN

Samara Wooden Architecture from the Late Nineteenth and Early Twentieth Century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zabudowa drewniana pochodząca z końca XIX i pocz. XX w. w Samarze, w Rosji, jest jednym z przykładów nadwołżańskiej architektury drewnianej, charakteryzującej się bogatym zdobnictwem oraz formą . Ciekawym zjawiskiem w XIX w. stało się zastępowanie architektury murowanej architekturą drewnianą . Fenomen ten spowodowany był napływem ludności wiejskiej do miasta. Z drewna budowano nie tylko zabudowę mieszkaniową , ale i budynki użyteczności publicznej (kościoły, szpitale, szkoły) oraz małą architekturę . Początkowo architektura ta znajdowała się na obrzeżach miasta. Wraz z jej popularyzacją wśród urzędników, zaczęła ona występować również w centrum miasta w miejscu wolnych parceli. Można wyróżnić wiele typów tej zabudowy: od najprostszych jednoizbowych po dwu- i trzykondygnacyjne domy ważnych urzędników. Zabudowa ta najczęściej występowała w konstrukcji zrębowej oraz szkieletowej (podziały wewnętrzne, wykusze, wieże). Ostatni wymieniony typ zabudowy mógł mieć konstrukcję mieszaną – parter był murowany, natomiast pozostałe kondygnacje drewniane. Budynki mieszkalne najczęściej zwieńczone były dachem dwuspadowym, natomiast wykusze i ryzality – dachem wieżowym. Układ funkcjonalno – przestrzenny poszczególnych rodzajów zabudowy był określony. Charakterystyczna dla tej zabudowy stała się dekoracja. W przeważającej części motywami ornamentu były formy zoomorficzne, fitomorficzne, geometryczne oraz występowały typowe formy ludowe. Dekorowane były szczyty, okna szczytowe, wiatrownice, zwieńczenia szczytów, listwy podokapowe, naroża budynku (kożuchowanie), nad- i podokienniki. Przybierały one różne formy oraz kształty. Najbardziej charakterystyczne stały się nad- i podokiennik, tworząc dekorowane obramienia okienne . Ich charakterystyczną cechą kompozycyjną była symetria. Z czasem formy obramień okiennych ulegały przekształceniu (przesuwano je względem lica ściany, spiętrzano). Ważnym elementem elewacji stały się akcenty, takie jak ryzality, wykusze, wieżyczki, balkony i niewielkie lukarny. Były one bardzo różne i występowały w dowolnej kombinacji. Cechy architektury drewnianej nawiązują do stylu, jaki panował w XIX w. – eklektyzmu. W Rosji mamy do czynienia ze swoistą odmianą eklektyzmu, polegającą na połączeniu tradycyjnych form architektury rosyjskiej – np. kokosznik – z formami zachodnioeuropejskimi różnych epok.

EN

Wooden buildings dating from the late XIX-th and early XX-th century in Samara, Russia, are one of the examples of Volga region wooden architecture, which are characterized by rich ornamentation and form. An interesting phenomenon in the nineteenth century was the replacement of brick architecture with wooden architecture. This phenomenon was caused by the influx of rural population to the city. It was a time when folk architecture has significantly affected in urban architecture. From were built wood but not only homes, also public buildings such as churches, hospitals, schools and small architecture. Initially, this architecture was on the outskirts of the city. Along with the popularization with officials, it also began to appear in the city centre in places of free lots. One can distinguish many types of buildings: from the simplest one-room ones to two-and three-storey houses of important officials. Buildings were of log construction and frame construction (internal divisions, bay windows, towers). The second type of building could have a mixed structure – ground floor was made from brick, while the remaining floors were made from wood. Residential buildings often had gable roof, whereas bay windows and projections had tent roof. The functional and spatial layout of different types of buildings was determined. What became characteristic for the buildings dating from the late nineteenth and early twentieth century was the decoration. For the most part ornamentation motives were zoomorphic, floral, geometric forms, and typical folk form. Gables, sprockets, attic windows, under eaves mouldings, corners of the building, label moulds and windowsill, porches were decorated giving a distinctive look to the building. They assumed different forms and shapes. Label mould and windowsill became the most characteristic parts forming decorative window frames. Symmetry was their characteristic composition feature. With time, the form of window frames underwent transformation (redirected along the wall face, stacked). The accents, such as projections, bay windows, turrets, balconies and small dormers became an important element of the facade. They were very different and occurred in any combination. The features of wooden architecture refer to the style that prevailed in the nineteenth century – eclecticism. In Russia there is a kind of eclectic variety, involving a combination of traditional Russian architecture – e.g. kokoschnik and Western European forms of different ages.

Słowa kluczowe

PL

Samara; architektura drewniana; architektura nadwołżańska

EN

Samara; wooden architecture; Volga region architecture

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2011
• Tom: T. 7, nr 1
• Strony: 183--196
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz., fig., ryc.

Twórcy

autor

Pol E.

• Politechnika Wrocławska

Bibliografia

• 1. Przesmycka E., 2008. Lubelszczyzna wielokulturowość osadnictwa, budownictwa i architektury, monografia, Lublin.
• 2.Przesmycka E., 2001. Przeobrażenia zabudowy i krajobrazu miasteczek na Lubelszczyźnie. Lublin.
• 3.Маковецкий И. В., 1954. Памятникинародногозодчества Среднего Поволжья. Издво академии наук СССР.
• 4.Моргун А. Г., 1986. Открепости Самара до города Куйбышева. Куйбышев: Кн. изд-во.
• 5.Мошкова , М. Г., 2001. Дорогу осилит идущий. Семейная хроника. Самара.
• 6. Каркарьян В. Г., 2002. „Деревянное зодчество Самары” или Осень патриархов. Самара: Издательскийй дом „Агни”.
• 7.Гурьянов , Е. Ф., 1982. Самарские узоры. Домовая резьба Самарского Поволжья Куйбышев: Куйбышевское книжное изд-во.
• 8.Сысоева Е. А., 2008. „Вестник Томского государственного архитектурно-строительного университета " N 2, Особенности деревянной архитектуры Самары конца XIX – начала XX веков, Вестник ТГАСУ, 65–78
• 9.Сысоева Е. А., аспирант СГАСУ, кафедра архитектуры Градостроительные предпосылки иособенности развития деревянной и смешанной застройки Самарры конца XIX – начала XX веков.– maszynopis