Ruda darniowa w Polsce : występowanie i zastosowanie w architekturze

• Autorzy: Pawlik Tomasz

Identyfikatory

DOI

10.7306/2023.45

Warianty tytułu

EN

Bog ore in Poland : occurrence and use in architecture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper presents the characteristics of lump bog ore as an original building material. In architec¬ture, bog ore was used as both a construction and decorative stone. The use of this rock material was determined, among other things, by its easy accessibility, colour qualities and ability to prevent dampness inwalls. In Poland, it is possible to see buildings dating from various historical epochs (10^th-21^st c.). Buildings made of bog ore are concentrated only in certain regions of Poland, where they are an important element of the cultural landscape and historical heritage. They are also interesting geoturistic objects. The paper also characterizes selected physico-mechanical properties of the bog ore from Ruda Milicka and Książ Śląski. The determinations of these parameters (density, bulk density, open porosity, total porosity, absorbability at atmospheric pressure, abrasiveness, compressive strength) were made in accordance with PN-EN standards.

Słowa kluczowe

PL

ruda darniowa; surowce kamienne; architektura kamienna

EN

bog ore; building stones; stone raw materials; stone architecture

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2023
• Tom: Vol. 71, nr 11
• Strony: 555--566
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Pawlik Tomasz

• Szkoła Wyższa Rzemiosł Artystycznych i Zarządzania we Wrocławiu, pl. Świętego Macieja 21, 50–244 Wrocław
• GDDKiA Oddział we Wrocławiu, Wydział Technologii – Laboratorium Drogowe, ul. Drogowców 2, Mokronos Dolny, 55–080 Kąty Wrocławskie

• https://orcid.org/0009-0005-8265-4589

Bibliografia

• 1. BIELINIS-KOPEĆ B. (red.) 2008 - Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, Zielona Góra.
• 2. BILANS Zasobów Złóż Kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2022 r. Pañstw. Inst. Geol.-PIB, Warszawa, 2023.
• 3. BOLEWSKI A., MANECKI A. 1993 - Mineralogia szczegółowa. Wyd. PAE, Warszawa.
• 4. DANKOWSKI M. 1998 - Ruda darniowa w dawnych konstrukcjach murowanych Nadodrza. Warstwy, 4: 145-146.
• 5. DANKOWSKI M. 1999 - Wstępna próba oceny rudy darniowej jako historycznego materiału budowlanego o właściwościach bioochronnych. [W:] V Sympozjum „Ochrona obiektów budowlanych przed korozją biologiczną i ogniem”, Mąchocice-Ameliów k. Kielc: 19-27.
• 6. DANKOWSKI M., CHMIELIŃSKI K., ECKERT W. 1998 - Próba ustalenia roli rudy darniowej jako budulca na przykładzie XVIII-wiecznego pałacu. Mat. XI Konf. Nauk.-Techn. Kontra: 79-88.
• 7. GONTASZEWSKA A., KASPRZAK M. 2005 - Kamienne kościoły południowych okolic Zielonej Góry. [W:] Biliński T. (red.), Renowacja budynków i modernizacja obszarów zabudowanych. Wyd. Uniw. Zielonogórskiego, Zielona Góra, 1: 207-216.
• 8. KARWACKI A. 1980 - Zmienność własności fizyczno-mechanicznych w profilach wietrzeniowych granitoidów masywu Strzegom-Sobótka. Zesz. Nauk. AGH, Geologia, 6 (3): 27-51.
• 9. KOCISZEWSKA-MUSIAŁ G. 1988 - Surowce mineralne czwartorzędu. Wyd. Geol., Warszawa.
• 10. KOZŁOWSKI S. 1986 - Surowce skalne Polski. Wyd. Geol., Warszawa.
• 11. KRACZKOWSKA I., RZEPA G. 2000 - Charakterystyka rud darniowych ze ścian jednonawowego kościoła na Ostrowie Lednickim. [W:] Biernacka J., Skoczylas J. (red.), Geologia i ochrona środowiska Wielkopolski. Prze-wodnik LXXI Zjazdu PTG, Wyd. Nauk. Bogucki, Poznań: 278-281.
• 12. KRACZKOWSKA I., RATAJCZAK T., RZEPA G. 2001 - Skład mineralny oraz właściwości fizykomechaniczne kawałkowych odmian rud darniowych stosowanych w historycznym budownictwie na ziemiach polskich. Prz. Geol., 49 (12): 1147-1156.
• 13. LEWICKA J. 1955 - Rudy darniowe w Polsce (praca magisterska). Katedra Złóż Rud AGH, Kraków.
• 14. MALISZEWSKA A., RYKA W. 1991 - Słownik petrograficzny. Wyd. Geol., Warszawa.
• 15. MANECKI A., MUSZYŃSKI M. 2008 - Przewodnik do petrografii. Wyd. AGH, Kraków.
• 16. MAZUREK S., LORENC M.W. 2016 - Kościół na wrocławskiej Leśnicy, Krzyżowcy z Czerwoną Gwiazdą i ruda darniowa. Studio JASA, Wrocław.
• 17. MIGOŃ P. 2012 - Geoturystyka. PWN, Warszawa.
• 18. MIKOŁAJTIS J. 1956 - Klasyfikacja przemysłowa rud darniowych oraz ich geneza. Prz. Geol., 11: 517-520.
• 19. OSIECKA E. 2010 - Materiały budowlane. Kamień - ceramika -szkło. OWPW, Poznań.
• 20. PN-EN 13755: 2008-06 - Metody badań kamienia naturalnego - Oznaczanie nasiąkliwości przy ciśnieniu atmosferycznym.
• 21. PN-EN 14157: 2017-11 - Kamień naturalny - Oznaczanie odporności naścieranie.
• 22. PN-EN 1926: 2007 - Metody badania kamienia naturalnego - Oznacza-nie wytrzymałości na ściskanie.
• 23. PN-EN 1936: 2010 - Metody badania kamienia naturalnego. Oznaczanie gęstości i gęstości objętościowej oraz całkowitej i otwartej porowatości.
• 24. RATAJCZAK T. (red.) 1998 - Darniowe rudy żelaza. Inwentaryzacja i weryfikacja zasobów dla celów ekologicznych. Arch. Częstochowskiego Przedsiębiorstwa Geol.
• 25. RATAJCZAK T., RZEPA G. 2011a - Lokalne kopaliny mineralne a możliwości ich wykorzystania w ochronie środowiska (na przykładzie mazurskich rud darniowych). Inż. Ekol., 27: 161-169.
• 26. RATAJCZAK T., RZEPA G. 2011b - Polskie rudy darniowe. Wyd. AGH, Kraków.
• 27. RATAJCZAK T., SKOCZYLAS J. 1999 - Polskie darniowe rudy żelaza. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
• 28. RATAJCZAK T., BAHRANOWSKI K., RZEPA G. 2003 - Rudy darniowe - przeszłość, terażniejszość i przyszłość. Prz. Geol., 51 (3): 231-235.
• 29. SKOCZYLAS J. 2000a - Zastosowanie darniowych rud żelaza jako materiału budowlanego. Prz. Geol., 48 (8): 741:742.
• 30. SKOCZYLAS J. 2000b - Wykorzystanie w przeszłości darniowych rud żelaza jako materiału budowlanego. Ochr. Zab., 53/2 (209): 206-209.
• 31. SKOCZYLAS J. 2002 - Niekonwencjonalne przykłady wykorzystania darniowych rud żelaza. Prz. Geol., 50 (2): 132:134