Ocena wpływu warunków pogodowych i zakwaszenia gleb w Polsce na kształtowanie produkcyjności roślinnej

• Autorzy: Kopiński J. , Nieróbca A. , Ochal P.

Warianty tytułu

EN

An assessment of the effect of weather conditions and soil acidification in Poland on the development of crop productivity

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W Polsce po akcesji do UE, zużycie nawozów mineralnych wzrosło o 31%, podczas gdy globalna produkcja roślinna zwiększyła się tylko o 5%. Świadczy to o wzroście tzw. całkowitej nawozochłonności produkcji roślinnej, czyli jednostkowego zużycia nawozów mineralnych i naturalnych, będącej „odwrotnością” efektywności nawożenia, obliczonej z funkcji produkcji. Pełna ocena nawozochłonności możliwa jest dopiero po uwzględnieniu zróżnicowania regionalnego. Potencjał plonotwórczy znacznej części roślin uprawnych ograniczają warunki pogodowe. Rezultatem tego są duże wahania plonów, zmniejszające efektywność nakładów poniesionych na produkcję. Mniejszą efektywność nakładów tylko częściowo można tłumaczyć gorszymi warunkami glebowo-klimatycznymi, ponieważ o wiele większa część potencjalnej produkcji może być tracona z powodu znacznego zakwaszenia polskich gleb. W opracowaniu przedstawiono wyniki analizy porównawczej wskaźnika nawozochłonności rzeczywistej i potencjalnie możliwej w latach 2006–2011 na poziomie województw. Wykazano, że produkcja roślinna potencjalnie utracona z powodu nieuregulowanego odczynu gleb wynosi rocznie średnio 4,3 j.zb.·ha-¹ UR w dk i jest na ogół dwukrotnie większa niż tracona z powodu niekorzystnych warunków pogodowych, występujących w tym okresie. Obliczona tzw. potencjalnie możliwa nawozochłonność, skorygowana pod wpływem tych dwóch czynników ograniczających możliwości produkcyjne roślin, wskazuje na znaczne możliwe straty składników nawozowych w Polsce, łącznie rzędu 36,7 kg NPK·ha-¹ UR w dk, o dużym zróżnicowaniu regionalnym.

EN

After Poland’s access to the EU the consumption of mineral fertilisers has increased by 31% while the total plant production has increased by only 5%. This leads to an increase in the so-called total nutrient uptake in crop production, the unit consumption of mineral and natural fertilizers, chich is the “inverse” of fertilization efficiency as a production function. The comprehensive assessment of nutrient uptake is possible only after accounting the regional differences. In recent years, the yieldforming potential of many crops has been limited by weather conditions. As a result, large fluctuations in yields translate into a decrease of the efficiency of input incurred on the production. This re duced effectiveness can only partly be explained by worse soil and climatic conditions. Much larger part of the potential productivity is lost due to substantial soil acidification in Poland. This paper presents the results of a comparative analysis of actual and potential nutrient consumption in the years 2006–2011 in particular provinces. It was shown that the crop production potentially lost due to soil acidification was on average 4.3 cereal units·ha-¹ UAA being two times larger than that lost because of adverse weather conditions that occurred in this period. Calculated potential nutrient uptake, corrected for the influence of these two analyzed limiting factors was 36.7 kg NPK·ha-¹ UAA and indicated significant potential losses of nutrients in Poland with a substantial regional differentiation.

Słowa kluczowe

PL

intensywność produkcji nawozochłonność; produkcyjność; zróżnicowanie regionalne

EN

intensity of production; nutrient uptake; productivity; regional differentiation

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 13, z. 2
• Strony: 53--63
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., il.

Twórcy

autor

Kopiński J.

• Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB, Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej, ul. Czartoryskich 8, 24-100 Puławy; tel. [phone] w. 359, 360

autor

Nieróbca A.

autor

Ochal P.

Bibliografia

• 1. CHMURZYŃSKA K. 2011. Efekty WPR w odniesieniu do obszarów wiejskich. W: Analiza efektów realizacji polityki rolnej wobec rolnictwa i obszarów wiejskich. Pr. zbior. Red. M. Wigier. Warszawa. IERiGŻ-PIB. Nr 26 s. 37–55.
• 2. FOTYMA M., IGRAS J., KOPIŃSKI J., PODYMA W. 2010. Ocena zagrożeń nadmiarem azotu pochodzenia rolniczego w Polsce na tle innych krajów europejskich. Studia i Raporty IUNG-PIB. Nr 20 s. 53–75.
• 3. FOTYMA M., ZIĘBA S. 1988. Przyrodnicze i gospodarcze podstawy wapnowania gleb. Warszawa. PWRiL. ISBN 83-09-01397-3 ss. 250.
• 4. GÓRSKI T., DEMIDOWICZ G., DEPUTAT T., DOROSZEWSKI A., GÓRSKA K., MARCINKOWSKA I., SPOZPAĆ W. 1996. Metoda bieżącej oceny plonów pszenicy ozimej, żyta ziemniaka, buraka cukrowego i rzepaku na podstawie indeksów pogodowych. Sprawozdanie PBZ 73-02 „Metodyka bieżącej i długoterminowego prognozowania wielkości produkcji głównych ziemiopłodów w Polsce”. Puławy. IUNG ss. 40.
• 5. GÓRSKI T., KOZYRA J., DOROSZEWSKI A. 2008. Field crop losses in Poland due to extreme Feather conditions – case studies. W: The influence of extreme phenomena on the natural environment and human living conditions. Pr. zbior. Red. S. Liszewski. Łódź. ŁTN s. 35–49.
• 6. GRZEBISZ W., SZCZEPANIAK W., DIATTA J.B. 2005. ABC wapnowania gleb uprawnych. Poznań. Wydaw. AR. ISBN 83-89887-21-5 ss. 36.
• 7. GUS 2007–2011a. Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych. Warszawa. ISSN 1509-7099.
• 8. GUS 2007–2011b. Środki produkcji w rolnictwie w roku gospodarczym 2006/2007…2011/2012. Warszawa. ISSN 1507-1154.
• 9. GUS 2006–2011. Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich. Warszawa. ISSN 1507-9600.
• 10. GUS 2012a. ZWS, Ochrona środowiska. Warszawa. ISSN 0867-3217 ss.346.
• 11. GUS 2012b. Rocznik Statystyczny RP. Warszawa. ISSN 1506-0632 ss. 900.
• 12. HARASIM A. 2006. Przewodnik ekonomiczno-rolniczy w zarysie. Puławy. IUNG-PIB. ISSN 83-89576-36-8 ss. 171.
• 13. IGRAS J., KOPIŃSKI J., MATYKA M., OCHAL P. 2010. Zużycie nawozów mineralnych w Polsce w układzie regionalnym. Studia i Raporty IUNG-PIB. Nr 25 s. 9–19.
• 14. JADCZYSZYN T., MAĆKOWIAK Cz., KOPIŃSKI J. 2000. Model SFOM narzędziem symulowania ilości i jakości nawozów organicznych. Pamiętnik Puławski. Nr 120/I s. 169–177.
• 15. KLEPACKI B. 1997. Wybrane pojęcia z zakresu organizacji gospodarstw, produkcji i pracy w rolnictwie. Warszawa. SGGW. ISBN 83-00-03060-3 ss. 148.
• 16. KOPIŃSKI J. 2011. Tendencje zmian intensywności produkcji rolniczej w Polsce w aspekcie oddziaływań środowiskowych. Zeszyty Naukowe SGGW. Ser. Problemy Rolnicze. Świat. Nr 11(4) s. 95–104.
• 17. KOPIŃSKI J. 2013. Stopień polaryzacji intensywności i efektywności produkcji rolniczej w Polsce w ostatnich 10 latach. Roczniki Naukowe SERiA. T. 15. Z. 1 s. 97–103.
• 18. KOZYRA J, NIERÓBCA A., MIZAK K., PUDEŁKO R., BORZĘCKA-WALKER M., FABER A., DOROSZEWSKI A. 2010. Zmiana klimatu – nowe wyzwania dla rolnictwa. Studia i Raporty IUNG-PIB. Nr 19 s. 133–144.
• 19. KRASOWICZ S. 2009. Regionalne zróżnicowanie zmian w rolnictwie polskim. Studia i Raporty IUNGPIB. Nr 15 s. 9–36.
• 20. KULAWIK J., KAGAN A., WIELICZKO B. 2012. Czy równe dopłaty bezpośrednie w UE byłyby sprawiedliwe? [online]. [Dostęp 11.01.2013]. Dostępny w Internecie: http://www.ierigz.waw.pl/ download/5511-Kulawik_Kagan_Wieliczko.pdf
• 21. MAĆKOWIAK Cz., ŻUREK J., KOPIŃSKI J. 1996. Polskie standardy nawozów organicznych – opracowanie modelowe. Synteza. Puławy. IUNG. Skejby. Danish Agricultural Advisory Centre.
• 22. NIERÓBCA A., DOROSZEWSKI A., KOZYRA J., MIZAK K., BORZĘCKA-WALKER M., WRÓBLEWSKA E., ZALIWSKI A. 2012. Opracowanie stochastycznego modelu prognoz plonów pszenżyta ozimego. Sprawozdanie z realizacji tematu statutowego IUNG-PIB. Puławy. IUNG ss. 29.
• 23. ZIĘTARA W. 2009. Uwarunkowania rozwoju gospodarstw wielkotowarowych w Polsce. Roczniki Naukowe SERiA. T. 9. Z. 1 s. 490–496.