Symboliczne znaczenie roślin uprawianych w tradycyjnej zagrodzie

• Autorzy: Drożdż-Szczybura M.

Identyfikatory

DOI

10.4467/25438700ŚM.18.006.8516

Warianty tytułu

EN

The symbolic meaning of plants grown in a traditional homestead

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Zieleń w tradycyjnej zagrodzie tak, jak w każdym innym środowisku, spełniała trzy podstawowe grupy funkcji: ochronno-techniczną, użytkową i społeczno-kulturową. Spełniała, ponieważ od końca XX w. obserwujemy zanikanie zagrody jako rozwiązania przestrzennego charakteryzującego zabudowę wsi, a za tym i zanikanie specyficznych funkcji towarzyszącej jej zieleni. Zieleń w zagrodzie, dzięki swoim wartościom użytkowym, izolacyjnym, regulacyjnym i biologicznym wywiera znaczny wpływ na warunki życia i ludzi i zwierząt. Pełniła przede wszystkim funkcję użytkową, w tym produkcyjną i ochronną. Jednak nie można nie uwzględniać jej roli społeczno-kulturalnej; przede wszystkim ozdobnej, ale też symbolicznej. Indywidualne cechy roślin użytkowanych w zagrodach znajdowały odpowiednie zastosowanie dla właściwego ich miejsca, funkcji i roli. Miały one, wywodzące się zazwyczaj z racjonalnych źródeł, określone znaczenie symboliczne, które współcześnie jest często, mniej lub bardziej świadomie, kontynuowane.

EN

Greenery in the traditional croft, as in any other environment, served three basic groups of functions, i.e. protective and technical, utilitarian as well as social and cultural. It did serve but since the late 20th century we have been observing the decline of croft as a spatial solution characterising the rural development and thus the decline of the specific functions of its accompanying greenery. Due to its utilitarian, isolating, regulating and biological properties, greenery in the croft has a considerable effect on people’s and animals’ living conditions. It primarily served the utilitarian function, which included production and protection. One must not, however, fail to take into consideration its social and cultural role, above all ornamental but also symbolic. The individual features of plants utilised at crofts found appropriate application in the right place, function and role. They had a specific symbolic meaning, which usually stemmed from rational sources and which is more or less consciously perceived even today.

Słowa kluczowe

PL

wieś; tradycyjna zagroda; zieleń; symbolika

EN

village; traditional homestead; green; symbols

• Wydawca: Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego, Instytut Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury, Politechniki Krakowskiej
• Czasopismo: Środowisko Mieszkaniowe
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 22
• Strony: 37--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz.

Twórcy

autor

Drożdż-Szczybura M.

• Zakład Architektury i Planowania Wsi, Instytut Projektowania Miast i Regionów, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

Bibliografia

• [1] Baranowski B., Zarys historii ogrodnictwa wiejskiego w Polsce, PWRiL, Warszawa 1964
• [2] Baranowski B., W kręgu upiorów i wilkołaków, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1981
• [3] Barącz S., Bajki, fraszki, podania, przysłowia i pieśni na Rusi, Tarnopol 1866
• [4] Czechowicz M., Kozłowska E., Zmiany w zagospodarowaniu przestrzeni przydomowych na terenach wiejskich na przykładzie wsi dolnośląskich, w: Krajobraz i ogród wiejski, t. 2, Wyd. KUL, Lublin 2004, s. 63–72.
• [5] Dmochowski F.S., Dawne zwyczaje i zwyczaje szlachty i ludu wiejskiego w Polsce i w ościennych prowincjach, Warszawa 1860
• [6] Eliade M., Sacrum, mit, historia, PIW, Warszawa 1993
• [7] Gajewska S., Obraz dębu i lipy w literaturze polskiej i litewskiej XIX – p. XX wieku. Studium porównawcze, praca magisterska przygotowana pod kier. doc. dr K. Syrnickiej, Katedra Filologii Polskiej i Dydaktyki, Wydział Filologiczny, Wileński Uniwersytet Pedagogiczny, Wilno 2011
• [8] Gawryszewska B.J., Rola ogrodu frontowego w strukturze siedliska – stan współczesny a tradycja ogrodu wiejskiego, w: Krajobraz i ogród wiejski, t. 3, Wyd. KUL, Lublin 2004, s. 97–138.
• [9] Gloger Z., Rok polski w życiu, tradycji i pieśni, Jan Fiszer, Warszawa 1900
• [10] Janicka-Krzywda U., Motywy przyrodnicze w legendach o Matce Bożej na Polskim Podkarpaciu, w: Peregrinus Cracoviensis, z.4, Kraków 1996, s. 93-102.
• [11] Kolbuszowski E., Rośliny w wierzeniach ludu: Bez, w: Lud, r. I, Towarzystwo Ludoznawcze, Lwów 1895, s. 119-123.
• [12] Kopaliński Wł., Słownik mitów i tradycji kultury, PWZN, Lublin 1997
• [13] Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007
• [14] Marszałek E., Lasy i drzewa w kulturze i wierzeniach, w: Gwiazdowicz D.J., Rykowski K., Dziedzictwo. Lasy i gospodarka leśna w kulturze i dziedzictwie narodowym, Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary 2014, s. 87-103.
• [15] Marczewska M., Aspekty wierzeniowe w rekonstrukcji językowego obrazu drzew, Acta Universitatis Wratislavensis, Język a kultura, t. 16, Wrocław 2001, s. 83-98.
• [16] Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, cz. 2: Kultura duchowa, z. 1, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1934
• [17] Nowakowska A., Róża w tradycji i kulturze, w: Acta Universitatis Wratislaviensis, t. 16, Wrocław 2001, s. 17-25.
• [18] Plessner H., Wiejski ogród przydomowy, Zakład Wydawniczy CRS, Warszawa 1987
• [19] Włodarczyk Z., Rośliny biblijne. Leksykon, Instytut Botaniki PAN, Kraków 2011
• [19] Sulima M., Sacrum i profanum ogrodu przydomowego wsi pogranicza polsko-białoruskiego, w: Architecturae et Artibus, 1/2017, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2017, s. 63-70.
• [20] Zaraś-Januszkiewicz E.M., Szymczak-Piątek M., Wieczorek J., Symbolika roślin i związana z nimi obrzędowość w tradycji ludowej, w: Krajobraz i ogród wiejski, t. 3, Wyd. KUL, Lublin 2004, s. 139-149.
• [21] Zieliński J., Symbolika roślin na cmentarzach, Przegląd Komunalny 08, 2008, s. 39–41.
• [22] Ziółkowska M., Gawędy o drzewach, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1983
• [23] Żołądź-Strzelczyk D., Dziecko w dawnej Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006

Uwagi

PL

Błędna numeracja pozycji bibliograficznych.