Historia i przyczyny katastrofy w dawnej kopalni rud żelaza Bibiela (region tarnogórski)

• Autorzy: Labus Krzysztof , Labus Małgorzata , Mzyk Tadeusz

Warianty tytułu

EN

History and causes of the disaster in the former iron ore mine Bibiela (Tarnowskie Góry region)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Walka z wodą, wymagająca największego wysiłku technicznego i ekonomicznego, wysunęła się w okresie preindustrialnym na czoło wszystkich problemów technicznych górnictwa na terenie złóż śląsko-krakowskich. Jedna z ostatnich zanotowanych w historii katastrof, wynikających z zagrożeń wodnych, miała miejsce w 1917 roku w położonej na wschód od Miasteczka Śląskiego kopalni Bibiela na tzw. Pasiekach, eksploatującej limonitowe rudy żelaza. Celem podjętych prac było zidentyfikowanie przyczyny zalania kopalni, którą mogła być niewydolność systemu odwodnienia, lub też nagły, niekontrolowany dopływ, praktycznie niemożliwy do przewidzenia. Na podstawie analizy danych archiwalnych i obserwacji terenowych stwierdzono, iż do powstania katastrofy przyczyniły się warunki geologiczno-górnicze i intensyfikacja wydobycia.

EN

The fight against water, requiring the greatest technical and economic effort, was one of the most important technical problems of mining in the Silesian-Kraków region in the pre-industrial period. One of the last disasters recorded in history, resulting from water hazards, took place in 1917 in the Bibiela mine located east of Miasteczko Śląskie, on the so-called “Pasieki”, exploiting limonite iron ore. The aim of the research was to identify the cause of the mine flooding, which could be the failure of the drainage system or a sudden, uncontrolled inflow, practically impossible to predict. Based on the analysis of archival data and field observations, it was found that the geological and mining conditions and the intensification of extraction contributed to the catastrophe.

Słowa kluczowe

PL

historia górnictwa; zagrożenia wodne; rudy metali

EN

history of mining; water hazard; metal ores

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 77, nr 4-6
• Strony: 49--55
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., fot.

Twórcy

autor

Labus Krzysztof

• Politechnika Ślaska WGIBiAP

autor

Labus Małgorzata

• Politechnika Ślaska WGIBiAP

autor

Mzyk Tadeusz

• Politechnika Ślaska WGIBiAP

Bibliografia

• [1] CHYBIORZ R., HELIASZ Z., LEWANDOWSKI J., ROSA M., WIERZBANOWSKI P., LIS J., PASIECZNA A., STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S.,BUJAKOWSKA K., HRYBOWICZ G., WOJCIECHOWSKA K. 2004 - Objaśnienia do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50 000 Arkusz Kalety (877), PIG Warszawa. (http://bazadata.pgi.gov.pl/data/mgsp/txt/mgsp0877.pdf)
• [2] GAJOWIEC B., WAGNER J., KOWALCZYK A., RUBIN K. 1998 - Mapa hydrogeologiczna Polski (arkusz Kalety 0877) w skali 1:50 000. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• [3] GAŁKIEWICZ T. 1983 - Prawidłowości wykształcenia śląsko-krakowskich złóż cynkowoołowiowych, Prace Geologiczne PAN oddział Kraków, nr 125, Warszawa.
• [4] GAŁKIEWICZ T., ŚLIWIŃSKI S. 1983 - Charakterystyka geologiczna śląsko-krakowskich złóż cynkowo-ołowiowych, Ann Soc Geol Pol, vol. 53, 63-93.
• [5] KONSTANTYNOWICZ E. 1979 - Geologia surowców mineralnych. Tom II. Złoża rud metali. Wyd UŚl. Katowice.
• [6] KOWALCZYK A., KROPKA J., RÓŻKOWSKI A., RUBIN K. 1996 - Rozpoznanie, zagospodarowanie i zasoby wód podziemnych wybranych zbiorników triasu górnośląskiego, „Przegląd Geologiczny” 44, 827-833.
• [7] MZYK T. 2021 - Zagrożenia wodne w dawnych kopalniach rud w regionie tarnogórskim W: Pawlak Z. Chróst L., Boroń P., Malik I., Mzyk T., Michczyński A., Poszukiwanie śladów dawnego wydobycia i przetwórstwa kopalin użytecznych, Wyd. PŚ.
• [8] NEY R. (red.) 1997 - Surowce mineralne Polski. Surowce metaliczne – Cynk, Ołów. Wyd. Centrum PPGSMiE PAN. Kraków.
• [9] RAEFLER F. 1915 a - Die Brauneisenerzlagerstöffen Oberschlesiens. Zeitschrift des Oberschlesischen Berg- und Hüttenmännischen Vereins, 54. März-April, 47-71.
• [10] RAEFLER F. 1915 b - Die Brauneisenerzlagerstöffen Oberschlesiens. Bergund Hüttenmännische Rundschau, XII Oktober: Nr 1/2/3, 47-71, 1-9.
• [11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych, Dz.U.2015.1702, http://isap.sejm.gov.pl/
• [12] RÓŻKOWSKI A., CHMURA A. (red.) 1996 - Mapa chemizmu i jakości zwykłych wód podziemnych GZW i jego obrzeżenia w skali 1:100 000. PIG. Warszawa
• [13] RUBIN H., RUBIN K., WITKOWSKI A. 2013 - Ocena wpływu huty cynku „Miasteczko Śląskie” na jakość wód podziemnych serii węglanowej triasu GZWP Lubliniec–Myszków, Biul. PIG 456, 525-532.
• [14] ŻEGLICKI J. 1996 - O budowie geologicznej, rudach i minerałach rejonu Tarnowskich Gór, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
• [15] http://amzpbig.com/maps/025_TK25/5479_Ludwigsthal_1883.jpg -Archiwum Map Zachodniej Polski http://mapy.amzp.pl/maps.shtml
• [16] https://www.slaskie.travel/poi/1012982/zatopiona-kopalnia-rud-zelazabibiela-na-pasiekach

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021)