Legal basis for the functioning of special services in Poland

• Autorzy: Kopczewski Marian , Ciekanowski Zbigniew , Piotrowska Anna

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0014.2534

Warianty tytułu

PL

Podstawy prawne funkcjonowania służb specjalnych w Polsce

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article presents the most important legal acts regulating the activities of special services in Poland in the years 1990-2018. As part of the political transformation, the Office of State Protection (Polish abbrev. UOP) was set up according to the Act of April 6, 1990. It replaced the previous civil intelligence and counterintelligence. In 2002, the Office was liquidated and replaced the Intelligence Agency (Polish abbrev. AW), and the Internal Security Agency (Polish abbrev. ABW) were established under the Act of May 24, 2002. The AW was created to protect the external security of the state, while the ABW was intended to protect the internal security of the state and its constitutional order. The mentioned Act divided the tasks between those services. Even though preventing and detecting crimes of corruption of public officers was one of the ABW’s tasks, the Act of June 9, 2006, established the Central Anti-Corruption Bureau (Polish abbrev. CBA), giving it the status of a special service, although the CBA performs typical police tasks. On the other hand, the Act of June 9, 2006, on the Military Counterintelligence Service (Polish abbrev. SKW) and the Military Intelligence Service (Polish abbrev. SWW) constituted a legal basis for the operation of both services in place of the liquidated Military Information Services (Polish abbrev. WSI). The article focuses on the services currently operating. The legal regulations constituting the basis for their functioning were analyzed. These are mainly competence acts, to which many amendments were introduced. They resulted, among others, from the implementation of directives and regulations of European institutions, decisions of the Constitutional Tribunal, the introduction of new laws, concerning, e.g., the establishment of the State Protection Service (Polish abbrev. SOP) or changes in the Marshal’s Guard’s powers. Attention was drawn to numerous ordinances amending the statutes, particularly as regards the ABW, and thus reorganizing the structures of offices.

PL

W artykule przedstawiono najważniejsze akty prawne regulujące działania służb specjalnych w Polsce w latach 1990-2018. W ramach transformacji ustrojowej zgodnie z ustawą z 6.04.1990 r. powstał Urząd Ochrony Państwa, który zastąpił dotychczasowy wywiad i kontrwywiad cywilny. W 2002 r. UOP uległ likwidacji, a w jego miejsce ustawą z dnia 24.05.2002 r.powołano Agencję Wywiadu oraz Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego. AW została utworzona w celu ochrony bezpieczeństwa zewnętrznego państwa, natomiast ABW w celu ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego. Wymieniona ustawa dokonała podziału zadań między tymi służbami. Pomimo tego, iż jednym z zadań ABW było zapobieganie i wykrywanie przestępstw korupcji funkcjonariuszy publicznych, ustawą z dnia 9.06.2006 r. powołano Centralne Biuro Antykorupcyjne, nadając mu status służby specjalnej, chociaż CBA wykonuje zadania typowo policyjne. Natomiast ustawa z dnia 9.06.2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego stanowiła podstawę prawną do działania obu Służb w miejsce zlikwidowanych Wojskowych Służb Informacyjnych. W artykule skupiono się na służbach obecnie funkcjonujących. Poddano analizie przepisy prawne, na podstawie których funkcjonują. Są to przede wszystkim ustawy kompetencyjne, do których wprowadzano szereg zmian. Wynikały one m.in. z wdrażania dyrektyw i rozporządzeń instytucji europejskich, orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, wprowadzenia nowych ustaw, dotyczących np. powstania Służby Ochrony Państwa czy zmiany uprawnień Straży Marszałkowskiej. Zwrócono uwagę na liczne zarządzenia zmieniające statuty, szczególnie ABW, a tym samym reorganizujące strukturę urzędów.

Słowa kluczowe

EN

special services; security; democracy; legislation

PL

służby specjalne; bezpieczeństwo; demokracja; ustawodawstwo

• Wydawca: Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Scientific Journal of the Military University of Land Forces
• Rocznik: 2020
• Tom: Vol. 52, No. 2(196)
• Strony: 292--307
• Opis fizyczny: Bibliogr. 54 poz.

Twórcy

autor

Kopczewski Marian

• Faculty of Security Sciences, General Tadeusz Kosciuszko Military University of Land Forces, Wroclaw, Poland

autor

Ciekanowski Zbigniew

• Faculty of Economic and Technical Sciences, Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Poland

autor

Piotrowska Anna

• Faculty of National Security, War Studies University, Warsaw, Poland

Bibliografia

• 1. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz. U. z 1990 r. Nr 30, poz. 181).
• 2. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 1990 r. Nr 30, poz. 179).
• 3. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz. U. z 1990 r. Nr 30, poz. 180).
• 4. Zimowski J. Wystąpienie parlamentarne z dnia 6 kwietnia 1990 r. Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego – wydanie specjalne. 2010.
• 5. Opaliński B, Rogalski M, Szustakiewicz P. Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck; 2017.
• 6. Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zmianie niektórych ustaw normujących funkcjonowanie gospodarki i administracji publicznej (Dz. U. z 1996 r. Nr 106, poz. 496).
• 7. Misiuk A. Ewolucja cywilnych służb specjalnych w Polsce. Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego – wydanie specjalne. 2010.
• 8. Zarządzenie nr 74 Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie nadania statutu Agencji Wywiadu (M.P. Nr 26, poz. 433).
• 9. Zarządzenie Nr 68 Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 2016 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Wywiadu (M.P. z 2016 r. poz. 493).
• 10. Zarządzenie nr 106 Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2018 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Wywiadu (M.P. z 2018 r. poz. 660).
• 11. Zarządzenie Nr 73 Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. Nr 26, poz. 432).
• 12. Zarządzenie Nr 75 Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 sierpnia 2005 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. Nr 46, poz. 634).
• 13. Zarządzenie Nr 33 Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2006 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. Nr 21, poz. 241).
• 14. Zarządzenie nr 31 Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 marca 2007 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. Nr 21, poz. 243).
• 15. Zarządzenie Nr 2 Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2008 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. Nr 3, poz. 36).
• 16. Zarządzenie Nr 102 Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2008 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. Nr 69, poz. 622).
• 17. Zarządzenie Nr 39 Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 czerwca 2011 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. Nr 57, poz. 572).
• 18. Zarządzenie Nr 110 Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 2012 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. poz. 1007).
• 19. Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu zarządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. z 2014 r. poz. 203).
• 20. Zarządzenie Nr 42 Prezesa Rady Ministrów z dnia 31 marca 2016 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. poz. 315).
• 21. Zarządzenie Nr 163 Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 września 2018 r. w sprawie nadania statutu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (M.P. poz. 927).
• 22. Najwyższa Izba Kontroli. Departament Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Informacja o wynikach kontroli organizacji służb specjalnych oraz nadzoru nad nimi. Warszawa: NIK; listopad 2005.
• 23. Ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228 z późn. zm.).
• 24. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.).
• 25. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590).
• 26. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 listopada 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz. U. z 2018 r. poz. 2387).
• 27. Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa (Dz. U. z 2018 r. poz. 138).
• 28. Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Straży Marszałkowskiej (Dz. U. poz. 730).
• 29. Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. poz. 723).
• 30. Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz. U. poz. 650).
• 31. Ustawa z dnia 3 lipca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1669).
• 32. Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1544).
• 33. Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa (Dz. U. poz. 1560).
• 34. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 grudnia 2017 r. sygn. akt K 17/14 (Dz. U. poz. 2405).
• 35. Grzegorowski Z. Służby specjalne a bezpieczeństwo państwa polskiego. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Grado; 2013.
• 36. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. Nr 104, poz. 708 z późn. zm.).
• 37. Zarządzenie Nr 111 Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2006 r. w sprawie nadania statutu Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu (M.P. z 2006 Nr 49, poz. 527).
• 38. Zarządzenie Nr 72 Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 października 2010 r. w sprawie nadania statutu Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu (M.P. Nr 76, poz. 953).
• 39. Zarządzenie nr 25 Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 marca 2019 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu (M.P. poz. 259).
• 40. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 października 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. z 2018 r. poz. 2104).
• 41. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 czerwca 2009 r. sygn. akt K 54/07 (Dz. U. Nr 105, poz. 880).
• 42. Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 1991 r. Nr 113, poz. 491).
• 43. Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o Wojskowych Służbach Informacyjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 139, poz. 1326).
• 44. Zarządzenie Nr 21/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 lipca 2004 r. w sprawie nadania statutu Wojskowym Służbom Informacyjnym (Dz. Urz. MON z 2004 r. Nr 9, poz. 98).
• 45. Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 1999 r. Nr 11, poz. 95).
• 46. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 711).
• 47. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 709 z późn. zm.).
• 48. Zarządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 maja 2008 r. w sprawie nadania statutu Służbie Wywiadu Wojskowego (M.P. z 2008 r. Nr 44, poz. 385).
• 49. Zarządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 października 2006 r. w sprawie nadania statutu Służbie Kontrwywiadu Wojskowego (M.P. Nr 75 poz. 756).
• 50. Zarządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 13 czerwca 2018 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Służbie Wywiadu Wojskowego (M.P. poz. 694).
• 51. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 710).
• 52. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 września 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1978).
• 53. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 marca 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. z 2019 r. poz. 687).
• 54. Ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 2245).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).